Periostitis: Ontsteking van scheenbeenvlies met pijn
Periostitis is een aandoening waarbij de weefselband rond het periosteum (het botvlies) ontstoken is. Dit kan zowel in een acute als chronische vorm optreden. Kenmerkend voor periostitis zijn intense pijn en stijfheid aan de binnenzijde van het scheenbeen, en soms koorts. De ontsteking van het scheenbeenvlies kan vaak worden verholpen met zelfzorgmaatregelen, maar in sommige gevallen is snelle medische behandeling noodzakelijk. De prognose is doorgaans goed.- Terminologie: Vorm van shin splint
- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken van periostitis
- Soorten periostitis
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van periostitis
- Prognose
- Leefstijl en herstel
- Complicaties van periostitis
- Preventie
- Praktische tips voor het leven met periostitis
- Rust en herstel zijn essentieel
- Gebruik geschikte schoenen en bescherm je benen
- Verwarm en koel je benen afwisselend
- Fysiotherapie kan helpen bij herstel
- Versterk je spieren en zorg voor een evenwichtig bewegingspatroon
- Wees geduldig met het herstelproces
- Gebruik ontstekingsremmende medicatie indien nodig
- Let op je gewicht en activiteitenniveau
- Misvattingen rond periostitis
- Periostitis is altijd het gevolg van een botbreuk
- Periostitis is niet ernstig en gaat vanzelf over
- Periostitis treft alleen sporters
- Periostitis kan alleen aan de onderste ledematen optreden
- Periostitis kan alleen worden behandeld met rust
- Periostitis komt altijd door een infectie
- Periostitis wordt altijd veroorzaakt door een tekort aan vitaminen of mineralen
- Periostitis vereist altijd chirurgische ingreep
Terminologie: Vorm van shin splint
Periostitis valt onder de categorie van shin splints. Artsen gebruiken de term ‘shin splint’ om alle soorten overbelastingsletsels aan het scheenbeen te beschrijven. Voorbeelden hiervan zijn:- het compartimentsyndroom (schade aan spieren en zenuwen)
- het mediaal tibiaal stress syndroom
- myositis (spierontsteking: pijn en zwakte in spieren)
- periostitis
Epidemiologie
Periostitis is een ontsteking van het periost (de botvlies) die vaak gepaard gaat met pijn en zwelling in het aangedane gebied. Deze aandoening komt relatief vaak voor bij mensen die intensieve fysieke activiteiten verrichten, maar kan ook optreden door infecties, trauma of andere medische aandoeningen. De epidemiologie van periostitis kan variëren op basis van de onderliggende oorzaak en de bevolkingsgroep.Prevalentie en incidentie
Periostitis komt vaak voor bij atleten, vooral bij hardlopers, voetballers en basketbalspelers, vanwege de herhaalde impact op de botten. De aandoening komt ook voor in de algemene bevolking, vaak als gevolg van infecties of trauma. Het is een veelvoorkomende aandoening in de jonge volwassen leeftijdsgroep, hoewel het in alle leeftijdsgroepen kan optreden.
Geografische en demografische verschillen
Er zijn weinig gegevens over de geografische spreiding van periostitis, maar de prevalentie is vaak hoger in gebieden waar sport en fysieke activiteit prevaleren. Demografisch gezien is periostitis vaker te vinden bij mensen tussen de 20 en 40 jaar oud, en het komt meer voor bij mannen dan vrouwen. Dit kan deels te maken hebben met de hogere activiteitenniveaus bij mannen in sport- en werkomgevingen.
Mechanisme
Periostitis ontstaat door ontsteking van het periost, het bindweefsel dat de botten omhult. De ontsteking kan verschillende oorzaken hebben, waaronder overbelasting, infectie, trauma of zelfs systemische ziekten. Het mechanisme varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar het leidt meestal tot pijn, zwelling en mogelijk schade aan het botweefsel.Oorzaken van periostitis
De meest voorkomende oorzaak van periostitis is overbelasting, vooral bij atleten die herhaalde impact op de benen of voeten ervaren. Dit kan leiden tot microtrauma in het periost, wat de ontstekingsreactie veroorzaakt. Daarnaast kunnen infecties, zoals die van bacteriële oorsprong, het periost aantasten en een ontstekingsreactie veroorzaken. Trauma of letsel kan ook het periost beschadigen, wat leidt tot een ontsteking.
Inflammatoire respons
Bij periostitis komt er een ontstekingsreactie op het aangetaste gebied van het periost. Dit gaat vaak gepaard met zwelling, pijn, en roodheid. De ontstekingsmediatoren die tijdens dit proces vrijkomen, zoals prostaglandinen en cytokinen, veroorzaken pijn door de druk op nabijgelegen zenuwvezels. In sommige gevallen kan de ontsteking leiden tot de vorming van nieuw botweefsel, wat kan resulteren in verkalking en verdere complicaties.
Oorzaken van periostitis
Periostitis ontstaat meestal door herhaalde of langdurige belasting van het periostium (het botvlies), wat leidt tot irritatie. Dit kan pijn en een ontsteking veroorzaken. Andere oorzaken kunnen zijn:- Overmatige fysieke activiteit zonder voldoende hersteltijd
- Onjuiste techniek bij sporten
- Slechte schoeisel of een onjuist bewegingspatroon
Soorten periostitis
De acute vorm van periostitis kan het gevolg zijn van infecties in andere lichaamsdelen, zoals urineweginfecties of seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals syfilis. Een niet-genezende wond die dieper wordt en het bot bereikt, kan ook periostitis veroorzaken. Auto-immuunziekten, leukemie, en sommige andere kankers en bloedaandoeningen kunnen eveneens leiden tot botinfecties en periostitis veroorzaken. De chronische vorm van periostitis ontstaat meestal door langdurige stress en trauma aan de botten.Risicofactoren
Acute vormFactoren die de kans op acute periostitis verhogen zijn onder andere:
- Een gewrichtsvervangende operatie of andere orthopedische ingrepen
- Open fracturen (botbreuken die door de huid heen gaan, waardoor bacteriën het bot kunnen infecteren)
- Slechte bloedsomloop door atherosclerose (slagaderverkalking), suikerziekte, drukwonden of huidzweren
- Elke systemische infectie, met name bloedbaaninfecties
Chronische vorm
Hardlopers zijn vaak getroffen door periostitis / Bron: Skeeze, PixabayLopers, dansers, soldaten en mensen met een fysiek veeleisende levensstijl hebben een verhoogd risico op chronische periostitis. Een snelle verhoging van de trainingsintensiteit kan ook leiden tot ontsteking van het scheenbeenvlies.
Ziekte van Osgood-Schlatter
De ziekte van Osgood-Schlatter, een niet-infectieuze aandoening, komt vaak voor bij opgroeiende kinderen. Deze ziekte resulteert in chronische pijn en zwelling van het proximale scheenbeen, vlak onder de knieschijf. Jongens in de adolescentie, die fysiek actief zijn en activiteiten met hoge impact uitvoeren zoals springen en rennen, worden vaak getroffen.
Risicogroepen
Er zijn bepaalde groepen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van periostitis. Deze risicogroepen omvatten sporters, mensen met bepaalde medische aandoeningen en degenen die zich herhaaldelijk blootstellen aan hoge fysieke belasting of letsel.Atleten en actieve sporters
Atleten die herhaaldelijke impact ondergaan, zoals hardlopers, voetballers en basketballers, hebben een verhoogd risico op periostitis. De constante belasting van de benen of voeten kan leiden tot microtrauma in het periost, wat uiteindelijk leidt tot ontsteking en pijn. Ook mensen die regelmatig intensieve trainingen volgen, zoals in krachtsport, hebben een verhoogd risico.
Patiënten met onderliggende aandoeningen
Mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes, reumatoïde artritis of een verzwakt immuunsysteem lopen ook een verhoogd risico op periostitis. Deze aandoeningen kunnen het herstelvermogen van het lichaam verminderen en het risico op infecties en andere complicaties verhogen, wat kan leiden tot periostitis.
