Uitdrogingshoofdpijn: oorzaken van hoofdpijn door uitdroging

Uitdrogingshoofdpijn is hoofdpijn door uitdroging. Hoofdpijn is een van de meest voorkomende oorzaken van pijn en ziekteverzuim. Er zijn verschillende soorten hoofdpijn en uitdrogingshoofdpijn is daar één van. Uitdrogingshoofdpijn kan gemakkelijk worden behandeld en vermeden. Uitdrogingshoofdpijn kan veroorzaakt worden door zoiets triviaals als het niet voldoende binnenkrijgen van vocht. Hoofdpijn door te weinig drinken kan door een inkrimping van het hersenvolume worden veroorzaakt. Dit resulteert in het wegtrekken van de hersenen van de schedel, waardoor pijnreceptoren in de hersenvliezen (het membraan rond de hersenen) worden geactiveerd.

• Wat is uitdrogingshoofdpijn?
• Primaire en secundaire hoofdpijn
• Uitdroging
• Symptomen van hoofdpijn door uitdroging
• Oorzaken van dyhydratiehoofdpijn
• Risicofactoren voor uitdroging
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Aanvullend onderzoek
• Uitdrogingshoofdpijn behandelen
• Milde uitdroging
• Ernstige uitdroging
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van uitdrogingshoofdpijn

Wat is uitdrogingshoofdpijn?

Primaire en secundaire hoofdpijn

Er wordt onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire hoofdpijn:

• Primaire hoofdpijn is hoofdpijn zonder aantoonbare oorzaak, bijvoorbeeld migraine, spanningshoofdpijn en clusterhoofdpijn.
• Secundaire hoofdpijn is hoofdpijn die is toe te schrijven aan een andere ziekte of toestand, bijvoorbeeld een hersenschudding, voorhoofdsholteontsteking, een kater door te veel alcohol, griep of verkoudheid of een hersentumor.

Uitdrogingshoofdpijn is een vorm van secundaire hoofdpijn, veroorzaakt door onvoldoende vocht in het lichaam, dus door uitdroging of dehydratie.

Uitdroging

Uitdrogingshoofdpijn kan relatief mild of ernstig zijn. Een uitdrogingshoofdpijn kan optreden na hevig zweten of transpireren waarbij het lichaam essentiële vloeistoffen verliest om goed te kunnen functioneren. Het lichaam heeft een juiste balans nodig van vloeistof en elektrolyten om goed te kunnen functioneren. Elke dag verliest het lichaam water door dagelijkse activiteiten, zoals zweten en urineren. Meestal wordt de hoeveelheid vocht die verloren gaat gecompenseerd door het drinken van water, thee en andere vloeistoffen en door het eten van voedsel dat rijk is aan vocht. Soms verliest het lichaam echter sneller vocht dan wordt aangevuld, bijvoorbeeld bij hevig transpireren of veelvuldig braken. Hierdoor kan het lichaam uitdrogen, wat kan leiden tot complicaties, waaronder een vervelende uitdrogingshoofdpijn. Wanneer het lichaam uitgedroogd is, kunnen de hersenen tijdelijk samentrekken of krimpen als gevolg van vochtverlies. Dit mechanisme zorgt ervoor dat de hersenen wegtrekken van de schedel, waardoor pijn ontstaat. Eenmaal gerehydrateerd, worden de hersenen voller en keren ze terug naar de normale toestand, waardoor de hoofdpijn wordt verlicht en langzaamaan wegtrekt.

Symptomen van hoofdpijn door uitdroging

Een uitdrogingshoofdpijn kan aanvoelen als een doffe of een intense hoofdpijn. Pijn als gevolg van uitdrogingshoofdpijn kan voorkomen aan de voorkant, achterkant, zijkant van het hoofd of over het hele hoofd. In tegenstelling tot een hoofdpijn bij de sinussen, zal een persoon die een uitdrogingshoofdpijn ervaart waarschijnlijk geen gezichtspijn of druk ervaren. Het is ook onwaarschijnlijk dat er pijn in de achterkant van de nek optreedt, zoals bij spanningshoofdpijn het geval is. Omdat uitdrogingshoofdpijn alleen optreedt wanneer het lichaam is uitgedroogd, treden er ook andere symptomen van uitdroging op met de hoofdpijn. Deze symptomen zijn:

• extreme dorst
• minder plassen
• donkere urine
• verwardheid
• duizeligheid
• vermoeidheid
• droge, kleverige mond
• verlies van elasticiteit van de huid
• lage bloeddruk
• verhoogde hartslag

Sommige mensen ervaren alleen uitdrogingshoofdpijn als ze ernstig uitgedroogd zijn. Deze mensen hebben mogelijk niet alleen hoofdpijn en sommige van de bovenstaande symptomen, maar ervaren ook enkele andere symptomen, zoals:

• gebrek aan zweten
• diepliggende ogen
• koorts
• delirium
• bewusteloosheid
• verschrompelde huid

Oorzaken van dyhydratiehoofdpijn

Diarree, braken, koorts en extreem zweten kunnen allemaal oorzaken zijn van uitdrogingshoofdpijn.
Uitdrogingshoofdpijn komt alleen voor als je uitgedroogd bent. Zelfs milde uitdroging kan al hoofdpijn veroorzaken. Uitdroging treedt op wanneer je lichaam niet genoeg water binnenkrijgt om aan zijn behoeften te voldoen. Meestal komt de hoeveelheid vloeistof die in het lichaam komt overeen met de hoeveelheid vloeistof die het lichaam verlaat. Water verlaat het lichaam door zweet of urineren. Bepaalde factoren kunnen deze balans echter verstoren. Deze factoren verhogen het risico van uitdroging en zijn de volgende:

• diarree
• braken
• extreem zweten, hetzij door zware inspanning of door hitte
• koorts
• veel plassen

Risicofactoren voor uitdroging

Iedereen kan uitgedroogd zijn. De kans is groot dat je ten minste één keer in je leven milde uitdroging zal ervaren. Sommige mensen lopen echter een groter risico om uitgedroogd te raken. Mensen met een hoger risico op uitdroging zijn onder meer:

• mensen die op hogere hoogten wonen
• zuigelingen en jonge kinderen
• ouderen
• mensen met chronische ziekten, zoals diabetes en nieraandoeningen
• mensen die medicijnen nemen die de urineproductie verhogen
• duursporters
• mensen die in warme klimaten leven

Deze groepen mensen moeten er goed op letten om voldoende gehydrateerd te blijven.

Onderzoek en diagnose

Anamnese

Bij een vermoeden van uitdrogingshoofdpijn zal de arts beginnen met een uitgebreid vraaggesprek (anamnese). Je wordt gevraagd naar je dagelijkse vochtinname, je algemene gezondheidsstatus en eventuele andere symptomen die je ervaart, zoals duizeligheid, vermoeidheid, of een droge mond. Ook zal de arts willen weten of er sprake is van factoren die uitdroging kunnen bevorderen, zoals hitte, inspanning, ziekte, of het gebruik van diuretica (plaspillen).

Lichamelijk onderzoek

De arts kan vervolgens een lichamelijk onderzoek uitvoeren om tekenen van uitdroging te herkennen. Dit kan het controleren van je huidelasticiteit, polsslag, bloeddruk en slijmvliezen omvatten. Droge mond, donkere urine en een verlaagde bloeddruk kunnen aanwijzingen zijn voor uitdroging. Als de hoofdpijn gepaard gaat met ernstige uitdrogingssymptomen, zoals verwardheid of verminderde plassen, kan er een ernstigere oorzaak van de uitdroging zijn die nader onderzoek vereist.

Aanvullend onderzoek

In de meeste gevallen is aanvullend onderzoek niet nodig voor het diagnosticeren van uitdrogingshoofdpijn. Maar als je symptomen ernstig zijn of niet verbeteren met het drinken van water, kan de arts mogelijk een bloedonderzoek aanvragen om te controleren op elektrolytstoornissen of andere problemen die kunnen wijzen op uitdroging of een onderliggende aandoening.

Uitdrogingshoofdpijn behandelen

Milde uitdroging

Uitdrogingshoofdpijn kan het beste behandeld worden door zowel de pijn als de oorzaak (uitdroging) aan te pakken. Als je uitdrogingshoofdpijn ervaart, neem dan de volgende maatregelen in acht:

• verhoog je vloeistofinname
• drink geen alcohol (dit drijft juist vocht af)
• vervang verloren elektrolyten door een sportdrankje of ORS, een mengsel van zouten en glucose om op te lossen in water
• tijdelijk fysieke activiteit verminderen en hitte vermijden om zweten te verminderen

Hoewel de bovengenoemde maatregelen de uitdroging kunnen behandelen, kan het een tijd duren voordat de hoofdpijn volledig is opgeheven. Voor een snelle verlichting van de pijn kun je paracetamol innemen.

