Perineum: functie, anatomie en aandoeningen van het perineum

Het perineum, ook 'dam' genoemd, is bij mannen en vrouwen het gebied dat de geslachtsdelen van de anus scheidt. Of meer specifiek: het ruitvormige gebied tussen het staartbeen, de twee zitbeenderen en de schaambeenvoeg (een botverbinding die het linker- en rechterschaambeen verbindt). Overwegend bestaat dit gedeelte uit spieren die zijn omgeven door een zeer gevoelige huid. Om deze reden wordt het perineum ook gezien als een zeer erogene zone.

• Wat is het perineum?
• Bij mannen en vrouwen
• Erogene zone
• Anatomie
• Functie
• Aandoeningen van het perineum
• Inscheuring
• Schaamlipkanker

Wat is het perineum?

Bij mannen en vrouwen

Het gebied dat de geslachtsdelen van de anus scheidt, staat bekend als het perineum of dam. Bij vrouwen strekt de dam van de labia majora (de grote of buitenste schaamlippen) tot de anus; bij mannen van het scrotum tot de anus. Artsen spreken ook vaak van een anogenitale afstand (AGD). Dit is de afstand van het middelpunt van de anus naar de geslachtsorganen, de onderkant van het scrotum of de vagina. Het perineum is bij mannen twee keer zo lang als bij vrouwen, maar mannen verschillen onderling meer.

Erogene zone

Vanwege het feit dat de spieren worden bedekt door een zeer gevoelige huid, wordt het perineum ook beschouwd als een zeer sterke erogene zone, die kan worden gemasseerd of gestreeld, of oraal kan worden gestimuleerd als onderdeel van geslachtsgemeenschap.

Anatomie

Het perineum ligt tussen de benen en bevindt zich onder de bekkenbodem. Het perineum is een soort weefsel tussen de anus en de vagina of anus en de testikels of teelballen. Vanwege het feit dat heel veel zenuwen in dat gebied samenkomen, wordt het perineum als een erogene zone beschouwd. Het perineum bestaat voornamelijk uit spieren, die zijn onderverdeeld in twee gebieden: de spieren van het anale gebied en de spieren van het urogenitale gebied. De huid die alle spieren omringt, wordt doorkruist met ontelbare zenuwen. Om deze reden is dit gebied ook een zeer intense erogene zone. De dam wordt gevoed via de binnenste bekkenslagader (arteria iliaca interna).

Functie

De belangrijkste functie van het perineum is om het anale gebied te scheiden van het genitale gebied. Zo kan bijvoorbeeld de toevoer van bacteriën (van de darm naar de vulva en in de vagina) grotendeels worden voorkomen. Bovendien komen drie lagen van de bekkenbodemspieren samen in het perineum, die niet alleen het lichaam stabiliseren, maar tegelijkertijd voor continuïteit zorgen. Deze spieren werken bij niezen, hoesten, lachen, tillen, sporten, lichamelijke inspanning of plotseling opstaan, opdat stressincontinentie (inspanningsincontinentie wordt voorkomen. Deze vorm van incontinentie komt voor bij inspanning en hierbij is sprake van urineverlies zonder dat er vooraf aandrang gevoeld wordt om te plassen. Het perineale gebied zelf is elastisch. Ze kan zich dus niet alleen aanpassen aan de grootte van de penis, maar ook aan de stoelgang. Massages of druk uitoefenen op dit gebied kan als seksueel opwindend worden ervaren.

Aandoeningen van het perineum

Inscheuring

Als onderdeel van het geboorteproces kan de dam of het perineum gewond raken. Het geboorteproces veroorzaakt een enorme druk op het perineum, waardoor deze kan inscheuren. Als er een blessure is, deelt de arts deze in graden in ernst in.

• Graad 1: de scheur bevindt zich aan de achterkant van het vaginale membraan.
• Graad 2: het weefsel dat zich direct op de dam bevindt, is gescheurd.
• Graad 3: de sluitspier is gewond geraakt.
• Graad 4: de sluitspier en de anus zijn verwond door het geboorteproces.

Het perineum zelf is relatief robuust. Ontsteking of mogelijk bloeden komt zelden of nooit voor. Andere verwondingen, die niet optreden tijdens het geboorteproces, komen zelden tot nooit voor. Dit komt waarschijnlijk ook door de locatie van de dam.

In het kader van de bevalling kan ook een episiotomie ('knip') worden uitgevoerd. Als de arts opmerkt dat de dam niet ver genoeg uitrekt, kan een preventieve snee worden gemaakt, zodat het kind voldoende zuurstof kan krijgen en er geen risico is dat het kind aan een geboortebeperking lijdt door een gebrek aan zuurstof. Indien de geboorte plaatsvindt met behulp van een vacuümpomp en de verlostang, dan zal ook een episiotomie worden uitgevoerd. Na de geboorte moet de episiotomie worden gehecht; dit proces vindt plaats onder plaatselijke verdoving. Het genezingsproces is vervelend of pijnlijk. Af en toe klagen patiënten over beperkingen tijdens het plassen of tijdens de stoelgang, hebben ze problemen met zitten of herhaaldelijk ernstige pijn. In de regel moet de vrouw zes weken geduld hebben; alleen dan zijn de hechtdraden opgelost of kan van een volledige genezing worden gesproken.

Schaamlipkanker

Bij schaamlipkanker is er een tumor aanwezig op of in de vulva of het perineum. Roodheid, intense jeuk of pijn die optreedt tijdens het plassen, stoelgang of geslachtsgemeenschap kunnen de eerste tekenen van een dergelijk carcinoom zijn.

Lees verder

• Perineale pijn (pijnlijk perineum): symptomen en oorzaken
• Perineum pijn: pijn tussen balzak en anus of vagina en anus