Symptomen
Periostitis tast meestal de botten in de benen aan, maar kan ook de lange botten in de armen en de wervelkolom beïnvloeden.Acute vorm
De gebruikelijke symptomen van acute periostitis zijn:
- Vorming van pus
- Zwelling van het weefsel dat aan het bot grenst
- Intense pijn en stijfheid aan de binnenzijde van het scheenbeen
- Koorts en koude rillingen
- Moeite met het dragen van gewicht op de aangetaste ledemaat
Chronische vorm
De chronische vorm van periostitis veroorzaakt aanhoudende ontsteking en zwelling. De pijn en gevoeligheid zijn doorgaans minder intens dan bij de acute vorm. Patiënten met chronische periostitis voelen zich vaak minder ziek dan degenen met de acute variant.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van periostitis moeten serieus worden genomen, omdat ze kunnen wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening of een verergering van de ontsteking. Vroege herkenning en behandeling kunnen de prognose verbeteren en verdere complicaties helpen voorkomen.Pijn en gevoeligheid
Het belangrijkste symptoom van periostitis is pijn op de plaats van de ontsteking. De pijn kan scherp of dof zijn en kan verergeren bij activiteit of druk op het aangetaste gebied. Gevoeligheid bij aanraking is vaak een teken van periostitis, vooral langs de botranden waar het periost zich hecht.
Zwelling en warmte
Zwelling in het gebied van de ontsteking is een ander alarmteken. Het aangedane gebied kan warm aanvoelen door de verhoogde bloedtoevoer die optreedt als reactie op de ontsteking. Roodheid of een zichtbare knobbel kan ook aanwezig zijn, vooral bij gevallen van periostitis als gevolg van infectie of trauma.
Diagnose en onderzoeken
Om periostitis te diagnosticeren voert de arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij druk uitoefent op de binnenzijde van het onderste deel van het scheenbeen. Mogelijke vervolgonderzoeken zijn:- Een botscan: om te bepalen of er sprake is van een infectie
- Een MRI-scan: biedt gedetailleerde beelden van bot en omliggend weefsel
- Een röntgenfoto: om breuken of tekenen van beschadiging door een infectie te onthullen
- Een volledige bloedtelling: om het aantal witte bloedcellen te bepalen en te zoeken naar tekenen van een infectie
Behandeling van periostitis
De behandeling van periostitis is afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening.Acute vorm
Antibiotica worden voorgeschreven om de onderliggende infectie te behandelen. Indien er sprake is van pusvorming, kan een chirurgische drainage nodig zijn om de pus af te voeren. Soms is ook een chirurgisch debridement noodzakelijk om afstervend weefsel te verwijderen en verdere verspreiding van de infectie te voorkomen.
Chronische vorm
Bij chronische periostitis en andere stressgerelateerde verwondingen zijn rust en ijsapplicatie op het getroffen gebied belangrijk. Activiteiten met hoge impact, zoals springen of rennen, moeten tijdelijk worden vermeden. Het is aan te raden over te schakelen naar activiteiten met lagere impact, zoals zwemmen of fietsen.
IJs helpt bij het verminderen van zwelling en ontsteking. Voldoende rust, het omhoog houden van het getroffen gebied (elevatie) en het aanbrengen van een drukverband kunnen ook de klachten verlichten. Ontstekingsremmende middelen zoals ibuprofen kunnen nuttig zijn bij het verminderen van de symptomen. Indien huismiddeltjes niet effectief zijn, kan dit wijzen op een ernstigere onderliggende blessure. In dergelijke gevallen kan een steroïde injectie nodig zijn om de ontsteking te verminderen. Een verwijzing naar een fysiotherapeut kan eveneens nuttig zijn voor het herstel.
Prognose
De prognose van periostitis is meestal goed, vooral wanneer de aandoening vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Bij de meeste patiënten verdwijnen de symptomen met rust, ontstekingsremmende medicijnen en andere conservatieve behandelingen.Herstel en genezing
Bij de meeste patiënten met periostitis is het herstel snel, vooral wanneer de oorzaak van de aandoening wordt aangepakt. In gevallen van overbelasting kan het verminderen of aanpassen van fysieke activiteiten de genezing bevorderen. Bij infectieuze periostitis of periostitis door trauma is medische behandeling vereist.
