Jeuk aan gehemelte: oorzaken en symptomen jeukende gehemelte

Jeuk aan het gehemelte is een symptoom dat zich manifesteert in de vorm van een tintelend of jeukend gevoel in het gebied van het gehemelte tot de overgang naar de keelholte. De tintelingen kunnen het hele gehemelte of alleen een deel ervan beïnvloeden. Jeuk aan het gehemelte is meestal een onaangenaam en erg vervelend gevoel, wat van invloed kan zijn op je algehele welbevinden. Vaak hebben mensen die last hebben van een jeukende gehemelte last van allergie of het oraal allergie syndroom (OAS). Een veel voorkomende oorzaak van palatinale jeuk is allergische rhinitis. Symptomen zoals waterige neusafscheiding, een gezwollen neusslijmvlies, niezen en jeukende en waterige ogen kunnen optreden naast de jeuk aan het gehemelte.

• Veel voorkomende oorzaken
• Vitamine D-tekort
• Traag werkende schildklier
• Allergische rhinitis
• Verkoudheid
• Symptomen
• Brandend gehemelte
• Loopneus
• Keelpijn
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van jeuk aan het gehemelte
• Medische behandeling
• Huismiddeltjes
• Prognose

Veel voorkomende oorzaken

De volgende aandoeningen en factoren kunnen aanleiding geven tot jeuk aan het gehemelte:

Vitamine D-tekort

Een gebrek aan vitamine D is een zeldzamere oorzaak van jeuk aan het gehemelte. Een vitamine D-tekort kun je oplopen als je onvoldoende bent blootgesteld aan zonlicht. Je lichaam maakt namelijk vitamine D aan wanneer je huid wordt blootgesteld aan zonlicht. Mensen met een donkere huid ebben ook meer kans op een vitamine D-gebrek. Het pigment melanine dat de huid beschermt tegen uv-stralen en de huid donker kleurt, vermindert het vermogen van de huid om vitamine D aan te maken als reactie op blootstelling aan zonlicht.

Traag werkende schildklier

Zelfs een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan leiden tot jeuk. Net als bij het vitamine D-tekort krijg je hierbij eerst last van een droge mond, die vervolgens jeuk in de mond een jeuk aan je gehemelte veroorzaakt.

Allergische rhinitis

Allergische rhinitis is gebaseerd op een verkeerde reactie van het menselijk immuunsysteem op bepaalde stoffen uit de omgeving (allergenen). Het immuunsysteem herkent de allergenen als vreemd voor het lichaam en begint met een afweerreactie. Het kan hierbij gaan om pollen (stuifmeel van grassen, bomen en planten) waar mensen met hooikoorts last van hebben. Ook kun je allergisch zijn voor huidschilfers van dieren (katten, honden etc.) of huisstofmijt (huisstofmijtallergie).

Via de ademhaling komen ze het menselijk lichaam binnen via de nasopharynx (dat gedeelte van de farynx of slokdarmhoofd dat zich boven en achter het zachte verhemelte bevindt.en de mondholte). Op deze punten vindt het eerste contact met het immuunsysteem plaats. Daarom verschijnen de symptomen, zoals een jeukende gehemelte of gezwollen neusslijmvlies als een teken van de afweerreactie van het lichaam.

Oraal-allergiesyndroom (OAS)
Andere allergieën kunnen ook de oorzaak zijn van een jeukende gehemelte. Een voedselallergie moet bijvoorbeeld ook worden overwogen, zoals het oraal-allergiesyndroom (OAS) waarbij de verschijnselen alleen in het mond- en keelgebied optreden. Mensen met een pollenallergie hebben dikwijls gelijktijdig een allergie voor bepaalde fruitsoorten, groenten of noten. Dit staat bekend als ‘kruisreactie’, waarbij een allergische reactie op verschillende stoffen met een vergelijkbaar epitoop (een deel van een macromolecuul dat herkend kan worden door antilichamen, B-cellen en T-cellen van het immuunsysteem) optreedt.

Verkoudheid

Zelfs een verkoudheid kan een jeukende gehemelte veroorzaken. Het eerste teken hiervan is vaak een droog, krassend of jeukende gevoel in het gebied van de keel of het gehemelte. Deze symptomen zijn tekenen van irritatie van de slijmvliezen, die worden aangevallen door pathogenen, de verkoudheidsvirussen. Een verkoudheid is echter meestal volkomen onschadelijk, en zelfs de onaangename jeuk in de mond duurt in zo'n geval niet lang. Vaak verdwijnt het irritante gevoel in de keel vanzelf weer of ontwikkelt zich een keelpijn.

Symptomen

Een jeukende gehemelte kan gepaard gaan met andere symptomen.

