Mondontsteking: oorzaken en behandeling ontsteking in mond

Er zijn veel verschillende redenen waarom een mondontsteking of ontsteking in de mond kan optreden. Vaak zijn dit infecties; ook kunnen toxische en allergische reacties een ontstekingsreactie in de mond veroorzaken. Ga naar je huisarts of tandarts als je last hebt van aanhoudende mondklachten of als de klachten verergeren. De arts kan beoordelen wat er aan de hand is en een behandeling inzetten. De behandeling bestaat vaak uit mondspoelingen en maatregelen ter verbetering van de mondhygiëne. Behandelingen bestaan vaak uimondspoelingen met antiseptische oplossingen en maatregelen om de mondhygiëne te verbeteren, zoals regelmatig tandenpoetsen en flossen, en het vermijden van irriterende stoffen. Soms kan medicatie nodig zijn om de ontsteking te verminderen en de genezing te bevorderen.Wes alert op tekenen van mondontsteking en schakel tijdig medische hulp in. Hierdoor kan verdere schade worden voorkomen en kan je mondgezondheid op lange termijn worden gewaarborgd.

• Wat is een mondontsteking?
• Oorzaken van een ontsteking in de mond
• Bacteriën, virussen en schimmels
• Allergische of toxische reacties
• Irritatie van het mondslijmvlies
• Systemische ziekten
• Medicijnen
• Alcohol en tabak
• Huisarts raadplegen
• Symptomen en beloop
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Onderzoek en diagnose
• Complicaties
• Behandeling van een ontstoken mond
• Medische behandeling
• Zelfzorg met kruidengeneeskunde
• Preventie
• Casus: Mondontsteking (stomatitis)
• Patiëntgegevens
• Huidige situatie
• Symptomen
• Anamnese
• Diagnose
• Behandeling door de huisarts
• Prognose
• Nazorg

Wat is een mondontsteking?

Ontsteking in de mond wordt ook stomatitis genoemd, wat duidt op een ontsteking van het mondslijmvlies ofwel mondslijmvliesontsteking. De oorzaken zijn verschillend. Naast lichte varianten zijn er ook relatief sterke ontstekingen. Deze komen vaak voor bij een slokstoornis (dysfagie), waarbij zelfs een ondervoeding of uitdroging mogelijk is. De arts kan verduidelijken of het hierbij gaat om een infectieuze of niet-infectieuze ontsteking.

Oorzaken van een ontsteking in de mond

Bacteriën, virussen en schimmels

Er zijn relatief veel oorzaken van een mondontsteking. Vaak zijn bacteriën hier verantwoordelijk voor, zoals de Borrelia vincentii of de Fusobacterium nucleatum-bacteriën, die vallen in de categorie van necrotiserende gingivostomatitis (een ontsteking van het mondslijmvlies en tandvlees waarbij weefsel afsterft). Zelden kan Mycobacterium tuberculosis, de bacterie die tuberculose (tbc) bij de mens veroorzaakt, een ontsteking van het mondslijmvlies veroorzaken.
Zelfs virussen, zoals het herpes simplex virus (HSV 1) of het coxsackievirus, zijn typische pathogenen voor ontstekingen. Zelfs het griepvirus kan een ontsteking in de mond veroorzaken. Ook schimmels – zoals Candida albicans – kunnen ontstekingen veroorzaken.

Allergische of toxische reacties

Maar er zijn niet altijd pathogenen of ziekteverwekkers in het spel. Je kan ook een ontsteking in de mond krijgen als gevolg van allergische reacties. Toxische reacties, zoals chemische brandwonden, vergiftiging door metaal of zelfs extreem hoge blootstelling aan hitte, kunnen soms een oorzaak van ontsteking zijn.

Irritatie van het mondslijmvlies

Zelfs lichamelijke irritaties, zoals warm voedsel of te harde tandenborstels, kunnen ongemak veroorzaken.

Systemische ziekten

Andere oorzaken zijn systemische ziekten. Deze omvatten collagenose (een ziekte van het bindweefsel), het syndroom van Stevens-Johnson of de ziekte van Behçet. Inflammatoire darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn (waarbij het slijmvlies van 'mond-tot-anus' ontstoken kan zijn), coeliakie (glutenintolerantie), scheurbuik (een ziekte ten gevolge van een langdurig vitamine-C-tekort) en leukemie zijn klassieke oorzaken. Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) zoals syfilis of gonorroe zijn ook mogelijk.

Medicijnen

Ook hebben veel patiënten die sterke medicijnen gebruiken, herhaaldelijk last van een ontsteking in de mond.

Alcohol en tabak

Zelfs te veel alcohol en nicotine, kan vaak de oorzaak zijn van mondontsteking.

Huisarts raadplegen

Ontstekingen in de mond moeten medisch worden opgehelderd, als de oorzaak niet bekend is of er klachten optreden. Het bezoek van je huisarts wordt met name aanbevolen in geval plotselinge ontstekingen in de tanden of de kaak, die snel verergeren. Als de symptomen na ten minste één week niet verdwijnen of als zich na verloop van tijd verdere ontstekingen ontwikkelen, moet je contact opnemen met de huisarts. Als de ontsteking bijvoorbeeld gepaard gaat met ernstige pijn of koorts, kan er een ernstige onderliggende aandoening zijn, die moet worden opgehelderd.

Witachtige afzettingen op het gebied van ontsteking duiden op een schimmelinfectie die behandeling vereist. Zuigelingen en jonge kinderen met een ontsteking in de mond moeten altijd naar de huisarts gaan, omdat het immuunsysteem overbelast kan raken en ondersteuning nodig heeft. Hetzelfde geldt als er al een tandziekte is (cariës, tandsteen, enz.) Ook mensen met diabetes, allergieën en zwangere vrouwen moeten ontstekingen onmiddellijk met hun huisarts bespreken om ernstige complicaties te voorkomen.

Symptomen en beloop

Verschijnselen

Typische symptomen van een ontsteking in de mond zijn:

• moeite met slikken
• tongbeslag
• roodheid
• zwelling (gezwollen tong of een gezwollen mond)
• gevoelloosheid van de mond
• halitose of slechte adem

Beschrijving

De symptomen van ontsteking in de mond zijn gevarieerd. Meestal klaag je over roodheid in de mond en keel, zwelling en een relatief grote en vlekkerige tongbeslag. Je lijdt ook aan ernstige slechte adem en bloedende slijmvliezen. Zelfs laesies in de mond zijn mogelijk. Veel personen klagen tevens over pijn in de mond, gevoelloosheid en branderigheid.

Andere symptomen zijn verlies van smaak, aften en slikklachten. Soms komt ook blaarvorming in de mond en keel voor. De ontsteking kan soms uitgebreid zijn, dus veel mensen melden pijn in de mond. Andere mensen klagen over lokale pijn, die zich niet door de mond verspreidt. Bij ernstige ontstekingen zijn ondervoeding en uitdroging mogelijk.

Onderzoek en diagnose

De arts stelt de diagnose op basis van wat hij ziet als hij je mond en keel inspecteert. Als je klaagt over een terugkerende ontsteking, neemt de arts een virus- en bacteriecultuur. Verder kan de arts bloedonderzoek laten doen. Hierbij controleert hij het gehalte vitamine B12, zink evenals folaat en het serumijzer.

Complicaties

Lang niet altijd leidt een onbehandelde mondontsteking tot complicaties. Complicaties kunnen echter optreden als het door de ontsteking in de mond tot verminderde hygiëne of bloedvergiftiging komt. In veel gevallen resulteren deze ontstekingen in onaangename halitose (stinkende adem) en pijn bij het eten van voedsel en het drinken van vloeistoffen. Het is niet ongewoon dat mensen met een ontstoken mond opzettelijk minder voedsel en vloeistoffen consumeren, wat kan leiden tot uitdroging of voedingstekort en ondergewicht.

De tanden kunnen ook last hebben van de ontsteking. Het kan tot een tandwortelontsteking komen, die in elk geval moet worden behandeld. In ernstige gevallen veroorzaakt ontsteking in de mond ook koorts en algemene malaise. Meestal kan mondontsteking goed worden behandeld en beperkt met medicijnen, zodat de symptomen volledig verdwijnen.

