Status migrainosus: Langdurige en ernstige migraineaanvallen

Migraine is een vorm van hoofdpijn die ook gepaard gaat met andere symptomen zoals misselijkheid en problemen met het gezichtsvermogen. Een migraineaanval houdt gewoonlijk enkele uren tot dagen aan. Wanneer de migraineaanval echter langer dan 72 uur duurt, is sprake van ‘status migrainosus’. Deze zeldzame maar ernstige en langdurige vorm van migraine vereist vaak een ziekenhuisopname voor de patiënt, daar hij door de misselijkheid en pijn sneller te maken krijgt met complicaties. De normale medicijnen werken niet bij status migrainosus. Gespecialiseerde medicijnen verlichten de klachten van status migrainosus.

• Oorzaken van neurologische aandoening
• Risicofactoren van langdurige en ernstige migraineaanvallen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Meer dan 72 uur migraineaanvallen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van status migrainosus
• Preventie van terugkerende aanvallen van migraine
• Prognose
• Complicaties

Oorzaken van neurologische aandoening

Net zoals andere vormen van migraine, is de oorzaak van status migrainosus onbekend anno oktober 2020.

Risicofactoren van langdurige en ernstige migraineaanvallen

Aandoeningen

Een patiënt met een typische migraineaanval komt sneller terecht in ‘status migrainosus’ wanneer één of meer van volgende aandoeningen aanwezig zijn.

• een depressie
• een hersentumor
• een operatie aan het hoofd of het gezicht
• emotionele stress, angststress of angst op het werk of thuis
• geen juiste behandeling voor migraine
• geen snelle behandeling voor migraine nadat de aanval is begonnen.
• infecties, zoals een verkoudheid of griep
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• verwondingen aan de nek of het hoofd

Status migrainosus komt verder voor als eerste presentatievorm van multiple sclerose en andere neurologische aandoeningen.

Omgevingsfactoren

Bij volgende omgevingsfactoren komt status migrainosus sneller voor:

• dranken: alcohol, wijn, sterk cafeïnehoudende dranken
• een maaltijd overslaan of vasten
• hormonale veranderingen: de menstruatie, een zwangerschap of de menopauze.
• medicatie voor de behandeling van migraine (vaak als gevolg van een overmatig gebruik van deze medicijnen)
• seksuele activiteit
• veranderingen in de medicatie, zoals bij antidepressiva of anticonceptiva
• veranderingen in het slaap- of eetpatronen
• voeding: oude kaas, zoute en bewerkte voedingsmiddelen
• voedingsmiddeladditieven zoals aspartaamzoetstof, MSG
• weerwijzigingen

Symptomen: Meer dan 72 uur migraineaanvallen

Status migrainosus is een zeldzame en ernstige vorm van migraine die 72 uur of langer aanhoudt.

De waarschuwingssignalen van status migrainosus zijn vergelijkbaar met deze van typische migraine. Wel zijn de symptomen zo hevig dat een ziekenhuisbezoek vereist is. Naast ernstige hoofdpijn komen volgende tekenen tot uiting:

• duizeligheid
• felle lichten zien of andere visuswijzigingen ervaren (aura) (komt niet altijd voor)
• fonofobie (gevoeligheid voor geluid)
• fotofobie (een overgevoeligheid voor licht)
• gevoelloosheid
• geen verbetering met standaard migrainemedicatie: De pijn verbetert tot 12 uur dankzij medicatie of rust, maar keert dan terug.
• hoofdpijn (meestal aan één kant van het hoofd maar soms verspreidt de pijn zich wel naar de andere kant van het hoofd)
• intense kloppende pijn aan het hoofd (scherp en overweldigend, verbetert niet met massage)
• misselijkheid en overgeven (zeer ernstig)
• pijn verergerd door fysieke activiteit zoals wandelen
• problemen met helder denken
• problemen met het spraakvermogen
• tintelingen (paresthesieën) in de armen, handen of benen
• vermoeidheid (door slaapproblemen)
• verwardheid
• zwakte in een deel van het lichaam

Door de langdurige aanwezigheid van symptomen, verhoogt de kans op uitdroging (door het braken) en slaapproblemen (door langdurig braken en pijn).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Voor patiënten die zich presenteren met deze langdurige hoofdpijn, is een grondig neurologisch onderzoek nodig. De arts voert voorts beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan of CT-scan uit om een hersenletsel uit te sluiten. De arts voert af en toe ook een lumbale punctie (ruggenprik) uit om andere aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Andere typen hoofdpijn lijken mogelijk op status migrainosus zoals:

• episodische migraine (wijzigt mogelijk naar chronische migraine waardoor patiënten dagelijkse aanvallen krijgen)
• hemicrania continua (minder ernstig dan status migrainosus en reageert goed op een medicamenteuze behandeling)

Behandeling van status migrainosus

Status migrainosus is een ernstige gezondheidstoestand waarvoor de patiënt meteen naar de eerste hulp moet gaan. De arts behandelt dan de oorzaak van de migraine en migraine zelf. De behandeling van status migrainosus is mogelijk wel uitdagend voor de arts omdat de migraineaanvallen niet reageren op de normale behandelingen voor migraine.

De patiënt krijgt vooreerst een infuus om de pijn te verlichten. Daarnaast behandelt de arts de uitdrogingsverschijnselen en elektrolytenstoornissen door de patiënt vocht te geven via het infuus. Ook neemt de patiënt medicatie om het braken te doen stoppen zoals chloorpromazine, metoclopramide (Metozolv, Reglan) of prochlorperazine (Compro). Een veelgebruikt medicijn voor het stoppen van de status migrainosus is dihydroergotamine (DHE-45, Migranal). Dit medicijn neemt de patiënt in via een neusspray of dient de arts toe via een injectie. Een ander geneesmiddel, sumatriptan (Alsuma, Imitrex, Onzetra, Sumavel DosePro, Zecuity) is eveneens beschikbaar. Patiënten met bloedvatproblemen mogen deze medicijnen echter niet nemen. Verder verlichten de corticosteroïden dexamethason (Dexamethason Intensol, Dexpak) en prednisolon eveneens status migrainosus.

Preventie van terugkerende aanvallen van migraine

Voor patiënten die vaak last hebben van migraine is medicatie beschikbaar om de aanvallen te voorkomen. De hoofdpijn blijft dan mogelijk nog wel aanwezig, maar hierdoor ervaart de patiënt wel minder aanvallen die mogelijk uitmonden in status migrainosus.

Deze medicijnen omvatten:

• anti-epileptica
• bepaalde antidepressiva
• botox (behandelt rimpels maar voorkomt eveneens terugkerende migraineaanvallen)
• geneesmiddelen die de bloeddruk verlagen, bètablokkers en calciumantagonisten
• magnesiumsupplementen (deze optie heeft wel meer onderzoek nodig anno oktober 2020)

Prognose

Status migrainosus is beangstigend en pijnlijk voor de meeste patiënten. Dankzij een gespecialiseerd behandelplan vermindert de patiënt de ernst van de volgende aanval. Ook krijgt de patiënt een inzicht over de mogelijke uitlokkende factoren waardoor het mogelijk is deze te vermijden zodat status migrainosus niet tot stand komt.

Complicaties

Patiënten ervaren vaak psychologische problemen en voelen zich angstig voor een volgende langdurige en ernstige migraineaanval. Psychotherapie en gespreksgroepen zijn nuttig voor deze patiënten.

Lees verder

• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken