Status migrainosus: Langdurige en ernstige migraineaanvallen

Migraine is een vorm van hoofdpijn die vaak gepaard gaat met symptomen zoals misselijkheid en visuele verstoringen. Een migraineaanval duurt meestal enkele uren tot dagen. Wanneer een migraineaanval echter langer dan 72 uur aanhoudt, spreekt men van 'status migrainosus'. Deze zeldzame, maar ernstige vorm van migraine vereist vaak ziekenhuisopname, omdat de patiënt door de aanhoudende misselijkheid en pijn sneller te maken krijgt met complicaties. De gebruikelijke migraine-medicijnen zijn vaak niet effectief bij status migrainosus; gespecialiseerde behandelingen zijn noodzakelijk om de symptomen te verlichten.

• Oorzaken van neurologische aandoening
• Risicofactoren voor langdurige en ernstige migraineaanvallen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Meer dan 72 uur migraineaanvallen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van status migrainosus
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van terugkerende migraineaanvallen

Oorzaken van neurologische aandoening

De precieze oorzaak van status migrainosus is niet volledig begrepen, maar het wordt beschouwd als een ernstige variant van migraine waarbij de gebruikelijke triggers en oorzaken van migraine mogelijk een rol spelen. De oorzaak van status migrainosus blijft ook anno augustus 2024 onbekend.

Risicofactoren voor langdurige en ernstige migraineaanvallen

Aandoeningen

Een patiënt met een typische migraineaanval heeft een verhoogd risico om in status migrainosus terecht te komen als één of meer van de volgende aandoeningen aanwezig zijn:

• Depressie
• Hersentumor
• Een operatie aan het hoofd of het gezicht
• Emotionele stress, angst of angststoornissen op het werk of thuis
• Onvoldoende behandeling voor migraine
• Langdurige of onvoldoende behandeling van migraine nadat de aanval is begonnen
• Infecties, zoals een verkoudheid of griep
• Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• Trauma aan de nek of het hoofd

Status migrainosus kan ook de eerste presentatievorm zijn van multiple sclerose en andere neurologische aandoeningen.

Omgevingsfactoren

Status migrainosus kan sneller optreden bij de volgende omgevingsfactoren:

• Dranken: alcohol, wijn, sterk cafeïnehoudende dranken
• Een maaltijd overslaan of vasten
• Hormonale veranderingen: menstruatie, zwangerschap of de menopauze
• Onvoldoende of overmatig gebruik van migraine-medicatie
• Seksuele activiteit
• Veranderingen in medicatie, zoals bij antidepressiva of anticonceptiva
• Veranderingen in slaap- of eetpatronen
• Voeding: oude kaas, zoute en bewerkte voedingsmiddelen
• Voedingsadditieven zoals aspartaam en MSG
• Weerveranderingen

Symptomen: Meer dan 72 uur migraineaanvallen

Status migrainosus is een ernstige en zeldzame vorm van migraine die 72 uur of langer aanhoudt. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van typische migraine, maar veel intenser en langduriger. Belangrijke symptomen zijn:

• Duizeligheid
• Zien van felle lichten of andere visuele verstoringen (aura) (komt niet altijd voor)
• Fonofobie (gevoeligheid voor geluid)
• Fotofobie (overgevoeligheid voor licht)
• Gevoelloosheid
• Geen verbetering met standaard migrainemedicatie: De pijn kan tot 12 uur verbeteren met medicatie of rust, maar keert daarna vaak terug.
• Hoofdpijn (meestal aan één kant van het hoofd, maar kan zich naar de andere kant verspreiden)
• Intense kloppende pijn aan het hoofd (scherp en overweldigend, verbetert niet met massage)
• Ernstige misselijkheid en overgeven
• Pijn verergerd door fysieke activiteit zoals wandelen
• Problemen met helder denken
• Problemen met spraak
• Tintelingen (paresthesieën) in armen, handen of benen
• Vermoeidheid (door slaapproblemen)
• Verwardheid
• Zwakte in een deel van het lichaam

Door de langdurige symptomen kan er een verhoogd risico op uitdroging ontstaan door braken, evenals slaapproblemen door aanhoudend braken en pijn.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Voor patiënten met langdurige hoofdpijn is een grondig neurologisch onderzoek noodzakelijk. De arts zal beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan of CT-scan uitvoeren om hersenletsel uit te sluiten. Soms wordt ook een lumbale punctie (ruggenprik) uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Andere typen hoofdpijn die mogelijk op status migrainosus lijken, zijn onder andere:

• Episodische migraine (kan overgaan in chronische migraine, waardoor patiënten dagelijkse aanvallen krijgen)
• Hemicrania continua (minder ernstig dan status migrainosus en reageert goed op medicamenteuze behandeling)

Behandeling van status migrainosus

Status migrainosus is een ernstige medische toestand waarbij onmiddellijke behandeling in de eerste hulp noodzakelijk is. De behandeling richt zich zowel op het verlichten van de migraineaanvallen als het aanpakken van de oorzaak ervan. Omdat de gebruikelijke migrainebehandelingen vaak niet effectief zijn, vereist status migrainosus vaak gespecialiseerde therapieën.

De eerste stap in de behandeling is meestal het toedienen van een infuus om pijn te verlichten en uitdroging en elektrolytenstoornissen te behandelen. Medicatie tegen braken zoals chloorpromazine, metoclopramide (Metozolv, Reglan) of prochlorperazine (Compro) kan ook worden voorgeschreven. Dihydroergotamine (DHE-45, Migranal) is een vaak gebruikte medicatie voor status migrainosus, die kan worden toegediend via een neusspray of een injectie. Een ander geneesmiddel dat kan worden gebruikt is sumatriptan (Alsuma, Imitrex, Onzetra, Sumavel DosePro, Zecuity). Deze medicijnen zijn echter niet geschikt voor patiënten met bloedvatproblemen. Corticosteroïden zoals dexamethason (Dexamethason Intensol, Dexpak) en prednisolon kunnen ook effectief zijn bij het behandelen van status migrainosus.

Prognose

Status migrainosus is een beangstigende en pijnlijke aandoening voor de meeste patiënten. Met een gespecialiseerd behandelplan kan de ernst van de aanval worden verminderd en kunnen patiënten inzicht krijgen in mogelijke uitlokkende factoren, waardoor ze deze kunnen vermijden en toekomstige episodes kunnen voorkomen.

Complicaties

Patiënten met status migrainosus kunnen vaak psychologische problemen ervaren, zoals angst voor toekomstige langdurige aanvallen. Psychotherapie en deelname aan gespreksgroepen kunnen nuttig zijn voor deze patiënten om de emotionele belasting van de aandoening te verlichten en copingstrategieën te ontwikkelen.

Preventie van terugkerende migraineaanvallen

Voor patiënten die frequent last hebben van migraine zijn er medicijnen beschikbaar die helpen om de frequentie van aanvallen te verminderen en zo het risico op status migrainosus te verkleinen. Deze medicijnen omvatten:

• Anti-epileptica
• Bepaalde antidepressiva
• Botox (bekend voor het behandelen van rimpels, maar ook effectief in het voorkomen van terugkerende migraineaanvallen)
• Geneesmiddelen die de bloeddruk verlagen, zoals bètablokkers en calciumantagonisten
• Magnesiumsupplementen (de effectiviteit hiervan vereist nog verder onderzoek anno augustus 2024)

Lees verder

• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken