Periostitis: Ontsteking van scheenbeenvlies met pijn

Periostitis is een aandoening waarbij de weefselband rond het periosteum (het botvlies) ontstoken is. Dit kan zowel in een acute als chronische vorm optreden. Kenmerkend voor periostitis zijn intense pijn en stijfheid aan de binnenzijde van het scheenbeen, en soms koorts. De ontsteking van het scheenbeenvlies kan vaak worden verholpen met zelfzorgmaatregelen, maar in sommige gevallen is snelle medische behandeling noodzakelijk. De prognose is doorgaans goed.

• Terminologie: Vorm van shin splint
• Oorzaken van periostitis
• Soorten periostitis
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van periostitis
• Prognose
• Leefstijl en herstel
• Complicaties van periostitis
• Preventie

Terminologie: Vorm van shin splint

Periostitis valt onder de categorie van shin splints. Artsen gebruiken de term ‘shin splint’ om alle soorten overbelastingsletsels aan het scheenbeen te beschrijven. Voorbeelden hiervan zijn:

• het compartimentsyndroom (schade aan spieren en zenuwen)
• het mediaal tibiaal stress syndroom
• myositis (spierontsteking: pijn en zwakte in spieren)
• periostitis

Oorzaken van periostitis

Periostitis ontstaat meestal door herhaalde of langdurige belasting van het periostium (het botvlies), wat leidt tot irritatie. Dit kan pijn en een ontsteking veroorzaken. Andere oorzaken kunnen zijn:

Overmatige fysieke activiteit zonder voldoende hersteltijd
Onjuiste techniek bij sporten
Slechte schoeisel of een onjuist bewegingspatroon

Soorten periostitis

De acute vorm van periostitis kan het gevolg zijn van infecties in andere lichaamsdelen, zoals urineweginfecties of seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals syfilis. Een niet-genezende wond die dieper wordt en het bot bereikt, kan ook periostitis veroorzaken. Auto-immuunziekten, leukemie, en sommige andere kankers en bloedaandoeningen kunnen eveneens leiden tot botinfecties en periostitis veroorzaken. De chronische vorm van periostitis ontstaat meestal door langdurige stress en trauma aan de botten.

Risicofactoren

Acute vorm

Factoren die de kans op acute periostitis verhogen zijn onder andere:

• Een gewrichtsvervangende operatie of andere orthopedische ingrepen
• Open fracturen (botbreuken die door de huid heen gaan, waardoor bacteriën het bot kunnen infecteren)
• Slechte bloedsomloop door atherosclerose (slagaderverkalking), suikerziekte, drukwonden of huidzweren
• Elke systemische infectie, met name bloedbaaninfecties

Chronische vorm

Fysieke inspanning
Lopers, dansers, soldaten en mensen met een fysiek veeleisende levensstijl hebben een verhoogd risico op chronische periostitis. Een snelle verhoging van de trainingsintensiteit kan ook leiden tot ontsteking van het scheenbeenvlies.

Ziekte van Osgood-Schlatter
De ziekte van Osgood-Schlatter, een niet-infectieuze aandoening, komt vaak voor bij opgroeiende kinderen. Deze ziekte resulteert in chronische pijn en zwelling van het proximale scheenbeen, vlak onder de knieschijf. Jongens in de adolescentie, die fysiek actief zijn en activiteiten met hoge impact uitvoeren zoals springen en rennen, worden vaak getroffen.

Symptomen

Periostitis tast meestal de botten in de benen aan, maar kan ook de lange botten in de armen en de wervelkolom beïnvloeden.

Acute vorm

De gebruikelijke symptomen van acute periostitis zijn:

• Vorming van pus
• Zwelling van het weefsel dat aan het bot grenst
• Intense pijn en stijfheid aan de binnenzijde van het scheenbeen
• Koorts en koude rillingen
• Moeite met het dragen van gewicht op de aangetaste ledemaat

Chronische vorm

De chronische vorm van periostitis veroorzaakt aanhoudende ontsteking en zwelling. De pijn en gevoeligheid zijn doorgaans minder intens dan bij de acute vorm. Patiënten met chronische periostitis voelen zich vaak minder ziek dan degenen met de acute variant.

Diagnose en onderzoeken

Om periostitis te diagnosticeren voert de arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij druk uitoefent op de binnenzijde van het onderste deel van het scheenbeen. Mogelijke vervolgonderzoeken zijn:

• Een botscan: om te bepalen of er sprake is van een infectie
• Een MRI-scan: biedt gedetailleerde beelden van bot en omliggend weefsel
• Een röntgenfoto: om breuken of tekenen van beschadiging door een infectie te onthullen
• Een volledige bloedtelling: om het aantal witte bloedcellen te bepalen en te zoeken naar tekenen van een infectie

Behandeling van periostitis

De behandeling van periostitis is afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening.

Acute vorm

Antibiotica worden voorgeschreven om de onderliggende infectie te behandelen. Indien er sprake is van pusvorming, kan een chirurgische drainage nodig zijn om de pus af te voeren. Soms is ook een chirurgisch debridement noodzakelijk om afstervend weefsel te verwijderen en verdere verspreiding van de infectie te voorkomen.

Chronische vorm

Bij chronische periostitis en andere stressgerelateerde verwondingen zijn rust en ijsapplicatie op het getroffen gebied belangrijk. Activiteiten met hoge impact, zoals springen of rennen, moeten tijdelijk worden vermeden. Het is aan te raden over te schakelen naar activiteiten met lagere impact, zoals zwemmen of fietsen.

IJs helpt bij het verminderen van zwelling en ontsteking. Voldoende rust, het omhoog houden van het getroffen gebied (elevatie) en het aanbrengen van een drukverband kunnen ook de klachten verlichten. Ontstekingsremmende middelen zoals ibuprofen kunnen nuttig zijn bij het verminderen van de symptomen. Indien huismiddeltjes niet effectief zijn, kan dit wijzen op een ernstigere onderliggende blessure. In dergelijke gevallen kan een steroïde injectie nodig zijn om de ontsteking te verminderen. Een verwijzing naar een fysiotherapeut kan eveneens nuttig zijn voor het herstel.

Prognose

Periostitis is meestal goedaardig, en de meeste patiënten herstellen goed met de juiste behandeling. In sommige gevallen kan de aandoening echter ernstiger worden, vooral als er sprake is van een infectieuze variant, die intensieve medische zorg vereist.

Leefstijl en herstel

Een gezonde levensstijl en het volgen van deskundig advies kunnen bijdragen aan een sneller herstel van periostitis. Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon, regelmatig licht bewegen en voldoende rust nemen zijn essentiële componenten voor een effectief herstel en het voorkomen van toekomstige blessures.

Complicaties van periostitis

Hoewel periostitis meestal goed behandelbaar is, kunnen er enkele complicaties optreden:

Acute complicaties

• Botinfecties: Indien de acute periostitis niet tijdig wordt behandeld, kan de ontsteking zich verspreiden naar diepere structuren, zoals het bot zelf, wat kan leiden tot ernstige botinfecties zoals osteomyelitis.
• Pusvorming: In ernstige gevallen van acute periostitis kan er pusvorming optreden, wat kan leiden tot de noodzaak van chirurgische drainage om de infectie te beheersen.
• Sepsis: Een onbehandelde infectie kan in zeldzame gevallen leiden tot sepsis, een ernstige en potentieel levensbedreigende algemene infectie die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Chronische complicaties

• Langdurige pijn: Chronische periostitis kan resulteren in aanhoudende pijn en ongemak, zelfs na de initiële ontsteking is behandeld, wat kan leiden tot een verminderde kwaliteit van leven.
• Functionele beperking: Bij langdurige periostitis kunnen er functionele beperkingen optreden, zoals verminderd vermogen om te lopen of rennen, wat invloed heeft op de dagelijkse activiteiten en sportprestaties.
• Stressfracturen: Aanhoudende overbelasting door chronische periostitis kan bijdragen aan de ontwikkeling van stressfracturen in het scheenbeen of andere aangrenzende botten.

Postoperatieve complicaties (indien chirurgie vereist)

• Infecties op de chirurgische plaats: Na chirurgische ingrepen, zoals drainage of debridement, bestaat het risico van infecties op de snij- of incisieplaats.
• Wondgenezing: Problemen met de genezing van de chirurgische wond kunnen optreden, wat kan leiden tot vertraagd herstel en extra medische zorg.
• Vervolgschade: Soms kan chirurgische ingreep leiden tot verdere schade aan omliggende weefsels of zenuwen, wat extra complicaties kan veroorzaken.

Het is belangrijk om eventuele complicaties tijdig te herkennen en te behandelen om een optimaal herstel te bevorderen en ernstige gevolgen te voorkomen.

Preventie

Het voorkomen van overbelastingsletsels is cruciaal. Atleten, zoals hardlopers, moeten samenwerken met een coach of trainer om hun conditie geleidelijk te verbeteren en blessures te voorkomen. Dit omvat het juiste gebruik van schoeisel, het volgen van een goed trainingsschema en het zorgen voor voldoende hersteltijd.

Lees verder

• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen