Leverziekte: Symptomen leveraandoening / schade aan lever

De lever is een orgaan ter grootte van een voetbal dat zich net onder de ribbenkast aan de rechterkant van de buik bevindt. De lever speelt een cruciale rol in de voedselvertering en bij het verwijderen van giftige stoffen uit het lichaam. Sommige patiënten kampen met aangeboren of verworven leverziekten. Risicofactoren zoals virale infecties, alcoholgebruik en obesitas kunnen leiden tot leveraandoeningen die zich later in het leven ontwikkelen. Na verloop van tijd kan leverschade leiden tot littekenvorming (cirrose), wat uiteindelijk resulteert in leverfalen, een levensbedreigende aandoening. Leveraandoeningen kunnen gepaard gaan met diverse symptomen, zoals geelzucht, vochtophoping in de buik en gele vetafzettingen rond de ogen.

• Oorzaken van leverziekten
• Symptomen van leverziekte
• Acute leverziekte
• Chronische leverziekte
• Adem en leverschade
• Buik en leverafwijkingen
• Endocrien systeem en leverproblemen
• Huid en leveraandoeningen
• Blauwe plekken en bloedingen
• Jeuk
• Spider naevi
• Rode handpalmen
• Vlekken en donkere verkleuring op gezicht
• Hersenen en leverziekte
• Lever- en miltgrootte en schade aan lever
• Misselijkheid of braken en leverafwijkingen
• Ontlasting en leverprobleem
• Urine en leverstoornis
• Huid en haar bij leveraandoeningen
• Leverziekte en hormonale disbalans
• Hormonale veranderingen en leveraandoeningen
• Leverziekte en voeding
• Diagnose van leverziekten
• Behandelopties voor leverziekten
• Preventie van leverziekten
• Leveraandoeningen en co-morbiditeiten

Oorzaken van leverziekten

Leverziekten kunnen verschillende oorzaken hebben, variërend van infecties en genetische factoren tot leefstijlkeuzes en onderliggende gezondheidsproblemen. De lever is een vitaal orgaan dat verantwoordelijk is voor het afbreken van toxines, het produceren van gal, het opslaan van energie en het ondersteunen van het immuunsysteem. Wanneer de lever wordt blootgesteld aan langdurige schade door een van de vele oorzaken, kunnen chronische leverziekten zich ontwikkelen, wat leidt tot ernstige complicaties.

Virale infecties en leveraandoeningen
Virale infecties, zoals hepatitis B, hepatitis C en hepatitis A, kunnen leiden tot leverontsteking en uiteindelijk leverbeschadiging. Hepatitis B en C zijn vooral berucht omdat ze chronisch kunnen worden en leiden tot cirrose of leverkanker. Hepatitis A, hoewel meestal acuut en tijdelijk, kan ook een ernstige belasting voor de lever zijn. Deze virale infecties kunnen in veel gevallen ongemerkt blijven totdat aanzienlijke schade aan de lever is aangericht.

Leveraandoeningen door alcohol en drugsgebruik
Chronisch alcoholgebruik is een van de meest voorkomende oorzaken van leverschade. Bij langdurige inname kan alcohol leiden tot leververvetting, hepatitis, en uiteindelijk cirrose. Ook het misbruik van bepaalde medicijnen of recreatieve drugs kan de lever beschadigen door toxische effecten. Het is belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van de risico's die gepaard gaan met overmatig gebruik van alcohol en geneesmiddelen, evenals de invloed van deze stoffen op de leverfunctie.

Symptomen van leverziekte

Acute leverziekte

Patiënten met een acute leveraandoening vertonen mogelijk weinig symptomen, behalve geelzucht en een vergrote lever (hepatomegalie). Geelzucht verwijst naar een gele verkleuring van de huid en de slijmvliezen en is het meest duidelijk zichtbaar in de oogbindvliezen en sclerae (de buitenste witte lagen van het oog). In de cholestatische (galstuwing) fase van de leverziekte kunnen ook bleke ontlasting en donkere urine voorkomen. Spider naevi en roodheid van de handpalmen duiden meestal op een chronische leverziekte, maar kunnen soms ook optreden bij een ernstige acute leverziekte. Andere symptomen van een acute leveraandoening zijn onder andere verlies van eetlust, misselijkheid, braken en een jeukende huid.