Behandeling van een ontstoken mond

Medische behandeling

Eerst en vooral wordt een medicamenteuze behandeling voorgeschreven. Dit gebeurt lokaal door middel van verschillende mondspoelingen en gels. Verder krijg je pijnstillers in de vorm van paracetamol evenals ibuprofen en lokale salicylaten (als analgeticum). De arts kan antihistaminica voorschrijven bij een allergie. Daarnaast kan de arts medicijnen voorschrijven die zorgen voor de bouw van een beschermende film in de mond. Sucralfate is hier een goed keuze. Als de infectie is opgetreden vanwege pathogenen, worden antivirale middelen of antibiotica voorgeschreven bij een virale - respectievelijk bacteriële ontsteking. Bovendien schrijven artsenantischimmelmiddelen voor bij mondschimmel.

Zelfzorg met kruidengeneeskunde

Naast de medicamenteuze behandeling bestaat er ook de mogelijkheid van kruidentherapie. Je kunt bijvoorbeeld je mond spoelen met kamille, kaasjeskruid en salie. Mirre, pepermunt en duindoorn verlichten ontstekingen in de mond. Verschillende kruidentherapieën zijn echter alleen effectief als het gaat om milde ontstekingen in de mond.

Preventie

Je kan ontstekingen in de mondholte voorkomen. Zorg voor een goede mondhygiëne. Voldoende (water) drinken en gezond en gevarieerd eten is ook belangrijk.

Casus: Mondontsteking (stomatitis)

Patiëntgegevens

• Naam: Peter de Groot
• Leeftijd: 50 jaar
• Geslacht: Man
• Beroep: Verpleegkundige
• Gezinssituatie: Ongehuwd samenwonend, twee kinderen

Huidige situatie

Peter heeft sinds een week last van pijnlijke zweren in zijn mond. Hij ervaart moeite met eten en spreken als gevolg van de pijn.

Symptomen

• Pijnlijke zweren in de mond
• Roodheid en zwelling van het mondslijmvlies
• Moeite met eten en spreken
• Gevoeligheid voor warme en zure voedingsmiddelen

Anamnese

Peter heeft geen voorgeschiedenis van mondproblemen. Hij gebruikt geen nieuwe tandpasta of mondspoeling. Hij heeft recent een stressvolle periode gehad op het werk.

Diagnose

Bij het lichamelijk onderzoek worden door de arts meerdere zweren in de mondholte waargenomen. De diagnose stomatitis wordt gesteld op basis van de symptomen en uitsluiting van andere oorzaken.

Behandeling door de huisarts

• Mondspray: Gebruik van een mondspray of gel met lidocaïne om de pijn te verlichten.
• Zoutoplossing: Spoelen met een zoutoplossing om de mond te reinigen en ontsteking te verminderen.
• Voeding: Vermijden van warme, pittige en zure voedingsmiddelen die de zweren kunnen irriteren.
• Medicatie: De arts schrijft een antimicrobiële mondspoeling voor om secundaire infecties te voorkomen.
• Hygiëne: Peter wordt geadviseerd om regelmatig de tanden te poetsen met een zachte tandenborstel en een milde tandpasta.

Prognose

Stomatitis geneest meestal binnen één tot twee weken met de juiste behandeling. Stressreductie en goede mondhygiëne helpen bij het voorkomen van herhaling.

Nazorg

• Volgen van de behandeling: Peter wordt aangemoedigd om de voorgeschreven behandelingen strikt op te volgen.
• Vervolgafspraak: Kom terug als de symptomen na twee weken niet verbeteren of verergeren.
• Alertheid voor symptomen: Peter moet alert zijn op tekenen van verergering of bijkomende symptomen en tijdig medische hulp zoeken indien nodig.

Lees verder

• Mondslijmvliesontsteking (stomatitis): oorzaak & behandeling
• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Tongaandoeningen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Brandende tong: symptomen en oorzaak van tongbranden
• Gevoelloze mond: oorzaken van gevoelloosheid in mond en tong