Ernstige uitdroging

In bepaalde situaties, zoals na een ernstige periode van braken of diarree, zijn huismiddeltjes misschien niet voldoende om ernstige uitdroging te behandelen. Wanneer ernstige uitdroging optreedt, moet je onverwijld medische hulp inschakelen om ernstige complicaties te voorkomen, zoals:

• nierschade
• toevallen
• shock

In het ziekenhuis kan een ernstige uitdroging behandeld worden met intraveneuze toediening van vloeistof en elektrolyten.

Prognose

De prognose van uitdrogingshoofdpijn is over het algemeen zeer goed. Wanneer je uitdrogingshoofdpijn tijdig herkent en behandelt door voldoende vocht in te nemen, verdwijnen de symptomen meestal snel. In de meeste gevallen ervaar je binnen enkele uren verlichting van de hoofdpijn zodra je gehydrateerd bent.

Het voorkomen van herhaling is eenvoudig door ervoor te zorgen dat je dagelijks voldoende water drinkt, vooral bij warme temperaturen of tijdens lichamelijke inspanning. Ernstigere complicaties van uitdroging, zoals flauwvallen of verwardheid, komen zelden voor als je snel ingrijpt.

Complicaties

In de meeste gevallen heeft uitdrogingshoofdpijn geen ernstige complicaties als je snel genoeg actie onderneemt om de vochtbalans in je lichaam te herstellen. Echter, als uitdroging aanhoudt of ernstig is, kunnen er complicaties optreden zoals:

• Verergering van de hoofdpijn: De pijn kan intenser worden en langer aanhouden als je niet snel genoeg hydrateert.
• Duizeligheid en flauwvallen: Ernstige uitdroging kan leiden tot een verlaging van de bloeddruk, wat duizeligheid of flauwvallen kan veroorzaken.
• Verminderde fysieke en mentale prestaties: Uitdroging kan leiden tot verminderde concentratie, geheugenproblemen, vermoeidheid en een algemene afname van fysieke prestaties.
• Elektrolytstoornissen: Als uitdroging ernstige vormen aanneemt, kunnen de elektrolyten in je lichaam uit balans raken, wat kan leiden tot spierkrampen, hartritmestoornissen en andere ernstige symptomen.
• Nierproblemen: Langdurige of ernstige uitdroging kan leiden tot nierproblemen, zoals nierstenen of, in extreme gevallen, nierfalen.
• Bewustzijnsverlies of verwarring: In extreme gevallen van uitdroging kan dit leiden tot ernstige verwarring of zelfs bewustzijnsverlies, wat een medisch noodgeval is.

Preventie van uitdrogingshoofdpijn

De beste manier om uitdrogingshoofdpijn te voorkomen, is simpelweg om uitdroging te voorkomen. De volgende maatregelen kunnen worden genomen om uitdroging te voorkomen:

• Het drinken van voldoende vocht verspreid over de dag (volgens het Voedingscentrum zo'n 1,5 tot 2 liter per dag).
• Eet voedsel dat rijk is aan vocht: voedingsmiddelen zoals komkommers en andere groenten en fruit met een hoog watergehalte.
• Drink groente- en fruitsmoothies.
• Zorg voor voldoende vocht gedurende de dag: door de hoeveelheid vocht die wordt verbruikt te verspreiden in plaats van alles tegelijk te drinken, blijft het lichaam gehydrateerd.
• Hydrateer meer tijdens inspanning of blootstelling aan warm weer.
• Behandel onderliggende oorzaken van uitdroging: koorts en infecties kunnen ervoor zorgen dat het lichaam meer vocht verliest dan normaal. Het aanpakken van de oorzaken van uitdroging en het verhogen van de vochtinname kan uitdroging helpen voorkomen.
• Vermijd cafeïnehoudende dranken en alcohol: cafeïne en alcohol kunnen de urineproductie verhogen, wat leidt tot een hoger risico op uitdroging.
• Verminder inspannende activiteit tijdens warmte of als je je niet goed voelt: warmte en ziekte kunnen de behoefte aan vocht voor het lichaam vergroten. Zware inspanning kan extra vochtverlies door zweet veroorzaken, wat in deze situaties gevaarlijk kan zijn.

Lees verder

• Warmtehoofdpijn: oorzaken en symptomen hoofdpijn door warmte
• Water drinken: gezondheidsvoordelen voldoende water drinken
• Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling
• Uitdroging: gevolgen van uitgedroogd zijn en behandeling
• Uitdrogingsverschijnselen: baby, kind, volwassenen & ouderen