Spider naevi (spinnenkopjes): Verwijde rode vaatjes op huid

Een spinnenkop (spider naevus) is een meestal pijnloos, goedaardig vaataandoening waarbij kleine verwijde bloedvaatjes zichtbaar zijn op de huid. Deze laesie heeft een centrale rode vlek met uitstralende, roodachtige vaatjes, waardoor het uiterlijk doet denken aan een spinnenweb. Meestal verschijnen er één of meerdere van deze laesies. Wanneer meerdere spider naevi op de huid verschijnen, kan dit wijzen op levercirrose en leverfalen. In zeldzame gevallen kan een spider naevus wijzen op een vermomd basaalcelcarcinoom, en is een biopsie nodig om dit te bevestigen of uit te sluiten. De behandeling van de onderliggende oorzaak leidt meestal tot het verdwijnen van de spinnenkoppen. In sommige gevallen kan cosmetische chirurgie nuttig zijn.

• Synoniemen van spider naevi
• Epidemiologie en risicofactoren van spinadertjes
• Oorzaken van verwijde rode vaatjes op de huid
• Geassocieerde aandoeningen bij spinnenkoppen
• Symptomen op gezicht, nek en romp
• Locatie
• Uiterlijk
• Andere tekenen
• Bijkomende tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spider angiomen
• Prognose van spinnenkopjes
• Complicaties van spider naevi
• Preventie van spider naevi

Synoniemen van spider naevi

Spider naevi (meervoud van ‘spider naevus’) staan ook bekend onder de volgende namen:

• étoile vasculaire
• naevus arachnoidius
• naevus araneus
• oppervlakkige adertjes
• spider angioma
• spider angiomen
• spider telangiectasia
• spider teleangiëctasieën
• spinadertje
• spinnenkop
• spinnenkopjes
• tache stellaire

Epidemiologie en risicofactoren van spinadertjes

De prevalentie van spinadertjes is het hoogst bij patiënten met levercirrose, alcoholische hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door alcoholmisbruik) en het hepatopulmonaal syndroom (longcomplicatie veroorzaakt door een leverziekte). De prevalentie van spider angiomen bij cirrose bedraagt circa 33%. Bij zwangere vrouwen komen spider angiomen voor in ongeveer 60% van de gevallen. Vrouwen die hormonale anticonceptie gebruiken, hebben eveneens vaker spinnenkopjes. Daarnaast worden ze waargenomen bij 10-15% van de gezonde volwassenen en jonge kinderen. Spider angiomen zijn onafhankelijk van ras, maar zijn beter zichtbaar bij patiënten met een lichte huidskleur. Ook komen spinadertjes vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, waarschijnlijk door hormonale factoren.

Oorzaken van verwijde rode vaatjes op de huid

Spider angiomen ontstaan door een abnormale verzameling bloedvaatjes dicht bij het huidoppervlak. Deze teleangiëctasieën (huidaandoening met verwijde bloedvaten) ontstaan doordat de sluitspier rondom een klein centraal vaatbultje faalt. Hierdoor verwijden bestaande bloedvaten zich. De exacte oorzaak van het ontstaan van deze oppervlakkige adertjes is onbekend anno augustus 2024, maar enkele geassocieerde aandoeningen en risicofactoren zijn wel bekend.

Geassocieerde aandoeningen bij spinnenkoppen

Spider angiomen zijn meestal goedaardig en komen vaak voor zonder de aanwezigheid van een onderliggende ziekte. Ze kunnen fysiologisch aanwezig zijn, bijvoorbeeld tijdens een zwangerschap. Soms wijzen spinadertjes echter wel op een onderliggende systemische ziekte zoals progressieve leverfibrose (littekenvorming in de lever door herhaalde schade), levercirrose, leverfalen, portale hypertensie, het CREST-syndroom, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) of thyrotoxicose (een levensbedreigende complicatie van een overactieve schildklier met extreem hoge schildklierhormoonspiegels). De laesies kunnen ook wijzen op ernstige ondervoeding.

