Overtollige haargroei in gezicht (gezichtshaar) bij vrouwen

Alle vrouwen hebben haar op hun lichaam en gezicht, maar meestal zijn deze haren heel fijn en licht van kleur waardoor ze niet zo opvallen. Soms kampt een vrouw echter met dik, grof en donker haar, hetgeen in medische termen bekend staat als ‘hirsutisme’. Vaak schamen vrouwen zich voor dit symptoom en zoeken ze een manier om deze haren te verwijderen. Hormonale veranderingen liggen meestal aan de basis van de overtollige haren op het gelaat, al zijn ook andere oorzaken bekend. Via diverse behandelingsopties is het mogelijk om de overmatige hoeveelheid aan gezichtsharen te (laten) verwijderen of minder opvallend te maken.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van gezichtshaar bij vrouwen
• Genetische factoren
• Hormonale stoornissen
• Medicatie
• Menopauze
• Overgewicht (obesitas)
• Polycysteus ovarium syndroom
• Tumoren
• Risicofactoren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overmatige haargroei in gezicht bij vrouw
• Gewicht verliezen
• Hormonale therapie
• Ontharingsopties
• Prognose van overtollige haren in het gelaat
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Overtollige haargroei in het gezicht bij vrouwen, ook wel hirsutisme genoemd, is een veelvoorkomend probleem. Het komt voor bij een aanzienlijk aantal vrouwen wereldwijd, met variaties in prevalentie afhankelijk van etnische achtergrond, leeftijd en onderliggende aandoeningen. Hoewel het vaak als een cosmetisch probleem wordt gezien, kan het ook een indicatie zijn van onderliggende gezondheidsproblemen, zoals hormonale disbalans of andere medische aandoeningen.

Prevalentie van hirsutisme
Studies tonen aan dat hirsutisme voorkomt bij ongeveer 5 tot 10% van de vrouwen wereldwijd. De prevalentie is hoger bij vrouwen van mediterrane, Zuid-Aziatische en Midden-Oosterse afkomst. Vrouwen in deze bevolkingsgroepen hebben vaak genetische aanleg voor een hogere concentratie mannelijke hormonen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van overtollige gezichtsbeharing. Bij vrouwen van Noord-Europese afkomst komt hirsutisme minder vaak voor.

Leeftijdsgroepen en hirsutisme
Hirsutisme komt vaak voor bij vrouwen in hun reproductieve jaren, maar het kan ook optreden na de menopauze als gevolg van veranderingen in hormonale niveaus. Bij jonge vrouwen kan het vaak het gevolg zijn van polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), terwijl het bij oudere vrouwen soms een teken kan zijn van veroudering of hormonale veranderingen die gepaard gaan met de menopauze. Het is belangrijk om hirsutisme te onderscheiden van normale verouderingsprocessen, aangezien de behandeling kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Mechanisme

De ontwikkeling van overtollige haargroei in het gezicht bij vrouwen wordt meestal veroorzaakt door een verhoogde gevoeligheid voor mannelijke hormonen (androgenen), die leiden tot de verergering van haargroei op typisch mannelijke plaatsen, zoals de bovenlip, kin en kaaklijn. De mechanismen achter dit proces zijn complex en kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Hormonale invloeden
Androgenen, waaronder testosteron, zijn de belangrijkste hormonen die verantwoordelijk zijn voor de haargroei op typische mannelijke plaatsen. Vrouwen hebben normaal gesproken lagere niveaus van deze hormonen, maar bij vrouwen met hirsutisme is er vaak een overproductie van androgenen door de eierstokken of bijnieren. Dit kan resulteren in een versnelde haargroei en dikker worden van de haren op plaatsen waar normaal gesproken minder haargroei voorkomt.

Genetische factoren
Genetica speelt een cruciale rol in de gevoeligheid voor mannelijke hormonen. Vrouwen met een familiegeschiedenis van hirsutisme of soortgelijke hormonale disbalansen hebben meer kans om deze aandoening te ontwikkelen. In veel gevallen is hirsutisme erfelijk, vooral in bepaalde etnische groepen die van nature gevoeliger zijn voor androgenen.