Brandend gehemelte

Naast de irritante jeuk aan het gehemelte kun je ook last krijgen van andere klachten. Vaak kriebelt het farynxgebied niet alleen, maar brandt het ook (brandend gehemelte). Deze combinatie is gebruikelijk voor verkoudheid, omdat het slijmvlies van de keel en gehemelte wordt beschadigd door de binnendringende pathogenen. Dit manifesteert zich in het begin in de reeds beschreven symptomen. Ook kun je last krijgen van een branderig gevoel aan je gehemelte.

Loopneus

Een loopneus is een van de meest voorkomende bijkomende symptomen van jeukende gehemelte. Zowel een allergie als een verkoudheid kunnen hier de oorzaak van zijn. Hoewel de allergische loopneus vrijwel altijd waterig is, kan er bij een verkoudheid ook geelgroene neusafscheiding komen. Dit hoeft zeker niette wijzen op bacteriën.

Keelpijn

Ook komt keelpijn of een zere keel vaak voor in combinatie of als gevolg van jeukende gehemelte en keelgebied. Deze pijn is een uitdrukking van een aanzienlijke schade aan de slijmvliescellen van de keelholte. Dit komt nauwelijks voor bij een allergie, maar is eerder een teken van een (flinke) verkoudheid.

Onderzoek en diagnose

Een allergische oorzaak van een jeukende gehemelte kan vaak eenvoudig worden vastgesteld door je huisarts. Bij vermoeden van een allergie kan de arts een priktest doen, waarmee wordt onderzocht of je allergisch reageert op bepaalde stoffen. Mogelijke allergene stoffen, bijvoorbeeld plantenpollen, dierenharen of voedselextracten, worden in opgeloste vorm op de huid van de onderarm gedruppeld. Vervolgens wordt de huid op deze punten licht bekrast. Als er een allergie is, ontwikkelt zich na korte tijd een jeuk en een uitslag op de plaats van de betreffende stof.

Behandeling van jeuk aan het gehemelte

Medische behandeling

De behandeling van jeuk aan het gehemelte hangt af van de oorzaak. Als een allergie de oorzaak is van het onaangename gevoel in de keel en gehemelte, dan kan de (huis)arts bepaalde anti-allergiemedicijnen voorschrijven. Verder is het belangrijk om de triggers indien mogelijk te vermijden. Als je last hebt van OAS dan kan verhitting van het fruit of de groente de verantwoordelijke allergenen afbreken waardoor je er geen klachten meer van ondervindt. Een verkoudheid gaat vanzelf over. Een vitamine D-tekort kan aangevuld worden middels suppletie. Bij een trage schildklier zijn medicijnen nodig om het tekort aan schildklierhormoon aan te vullen.

Huismiddeltjes

Een verscheidenheid aan huismiddeltjes kan worden gebruikt om allergische jeuk aan het gehemelte te behandelen. De werkelijke effectiviteit is individueel verschillend uitgesproken. Een effectieve remedie voor de irritante jeuk is de brandnetel. Vooral toegediend als thee kan het meerdere keren per dag verlichting geven. Gemberthee met honing kan ook helpen. Menthol-bevattende kauwgom kan ook nuttig zijn in geval van een jeukende gehemelte. Dit biedt tijdelijke verlichting van de klachten. Zelfs het drinken van ijsdranken of het zuigen op een waterijsje kan korte tijd helpen.

Gehemelte jeuk als onderdeel van een verkoudheid kan vaak al worden verlicht met de reeds genoemde huismiddeltjes. Bovendien is het raadzaam om warme koude thee te drinken en op dropjes of snoepjes te zuigen, bij voorkeur die met salie of andere medicinale planten om de keel vochtig te houden aangezien droge slijmvliezen de jeuk bevorderen. Eventueel kun je je toevlucht nemen tot neusdruppels of spray met xylometazoline.

Prognose

Jeuk aan je gehemelte kan erg vervelend zijn, maar duurt meestal niet te lang. Vooral in het kader van een verkoudheid verdwijnt het binnen enkele uren tot enkele dagen vanzelf of komt er keelpijn voor in de plaats. Een behandeling van meerdere dagen met huismiddeltjes, kan hier aanzienlijke verlichting bieden.

In het geval van allergische jeuk aan je gehemelte, treedt het onaangename gevoel meestal slechts enkele uren of korter op. Vaak helpt bevochtiging van de slijmvliezen door bijvoorbeeld water te drinken.

Als de jeuk in de mond lang aanhoudt of steeds weer terugkomt, moet je huisarts worden geraadpleegd. Je huisarts kan bepalen wat er aan de hand is en of een medische behandeling nodig is.

Lees verder

• Jeuk in de mond: symptomen en oorzaken jeukende mond
• Brandend gehemelte: oorzaken van een branderig gehemelte