Chronische leverziekte

Chronische leverziekten manifesteren zich in diverse symptomen die zich over verschillende lichaamsdelen verspreiden:

Algemeen
Algemene symptomen van een chronische leverziekte zijn onder meer:

• Koorts
• Braken
• Misselijkheid
• Vermoeidheid

Buik
Symptomen in de buikregio zijn onder andere:

• Ascites (vochtophoping in de buik)
• Donkere of zwarte ontlasting
• Bleke ontlasting
• Vergrote of verkleinde lever
• Opgezette aderen op de buik
• Splenomegalie (vergroting van de milt)

Endocrien
Endocriene afwijkingen die optreden bij leverbeschadiging zijn:

• Verlies van lichaamshaar
• Gynaecomastie (borstontwikkeling bij mannen)
• Testikelatrofie (krimpen van de teelballen)

Hersenen
Neurologische symptomen veroorzaakt door leveraandoeningen omvatten:

• Coma
• Concentratieproblemen
• Desoriëntatie
• Slaperigheid
• Vergeetachtigheid
• Vermoeidheid

Huid en haar
Leverproblemen kunnen verschillende huidproblemen veroorzaken:

• Jeukende huid
• Geelzucht (icterus)
• Haarverlies
• Krassen op de huid
• Purpura (onderhuidse bloedingen)
• Gepigmenteerde huidzweren
• Neiging tot blauwe plekken
• Rode handpalmen (palmair erytheem)
• Spider naevi (huidafwijkingen met kleine bloedvaatjes)
• Xanthelasma (gele bultjes rond de ogen door cholesterolafzettingen)
• Xanthomen (cholesterolafzettingen in de huid)

Nagels
Nagelafwijkingen die kunnen optreden bij leverschade zijn:

• Clubbing (verandering in de vorm van nagels)
• Leukonychie (witte nagels)
• Onycholyse (nagelloslating)
• Terry's nagels (nagels met een witte band)

Andere
Andere symptomen van leverschade omvatten:

• Contractuur van Dupuytren (pijnloze handmisvorming)
• Vergrote oorspeekselklieren
• Foetor hepaticus (zoete of muffe ademgeur)
• Oedeem (zwelling van de benen en enkels)

Soms kan het lichamelijk onderzoek bij patiënten met een gevorderde chronische leverziekte echter normaal zijn, wat het belang van aanvullende diagnostische methoden benadrukt.

Adem en leverschade

Een zoete of muffe ademgeur kan wijzen op verschillende gezondheidsproblemen, zoals sinusitis of tandvleesontsteking, maar kan ook een teken zijn van leverschade. Tijdens leverfalen kan deze slechte adem, bekend als foetor hepaticus, optreden. Dit wordt veroorzaakt door een hoog gehalte aan dimethylsulfide in het bloed bij patiënten met levercirrose.

Buik en leverafwijkingen

Ascites, een vochtophoping in de buik, ontstaat doordat de lever de vloeistof niet goed kan afvoeren, wat leidt tot een abnormale ophoping. Ook de benen en enkels kunnen opzwellen door vochtretentie.

Endocrien systeem en leverproblemen

Mannen met leverziekten kunnen soms last krijgen van gynaecomastie (borstontwikkeling) en testikelatrofie. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door hormonale disbalans, waaronder een verhoogd oestrogeenmetabolisme. Medicijnen zoals spironolacton, die worden gebruikt bij leverziekten, kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van gynaecomastie.

Huid en leveraandoeningen

Blauwe plekken en bloedingen

Een patiënt die snel blauwe plekken krijgt of gemakkelijk bloedt na een klein letsel, kan een leverafwijking hebben. Dit komt doordat de lever minder eiwitten aanmaakt die nodig zijn voor de bloedstolling.

Jeuk

Bij leveraandoeningen zoals cirrose of hepatitis C kunnen galzouten zich ophopen onder de huid door blokkades in de galwegen (galwegobstructie), wat leidt tot ernstige jeuk.

Spider naevi

Spider naevi zijn kleine bloedvaatjes die vanuit een centraal punt uitstralen en kunnen verschijnen op de borst, het bovenlichaam (meestal gezicht), en/of de benen. Ze worden gekenmerkt door hun spinachtige uiterlijk en bevinden zich vaak boven de tepellijn. Deze huidafwijkingen worden veroorzaakt door verhoogde oestrogeenspiegels, wat kan duiden op een verminderde leverfunctie omdat de lever niet in staat is om hormonen zoals oestrogeen goed te metaboliseren. Anno augustus 2024 is bekend dat spider naevi niet alleen voorkomen bij leverziekten, maar ook tijdens de zwangerschap kunnen optreden. Bij hemochromatose (een ijzerstapelingsziekte die orgaanschade veroorzaakt) kan de huid met spider naevi een leigrijs uiterlijk vertonen.