Medische aandoeningen die hirsutisme veroorzaken
De meest voorkomende medische oorzaak van hirsutisme is het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), een aandoening die leidt tot een verhoogde productie van androgenen. Andere aandoeningen, zoals bijnierhyperplasie en tumoren van de eierstokken of bijnieren, kunnen ook leiden tot verhoogde androgeenproductie en hirsutisme. In sommige gevallen kan het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals steroïden, ook bijdragen aan de ontwikkeling van overtollige haargroei.

Oorzaken van gezichtshaar bij vrouwen

Genetische factoren

Soms liggen genen aan de basis van meer gezichtsbeharing. Vrouwen uit bepaalde etnische groepen zijn meer vatbaar voor lichaamshaar, maar soms zit de overmatige lichaamsbeharing ook gewoon in de familie.

Hormonale stoornissen

Bijnieraandoening of hypofyse-aandoeningen die de overmatige vrijgave van mannelijke hormonen veroorzaken, zijn mogelijk verantwoordelijk voor overmatig haar in het gezicht:

• bijnierhyperplasie of vergrote bijnieren die resulteert in de abnormale productie van mannelijke hormonen
• hypofyseadenomen (goedaardig gezwellen in hypofyse van hersenen) of goedaardige tumoren die prolactine afscheiden, een hormoon dat geassocieerd is met de productie van androgenen
• het Cushing-syndroom (te veel cortisol in het lichaam) mogelijk het gevolg is van tumoren in de bijnier- of hypofyseklieren

Medicatie

Sommige medicijnen veranderen de hormoonspiegels en veroorzaken hirsutisme op het aangezicht. Dit geldt voor:

• anabole steroïden
• anticonceptiepillen met progesteron
• bimatoprost
• cyclosporine
• minoxidil die de arts voorschrijft voor de behandeling van een hoge bloeddruk
• progestagenen
• testosteron

Menopauze

De oorzaak van een overmatige haargroei op het gezicht bij vrouwen die al door de menopauze zijn gegaan, is meestal een hormonale onbalans als gevolg van de menopauze zelf. Het lichaam past de hormoonspiegels aan en een vrouw heeft mogelijk een ongewoon hoog testosterongehalte.

Overgewicht (obesitas)

Obesitas gaat gepaard met hoge niveaus van vrij testosteron bij vrouwen en draagt bij aan de overmatige lichaamsbeharing, ook op het gezicht. Overtollig buikvet in het bijzonder leidt sneller tot insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline). Hoge niveaus van insuline verhogen eveneens de androgeenproductie.

Polycysteus ovarium syndroom

Het bekendste mannelijke hormoon (androgeen) is testosteron. Bij mannen is testosteron betrokken bij de ontwikkeling van een diepere stem en de productie van sperma. Alle vrouwen produceren een beetje testosteron, maar hogere dan normale niveaus vergroten de geslachtsdrift, tasten de menstruatiecyclus aan en produceren eveneens overtollig gezichts- en lichaamshaar. Meestal zijn deze hoge niveaus van mannelijke geslachtshormonen bij vrouwen in de premenopauze (periode voor de menopauze) te wijten aan het polycysteus ovarium syndroom (PCOS). PCOS is een veel voorkomende aandoening waarbij cysten rond de rand van de eierstokken groeien (de organen die eieren en geslachtshormonen produceren). Vrouwen met PCOS krijgen naast de overmatige haargroei op het gezicht ook te maken met een gewichtstoename, vermoeidheid, stemmingswisselingen, onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid), bekkenpijn, hoofdpijn, slaapproblemen, onregelmatige menstruatieperiodes en acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren). Sommige premenopauzale vrouwen hebben een verhoogde gevoeligheid voor de verhoogde niveaus van mannelijke geslachtshormonen. Dit betekent dat de mannelijke geslachtshormonen een groter effect op het lichaam hebben en bijgevolg zorgen voor meer haar op het gezicht.

Tumoren

Tumoren die de bijnier- of hypofyseklieren aantasten, evenals bepaalde longtumoren, eierstoktumoren of tumoren in het spijsverteringskanaal, verhogen soms de afscheiding van androgenen waardoor ongewenst gezichtshaar tot stand komt. Soms leidt een hypofysetumor ook tot overmatig haar.

Risicofactoren

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van hirsutisme bij vrouwen verhogen. Deze kunnen zowel genetisch als omgevingsgebonden zijn.