Complicaties en langdurige pijn
Bij sommige patiënten kan periostitis chronisch worden, vooral als de onderliggende oorzaak niet wordt behandeld. Dit kan leiden tot langdurige pijn of zelfs het ontwikkelen van botafwijkingen door verlate of inadequaat behandelde ontstekingen. Bij ernstig verwaarloosde gevallen kan de ontsteking leiden tot verkalking van het periost, wat verdere behandeling kan bemoeilijken.
Leefstijl en herstel
Een gezonde levensstijl en het volgen van deskundig advies kunnen bijdragen aan een sneller herstel van periostitis. Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon, regelmatig licht bewegen en voldoende rust nemen zijn essentiële componenten voor een effectief herstel en het voorkomen van toekomstige blessures.Complicaties van periostitis
Hoewel periostitis meestal goed behandelbaar is, kunnen er enkele complicaties optreden:Acute complicaties
- Botinfecties: Indien de acute periostitis niet tijdig wordt behandeld, kan de ontsteking zich verspreiden naar diepere structuren, zoals het bot zelf, wat kan leiden tot ernstige botinfecties zoals osteomyelitis.
- Pusvorming: In ernstige gevallen van acute periostitis kan er pusvorming optreden, wat kan leiden tot de noodzaak van chirurgische drainage om de infectie te beheersen.
- Sepsis: Een onbehandelde infectie kan in zeldzame gevallen leiden tot sepsis, een ernstige en potentieel levensbedreigende algemene infectie die onmiddellijke medische aandacht vereist.
Chronische complicaties
- Langdurige pijn: Chronische periostitis kan resulteren in aanhoudende pijn en ongemak, zelfs na de initiële ontsteking is behandeld, wat kan leiden tot een verminderde kwaliteit van leven.
- Functionele beperking: Bij langdurige periostitis kunnen er functionele beperkingen optreden, zoals verminderd vermogen om te lopen of rennen, wat invloed heeft op de dagelijkse activiteiten en sportprestaties.
- Stressfracturen: Aanhoudende overbelasting door chronische periostitis kan bijdragen aan de ontwikkeling van stressfracturen in het scheenbeen of andere aangrenzende botten.
Postoperatieve complicaties (indien chirurgie vereist)
- Infecties op de chirurgische plaats: Na chirurgische ingrepen, zoals drainage of debridement, bestaat het risico van infecties op de snij- of incisieplaats.
- Wondgenezing: Problemen met de genezing van de chirurgische wond kunnen optreden, wat kan leiden tot vertraagd herstel en extra medische zorg.
- Vervolgschade: Soms kan chirurgische ingreep leiden tot verdere schade aan omliggende weefsels of zenuwen, wat extra complicaties kan veroorzaken.
Het is belangrijk om eventuele complicaties tijdig te herkennen en te behandelen om een optimaal herstel te bevorderen en ernstige gevolgen te voorkomen.
Preventie
Preventie van periostitis richt zich vooral op het verminderen van risicofactoren zoals overbelasting, het verbeteren van techniek en het versterken van spieren. Daarnaast zijn er verschillende maatregelen die kunnen helpen om de kans op deze aandoening te verkleinen, vooral bij sporters.Goede training en techniek
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen is het verbeteren van de trainingsmethoden en -technieken. Atleten moeten ervoor zorgen dat ze de juiste techniek gebruiken om overbelasting te voorkomen. Het variëren van de trainingsroutine en het inbouwen van rustperioden helpt ook om blessures te voorkomen.
Versterking van spieren en weefsels
Het versterken van de spieren rondom de benen en voeten kan de belasting van het periost verminderen en zo het risico op periostitis verlagen. Het dragen van goed passende sportschoenen en het zorgen voor een geschikte ondergrond voor fysieke activiteiten kan ook bijdragen aan de preventie van periostitis.