Symptomen op gezicht, nek en romp

Locatie

Deze meestal pijnloze vaatlaesies komen voornamelijk voor in het gezicht, de nek, de bovenborst (bovenste deel van de romp) en de armen bij volwassenen. Dit komt overeen met de verdeling van de vena cava superior (de bovenste holle ader, die bloed terugvoert naar het hart). Bij kinderen komen laesies vaak voor op de bovenste ledematen. Soms verschijnen de vaatlaesies ook op de rug van de handen en vingers. Daarnaast kunnen de laesies voorkomen op andere locaties dan de huid, zoals het slijmvlies van de mondholte en het maagdarmkanaal.

Uiterlijk

Op de huid zijn één of meerdere kleine tot grote spinnenkopjes zichtbaar. Solitaire (één enkele) spinnenkopjes komen vaak voor bij jongvolwassenen, die meestal minder dan drie laesies hebben. Multiple (meer dan één) spider angiomen zijn kenmerkend voor een chronische leverziekte. Spider angiomen hebben vaak een centrale rode vlek en roodachtige uiteinden die uitstralen als een spinnenweb. Bij het indrukken van de centrale rode vlek is het mogelijk om het bloed in de vaatjes weg te drukken, waardoor de roodheid verdwijnt. Bij het loslaten keert de roodheid terug.

Andere tekenen

De huidtemperatuur boven een spider naevus is meestal hoger dan de omliggende huid. Een jeukende huid en pijn komen meestal niet voor. Dit vaatletsel veroorzaakt bij de meeste patiënten dan ook geen andere klachten.

Bijkomende tekenen

Patiënten met leverfalen vertonen vaak symptomen zoals geelzucht, vochtretentie (het vasthouden van vocht) en verwardheid.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Wanneer slechts één spider naevus aanwezig is bij een gezonde persoon of een zwangere vrouw, is verder onderzoek meestal niet nodig. Bij meerdere spinnenkopjes is een gedetailleerde medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek echter wel noodzakelijk, omdat dit mogelijk wijst op een leverprobleem. Het aantal en de grootte van het spiderangioom correleren vaak met de ernst van de leverziekte. Soms kan de medische geschiedenis en het lichamelijk onderzoek verwarrend zijn, waardoor de laesies mogelijk lijken op huidkanker, zoals een basaalcelcarcinoom (een langzaam groeiende vorm van huidkanker). Een huidbiopsie kan in deze gevallen duidelijkheid verschaffen en andere aandoeningen uitsluiten.

Differentiële diagnose
Enkele aandoeningen kunnen lijken op spider naevi:

• angioma serpiginosum
• basaalcelcarcinoom
• kersenrood bloedvatgezwel (cherry angioom: pijnloos en onschuldig huidletsel)
• Osler-Weber-Rendu-syndroom (bloedvataandoening)
• insectenbeten
• rosacea (huidaandoening met roodheid en zwelling in het gezicht)
• uitbarstingen van acne (huidziekte met ontsteking van talgklieren)

Behandeling van spider angiomen

De behandeling van spider naevi hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij patiënten met een systemische ziekte zoals levercirrose wordt eerst de onderliggende aandoening behandeld. Aangezien levercirrose vaak in een gevorderd stadium verkeert, kan de behandeling gericht zijn op het beheersen van de symptomen en het verbeteren van de leverfunctie. Bij patiënten die om cosmetische redenen de spinnenkopjes willen laten verwijderen, kan de arts verschillende methoden overwegen, zoals lasertherapie of elektrocauterisatie (wegbranden).

Lasertherapie is vaak effectief in het verminderen of verwijderen van spider naevi door het richten van een geconcentreerde lichtstraal op de laesie, die de verwijde bloedvaatjes vernietigt. Elektrocauterisatie, waarbij de spinnenkopjes worden weggebrand met behulp van elektrische stroom, is een andere optie. Beide procedures hebben doorgaans goede resultaten, hoewel er altijd een klein risico op littekenvorming bestaat. Het is ook mogelijk dat spider angiomen na behandeling terugkeren.

Bij gezonde personen verdwijnen spider naevi vaak spontaan binnen enkele jaren. Na de bevalling verdwijnen deze vaatletsel vaak vanzelf. Het stoppen met het gebruik van hormonale anticonceptie kan ook leiden tot het verdwijnen van spinnenkopjes. Bij patiënten met levercirrose kunnen de naevi verdwijnen na een levertransplantatie, mits de leverfunctie verbetert.

Prognose van spinnenkopjes

Spider naevi zijn over het algemeen goedaardige letsels waarvoor in de meeste gevallen geen medische behandeling noodzakelijk is, tenzij er cosmetische bezorgdheid is. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, maar alle behandelingen kunnen littekens achterlaten en de spinnenkopjes kunnen mogelijk terugkeren. Vaak verdwijnen spider naevi spontaan binnen enkele maanden tot jaren. Bij sommige mensen blijven ze echter permanent aanwezig. De prognose voor patiënten met spider naevi is doorgaans uitstekend.

Bij patiënten met levercirrose kunnen spider naevi een indicatie zijn voor de ernst van de leverziekte en een hoger risico op mortaliteit. Ze kunnen ook de kans op het ontwikkelen van slokdarmspataderen (verwijde bloedvaten in de slokdarm) verhogen en dienen als een aanwijzing voor de mate van leverfibrose.

Complicaties van spider naevi

Hoewel spider naevi op zichzelf meestal goedaardig zijn, kunnen ze in sommige gevallen wijzen op ernstigere onderliggende aandoeningen, vooral als ze in grote aantallen of in combinatie met andere symptomen optreden. Enkele mogelijke complicaties en risico’s zijn:

• Leverziekten: Grote aantallen spider naevi kunnen een aanwijzing zijn voor levercirrose of leverfalen, wat kan leiden tot ernstige levercomplicaties zoals portale hypertensie of hepatische encefalopathie.
• Verwarring met huidkanker: In zeldzame gevallen kunnen de verschijnselen van spider naevi lijken op andere huidafwijkingen zoals basaalcelcarcinoom, wat kan leiden tot verkeerde diagnose en behandeling.
• Psychosociale impact: Hoewel spider naevi meestal niet pijnlijk zijn, kunnen ze bij sommige mensen cosmetische bezorgdheid en psychosociale stress veroorzaken.
• Risico op terugkeer: Na behandeling kunnen spider naevi terugkeren, vooral als de onderliggende oorzaak niet volledig is aangepakt.

Preventie van spider naevi

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen om het ontstaan van spider naevi volledig te voorkomen. Echter, het aanpakken van de risicofactoren en het handhaven van een gezonde levensstijl kunnen helpen bij het verminderen van het risico:

• Beperk alcoholconsumptie: Overmatig alcoholgebruik is een bekende risicofactor voor leverziekten die kunnen leiden tot spider naevi. Het beperken van alcoholconsumptie kan helpen bij het behoud van een gezonde leverfunctie.
• Gezonde voeding: Een dieet rijk aan vitaminen en mineralen kan bijdragen aan de algehele gezondheid van de lever en het lichaam.
• Regelmatige medische controles: Regelmatige controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van leveraandoeningen en andere onderliggende ziekten die kunnen bijdragen aan het ontstaan van spider naevi.
• Hormonale balans: Voor vrouwen kan het monitoren van hormonale veranderingen en het vermijden van overmatig gebruik van hormonale anticonceptiva helpen bij het voorkomen van hormonale disbalans die spider naevi kan verergeren.

Lees verder

• Teleangiëctasieën: Huidaandoening met verwijde bloedvaten
• Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken
• Leverziekte: Symptomen leveraandoening / schade aan lever