Genetische predispositie
Vrouwen die een familiegeschiedenis hebben van hirsutisme of andere hormonale aandoeningen, zoals PCOS, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van gezichtsbeharing. Genetische factoren spelen een belangrijke rol in de mate van gevoeligheid voor androgenen, wat kan leiden tot hirsutisme.

Hormonale aandoeningen
De aanwezigheid van hormonale aandoeningen, zoals polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), bijnierhyperplasie, of tumoren die de productie van androgenen verhogen, kunnen het risico op hirsutisme verhogen. Dit geldt ook voor vrouwen die in de menopauze komen, aangezien de hormonale veranderingen die plaatsvinden tijdens deze periode de haargroei kunnen beïnvloeden.

Medicijnen en behandelingen
Sommige medicijnen, zoals steroïden, kunnen de haargroei beïnvloeden. Vrouwen die langdurig steroïden gebruiken, hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van hirsutisme als gevolg van de hormonale veranderingen die deze medicijnen veroorzaken.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde groepen vrouwen die meer kans hebben op het ontwikkelen van hirsutisme, afhankelijk van genetische, hormonale en omgevingsfactoren.

Vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)
Vrouwen met PCOS vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van hirsutisme. PCOS is een veelvoorkomende hormonale aandoening die gepaard gaat met een verhoogde productie van androgenen, wat kan leiden tot overtollige haargroei, vooral op het gezicht.

Vrouwen in de menopauze
De hormonale veranderingen die optreden tijdens de menopauze kunnen bijdragen aan het ontstaan van hirsutisme. De afname van oestrogeen en de relatief hogere niveaus van androgenen kunnen leiden tot de ontwikkeling van gezichtsbeharing bij vrouwen die voorheen geen last hadden van overtollige haargroei.

Vrouwen van mediterrane, Zuid-Aziatische en Midden-Oosterse afkomst
Etniciteit speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van hirsutisme. Vrouwen van mediterrane, Zuid-Aziatische en Midden-Oosterse afkomst hebben vaker last van hirsutisme vanwege genetische aanleg voor een hogere gevoeligheid voor androgenen. Deze vrouwen kunnen een grotere kans hebben om gezichtsbeharing te ontwikkelen.

Geassocieerde symptomen

Overtollige haargroei in het gezicht bij vrouwen kan gepaard gaan met een reeks andere symptomen, die soms wijzen op onderliggende hormonale aandoeningen of medische problemen. Het is belangrijk om deze geassocieerde symptomen te herkennen, aangezien ze kunnen helpen bij het stellen van een diagnose en het bepalen van een geschikte behandeling.

Menstruatiestoornissen
Vrouwen met hirsutisme kunnen ook last hebben van menstruatiestoornissen, zoals onregelmatige menstruatiecycli, het uitblijven van menstruatie (amenorroe), of onregelmatig bloedverlies. Dit komt vaak voor bij vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), een veelvoorkomende oorzaak van zowel hirsutisme als menstruatiestoornissen. Het hebben van onregelmatige of uitblijvende menstruatie kan wijzen op hormonale disbalans, wat verder onderzoek vereist.

Virilisatieverschijnselen
Virilisatie verwijst naar de ontwikkeling van mannelijke kenmerken bij vrouwen, zoals een dieper wordende stem, vergroting van de clitoris en toename van spiermassa. Deze symptomen zijn vaak ernstiger en duiden op een aanzienlijke toename van androgenen. Virilisatie kan wijzen op een onderliggende aandoening, zoals een tumor in de eierstokken of bijnieren, die verhoogde niveaus van mannelijke hormonen veroorzaakt. Het is belangrijk om deze symptomen te melden aan een arts, aangezien virilisatie vaak een indicatie is van een ernstigere hormonale stoornis.

Acne en vette huid
Veel vrouwen met hirsutisme ervaren ook andere tekenen van verhoogde androgenen, zoals acne en een vette huid. Deze symptomen komen vaak voor bij vrouwen met PCOS, waarbij hormonale onbalans de productie van talg in de huid verhoogt, wat leidt tot verstopte poriën en acne. Het hebben van zowel acne als overtollige haargroei kan wijzen op een hormonale aandoening, die mogelijk met medicijnen kan worden behandeld.

