Vliegangst: Oorzaken en behandeling van angst voor vliegen

Sommige patiënten lijden aan vliegangst (aviofobie, aerofobie). Een fobie is een intense angst die niet in verhouding staat tot het werkelijke gevaar dat de situatie of het object oplevert. De meeste patiënten die bang zijn om te vliegen, erkennen dat vliegen veilig is, maar ze vinden vliegreizen heel beangstigend. Er is geen specifieke oorzaak van aerofobie, omdat de angst meestal afkomstig is van een combinatie van factoren zoals angst voor opgesloten zijn in het vliegtuig en angst voor een vliegtuigcrash. Aerofobie wordt meestal behandeld met therapie en/of medicatie, maar ook enkele eenvoudige middeltjes verlichten de angstgevoelens.

• Oorzaken: Gekoppeld aan andere angsten
• Risicofactoren van vliegangst
• Aandoeningen
• Paniek
• Veranderingen
• Symptomen van vliegangst
• Behandeling van angst voor vliegen
• Afleiding zoeken
• Informatie vergaren over vliegen
• Medicatie
• Therapie
• Virtuele begeleiding

Oorzaken: Gekoppeld aan andere angsten

Vliegangst is het gevolg van diverse onderliggende angsten en fobieën, die complexe genetische, ontwikkelings- en omgevingsoorzaken heeft. Volgende risicofactoren zijn bekend voor vliegangst:

• angst om paniek te krijgen of de controle te verliezen
• angst voor een crash
• angst voor fysieke schade zoals een hartaanval of een beroerte
• angst voor het zich gevangen voelen in een vliegtuig (bij 70% van de patiënten) (claustrofobie)
• angst voor terrorisme
• angst voor ziektekiemen
• hoogtevrees
• ver van huis zijn

Verder hebben veel patiënten met deze fobie al anticiperende angstgevoelens in afwachting van het doen van iets angstigs in de toekomst.

Risicofactoren van vliegangst

Aandoeningen

Sommige lichamelijke aandoeningen leiden tot vliegangst, waaronder:

• een verkoudheid, chronische sinusproblemen of aandoeningen zoals duizeligheid of ooraandoeningen veroorzaken een zeer reële angst voor het ontwikkelen van lichamelijk ongemak
• een verstopping van de sinus of het middenoor, die tijdens de vlucht pijn of duizeligheid veroorzaakt
• hart- en vaatziekten of andere aandoeningen die het risico op bloedstolsels verhogen, wat tijdens een vlucht mogelijk aanleiding geeft tot bezorgdheid over de ontwikkeling van een diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan been of bekken)

Patiënten praten best met hun arts als ze van plan zijn om een vliegreis te gaan maken.

Paniek

De meeste patiënten met vliegangst hebben een onverwachte paniek tijdens het vliegen meegemaakt. Symptomen van paniek bestaan uit onder andere zweten, ademhalingsproblemen en duizeligheid. Dit gebeurt meestal eerst tussen de leeftijd van 17 tot 34 jaar, maar het treedt ook later in het leven op of al op 11- of 12-jarige leeftijd. Als gevolg van deze paniekaanval en mogelijke extra afleveringen raakt de patiënt gevoelig voor deze gevoelens en voor het vliegen. Hij vreest dat de enge symptomen zullen terugkeren en wil dan niet meer in een vliegtuig stappen, wat alleen maar de angst oproept.

Veranderingen

Aviofobie komt vaak voor tijdens een periode van een significante (goede of slechte) verandering zoals een geboorte, een overlijden, een huwelijk, een echtscheiding, een nieuwe baan of een ontslag. Zeer weinig van deze angsten vloeien voort uit een technisch probleem tijdens de vlucht.

Symptomen van vliegangst

Volgende mogelijke tekenen komen tot stand bij patiënten die bang zijn voor het vliegen:

• ademhalingsproblemen
• bevingen
• desoriëntatie
• duizeligheid
• een rode huid
• een verhoogde hartslag
• een verstikkende sensatie
• hartkloppingen
• hyperventilatie (snelle en diepe ademhaling)
• kortademigheid
• koude handen
• maag- en darmproblemen
• misselijkheid
• prikkelbaarheid
• spierstijfheid
• stress
• zweten

Deze tekenen verschijnen wanneer een patiënt denkt aan vliegen, op het punt staat om aan boord van een vliegtuig te gaan, of tijdens de vlucht zelf.

Behandeling van angst voor vliegen

Het overwinnen van een vliegangst kost werk en inzet, maar is heel goed mogelijk. Het identificeren van de uitlokkende factoren die de angst veroorzaken met de hulp van een gekwalificeerde therapeut is de eerste stap. De blootstelling aan de gevreesde uitlokkende factoren is de sleutel voor het overwinnen van het probleem. Hiervoor worden voor de patiënt de juiste hulpmiddelen aangereikt.

Afleiding zoeken

Een dutje doen, een tijdschrift lezen, televisiekijken, een spelletje op de gsm spelen, naar muziek luisteren of praten met een reisgenoot leidt patiënten af van de aviofobie. Veel patiënten zijn ook gebaat met diepe ademhalingstechnieken, meditatie en het leren loslaten van spierspanning. Zelfs een glimlach op het gezicht toveren verandert mogelijk de emotionele reactie veranderen. Het is wel afgeraden om suiker- en cafeïnehoudende middelen te drinken want hierdoor verhoogt de hartslag, die door de angst en stress al verhoogd is.

Informatie vergaren over vliegen

Angst gedijt op onwetendheid en voedt zich met ‘wat als’-denken. Het leren van de feiten over vliegen, waaronder hoe een vliegtuig vliegt, de betekenis van verschillende geluiden, wat eigenlijk turbulentie veroorzaakt, enzovoort, is ook belangrijk om de aviofobie onder controle te krijgen. Mensen kunnen hierover ook boeken lezen.

Medicatie

Medicijnen die angst en een depressie behandelen, zoals selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's) en serotonine-norepinefrine-heropnameremmers (SRNI's), zijn voor sommige patiënten inzetbaar. Dit geldt vooral voor patiënten die bijkomende angsten. De patiënt moet deze geneesmiddelen wel dagelijks gedurende lange tijd innemen en daarnaast komen mogelijk bijwerkingen tot stand. Kortwerkende anti-angstmiddelen, zoals lorazepam (Ativan) of diazepam (Valium), bieden ook verlichting voor sommigen. Dit geldt vooral voor patiënten die lijden aan anticiperende angst. Ook deze medicijnen hebben mogelijk bijwerkingen. Daarnaast leert een patiënt niet werken aan onderliggende uitlokkende factoren en ontwikkelt hij geen copingtools (manieren om om te leren gaan met de vliegangst). Daarom zet de arts medicatie vaak in in combinatie met een vorm van therapie.

Therapie

Ongeacht het type therapie, leert de patiënt doorgaans technieken aan voor het beheersen van de angst. De patiënt leert de angstgevoelens te bestrijden.

Cognitieve gedragstherapie
cognitieve gedragstherapie (CGT), een vorm van psychotherapie, is inzetbaar voor het verhelpen van vliegangst. Dankzij deze therapie is het mogelijk om ongezonde of onredelijke gedachten en gedrag te herkennen en deze te vervangen door gezonde strategieën, die zijn afgestemd op vliegangst.

Groepstherapie en cursussen
Ook groepstherapieprogramma’s op een luchthaven, thuiscursussen, privélessen enz. zelf kunnen nuttig zijn. Deze gebeuren dan onder leiding van een professionele therapeut. Virtuele realiteitsprogramma's die patiënten blootstellen aan vluchtsimulaties zijn soms ook nuttig.

Virtuele begeleiding

Er zijn smartphone-apps ontwikkeld die patiënten helpen bij vliegangst. Deze werken offline in vliegtuigmodus en bieden patiënten informatie over de vlucht, het weer, de omgeving, …

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Vliegtuigreis: Gezondheidsrisico's door reizen met vliegtuig
• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Hoogtevrees (acrofobie): Angst voor hoogten / hoge plaatsen
• Anti-angstmedicatie: Medicijnen voor behandeling van angst