Verhoogde lichaamsgewicht en insulineresistentie
Bij vrouwen met PCOS komt vaak een verhoogd lichaamsgewicht voor, vaak in de vorm van vetophoping rond de buik. Insulineresistentie, een toestand waarbij het lichaam minder effectief reageert op insuline, is een andere veelvoorkomende geassocieerde aandoening bij vrouwen met hirsutisme. Deze aandoeningen kunnen samenhangen met hormonale onevenwichtigheden en verhogen het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2. Het is belangrijk dat vrouwen met hirsutisme regelmatig hun glucose- en insulineniveaus laten controleren.

Verhoogde haargroei op andere delen van het lichaam
Naast gezichtsbeharing kunnen vrouwen met hirsutisme ook last hebben van verhoogde haargroei op andere delen van het lichaam, zoals de borst, buik en rug. Dit komt door de verhoogde niveaus van androgenen die het lichaam beïnvloeden en kunnen leiden tot meer haargroei op typisch mannelijke plekken. Het kan ook samengaan met veranderingen in de haarstructuur, waarbij de haren dikker en donkerder worden.

Slaapproblemen en stemmingswisselingen
Hormonale veranderingen die leiden tot hirsutisme kunnen ook de slaap beïnvloeden en bijdragen aan stemmingswisselingen, zoals angst of depressie. Bij vrouwen met PCOS komt het vaker voor dat ze last hebben van slaapapneu, wat kan bijdragen aan vermoeidheid en prikkelbaarheid. Het beheersen van de hormonale balans kan helpen deze symptomen te verlichten, hoewel vrouwen met hirsutisme vaak aanvullende therapieën nodig hebben om stemmingswisselingen en slaapproblemen aan te pakken.

Aangezichtsveranderingen en verandering in vetverdeling
Sommige vrouwen met hirsutisme ervaren veranderingen in het vetmetabolisme, wat kan leiden tot een verandering in de vetverdeling in het lichaam. Dit kan zich uiten in een verhoogde vetophoping rond de buik en de borst, wat vaak voorkomt bij vrouwen met PCOS. Deze veranderingen kunnen gepaard gaan met een meer mannelijk ogend gezicht, zoals een grotere kaaklijn of een breder voorhoofd, wat door sommige vrouwen als cosmetisch storend kan worden ervaren.

Alarmsymptomen

Hoewel overtollige haargroei in het gezicht bij vrouwen vaak een cosmetisch probleem is, kunnen er situaties zijn waarin het een symptoom is van een ernstigere onderliggende aandoening. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan alarmsymptomen die een medische evaluatie vereisen.

Plotselinge verergering van haargroei
Wanneer vrouwen plotseling een aanzienlijke toename van gezichtsbeharing opmerken, vooral als dit gepaard gaat met andere hormonale veranderingen, kan dit wijzen op een onderliggende hormonale stoornis, zoals bijnierhyperplasie of een tumor die androgenen produceert.

Veranderingen in de menstruatiecyclus
Een verandering in de menstruatiecyclus, zoals onregelmatige of uitblijvende menstruatie, kan wijzen op een hormonale stoornis die gepaard gaat met hirsutisme. PCOS is een veelvoorkomende oorzaak van zowel hirsutisme als menstruatiestoornissen, en het is belangrijk dat vrouwen deze veranderingen melden aan hun zorgverlener.

Symptomen van virilisatie
Virilisatie verwijst naar de ontwikkeling van mannelijke kenmerken bij vrouwen, zoals een diepere stem, vergroting van de clitoris en een toename van spiermassa. Als hirsutisme gepaard gaat met virilisatie, kan dit wijzen op een ernstigere hormonale aandoening en vereist het onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

De arts heeft een gedetailleerde medische anamnese (vraaggesprek) nodig om hirsutisme op het aangezicht te diagnosticeren. De arts moet bijgevolg op de hoogte zijn van het medicatiegebruik en eventuele onderliggende problemen en medische aandoeningen. Ook is een bloedonderzoek nodig om de hormoonspiegels te meten. Een echografie of MRI-scan van de eierstokken en bijnieren is soms nodig een eventuele aanwezigheid van tumoren of cysten op te sporen of uit te sluiten.

Behandeling van overmatige haargroei in gezicht bij vrouw

Er zijn een aantal behandelingsopties beschikbaar om de overmatige haren in het gelaat te (laten) verwijderen.

Gewicht verliezen

Vrouwen die te zwaar zijn, kunnen het beste gewicht verliezen om de haargroei in het gezicht te verminderen. Obesitas wijzigt de manier waarop het lichaam hormonen produceert en verwerkt. Het handhaven van een gezond gewicht corrigeert het niveau van androgenen zonder het gebruik van medicatie.

Hormonale therapie

Mogelijk heeft een vrouw een medische behandeling nodig als de overmatige haargroei in het gezicht een symptoom is van PCOS of een bijnieraandoening. Een medicamenteuze therapie in de vorm van anticonceptiepillen en antiandrogeenmedicijnen brengt de hormoonspiegels weer in balans.

Ontharingsopties

Bleken
Bleken maakt de donkere haren op het gezicht op korte termijn minder opvallend.

Elektrolyse
Bij elektrolyse wordt elektriciteit gebruikt om haarcellen te vernietigen en haar permanent te verwijderen. Meestal zijn vele behandelingen nodig die lang duren, pijnlijk zijn en de huidskleur veranderen.

Harsen
Harsen is een effectieve behandeling om de overtollige gezichtsharen te verwijderen als een vrouw dit regelmatig doet of laat doen, maar het is soms een pijnlijke bedoening die ook roodheid van de huid kan veroorzaken.

Laserontharing
Bij een laserontharing worden krachtige lichtstralen gebruikt om haar te vernietigen. Dit duurt vaak enkele maanden.

Ontharingscrèmes
Diverse ontharingscrèmes verminderen de haargroei door in te werken op enzymen in de haarzakjes. Dit biedt mogelijk meer een langetermijnoplossing voor overmatige haargroei in het gezicht dan scheren, harsen of bleken.

Scheren
Scheren gaat snel en gemakkelijk, maar een vrouw moet zich mogelijk elke dag scheren en soms zijn er toch nog stoppels zichtbaar tussen de scheerbeurten door.

Prognose van overtollige haren in het gelaat

Overmatig of ongewenst lichaams- en gezichtshaar is een uitdaging op de lange termijn. De meeste vrouwen met gediagnosticeerde hormonale stoornissen reageren goed op de behandeling, maar het gezichtshaar groeit mogelijk terug als de hormoonspiegels weer uit balans zijn. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de keuze van behandeling, is het behandelen van hirsutisme soms levenslang nodig. Verder leveren een laserontharing of elektrolyse vaak permanentere resultaten op dan scheren, harsen of ontharingsmiddelen. Aandoeningen die hirsutisme veroorzaken, zoals PCOS of bijnieraandoeningen, vereisen soms ook een levenslange behandeling.

Complicaties

Mogelijke complicaties van hirsutisme omvatten psychologische impact zoals verminderde zelfwaardering of angst. Het kan ook leiden tot sociaal ongemak en verminderde kwaliteit van leven. Adequate behandeling en ondersteuning kunnen helpen om deze complicaties te minimaliseren.

Preventie

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor hirsutisme, aangezien het vaak het gevolg is van genetische en hormonale factoren die moeilijk te beïnvloeden zijn. Echter, het vroegtijdig identificeren van hormonale aandoeningen en het aanpakken van de onderliggende oorzaken kan helpen bij het beheersen van de symptomen en het voorkomen van verergering.

Vroege diagnostiek en behandeling
Het tijdig herkennen van symptomen van hirsutisme en het verkrijgen van een medische diagnose kan bijdragen aan het voorkomen van verdere verergering van de aandoening. Behandeling kan helpen om de onderliggende hormonale stoornis te beheersen, waardoor de haargroei mogelijk vermindert.

Gezonde levensstijl en hormonale balans
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het reguleren van hormonale niveaus, vooral bij vrouwen met aandoeningen zoals PCOS. Hoewel een gezonde levensstijl hirsutisme niet volledig kan voorkomen, kan het bijdragen aan een betere algehele gezondheid en welzijn.

Lees verder

• Hirsutisme: Overtollige lichaamsbeharing bij vrouwen
• Congenitale bijnierhyperplasie: Vroege mannelijke symptomen