Rode handpalmen

Palmair erytheem, oftewel rode handpalmen, wijst op een abnormale verhoging van het bloedcirculatievolume en wordt vaak geassocieerd met verhoogde oestrogeenspiegels in het bloed. Dit symptoom kan wijzen op een leveraandoening, maar het kan ook optreden bij zwangerschap, thyreotoxicose (een toestand met een overmaat aan schildklierhormonen in het bloed), of reumatoïde artritis. Clubbing, waarbij de vingertoppen en nagels verdikt en afgerond zijn, kan soms voorkomen bij leverziekten. Een contractuur van Dupuytren, een aandoening waarbij de vingers geleidelijk krom gaan staan, wordt vaak gezien bij patiënten met alcoholische cirrose. Xanthomen (cholesterolafzettingen) kunnen zich vormen in de plooien van de handpalmen of boven de ogen en worden vaak gezien bij primaire galcirrose.

Vlekken en donkere verkleuring op gezicht

Een donkere verkleuring van de huid, vooral in het gezicht, kan wijzen op leveraandoeningen zoals hemochromatose, alcoholische leverziekte, of cirrose. De verhoogde oestrogeenspiegels door een slecht functionerende lever stimuleren de productie van tyrosinase, een koperbevattend enzym dat de aanmaak van melanine (huidpigment) bevordert. Dit resulteert in donkere vlekken op het gezicht of het hele lichaam bij mensen met een leveraandoening.

Hersenen en leverziekte

Een verlies van hersenfunctie, bekend als hepatische encefalopathie, kan optreden wanneer de lever niet in staat is om gifstoffen uit het bloed te verwijderen. Dit kan acuut gebeuren of zich geleidelijk ontwikkelen. Anno augustus 2024 zijn de symptomen van hepatische encefalopathie nog steeds dezelfde, waaronder:

• Agitatie of opwinding
• Desoriëntatie
• Coma
• Onduidelijke spraak
• Slechte concentratie en beoordelingsvermogen
• Gedragswijzigingen of persoonlijkheidsveranderingen
• Slaperigheid
• Stemmingswisselingen
• Veranderingen in het denken
• Veranderingen in het slaappatroon
• Vergeetachtigheid
• Vertraagde of trage bewegingen
• Verwardheid

Deze symptomen worden veroorzaakt door de ophoping van ammoniak en andere gifstoffen in het bloed, die normaal gesproken door de lever worden afgebroken. Hepatische encefalopathie kan variëren van mild tot ernstig en vereist vaak medische behandeling.

Lever- en miltgrootte en schade aan lever

Bij levercirrose kan de lever aanvankelijk vergroot zijn (hepatomegalie), maar naarmate de ziekte voortschrijdt, wordt de lever kleiner en ontstaat littekenweefsel. Dit proces, bekend als fibrose, kan uiteindelijk leiden tot leverfalen. Een vergrote milt (splenomegalie) komt vaak voor bij patiënten met portale hypertensie, een aandoening waarbij de bloedstroom door de lever wordt belemmerd, wat leidt tot verhoogde druk in de poortader.

Misselijkheid of braken en leverafwijkingen

Misselijkheid en braken zijn vaak voorkomende symptomen van leveraandoeningen en worden veroorzaakt door de ophoping van toxines in het bloed. Deze gifstoffen kunnen het gevolg zijn van een verminderde leverfunctie, waardoor de lever niet in staat is om schadelijke stoffen effectief uit het lichaam te verwijderen.

Ontlasting en leverprobleem

De kleur van de ontlasting kan belangrijke aanwijzingen geven over de gezondheid van de lever. Normaal gesproken geeft de lever galzouten vrij, die de ontlasting een donkere kleur geven. Bleke ontlasting kan duiden op een probleem met de lever of het galafvoersysteem, zoals een obstructie. Bij een vergevorderde leverziekte kan de ontlasting zwart en teerachtig worden, wat wijst op de aanwezigheid van bloed dat door het maagdarmkanaal passeert. Dit is een ernstig symptoom dat onmiddellijk medische aandacht vereist.

Urine en leverstoornis

Donkeroranje, colakleurige of bruine urine kan een teken zijn van een leveraandoening en is te wijten aan de ophoping van bilirubine in het bloed. Normaal gesproken breekt de lever bilirubine af, maar wanneer de lever niet goed functioneert, kan dit leiden tot een verhoogde concentratie van bilirubine, wat de urine donker kleurt.

Huid en haar bij leveraandoeningen

Leverproblemen kunnen zich ook manifesteren in verschillende huidaandoeningen, waaronder:

• Geelzucht (icterus): Een gele verkleuring van de huid en ogen, veroorzaakt door een hoge concentratie bilirubine in het bloed.
• Jeuk (pruritus): Vaak veroorzaakt door de ophoping van galzouten in de huid.
• Spider naevi en rode handpalmen: Zoals eerder beschreven, worden deze symptomen veroorzaakt door hormonale veranderingen die verband houden met een verminderde leverfunctie.
• Haarverlies: Mogelijk door een hormonale onbalans of als gevolg van algemene ondervoeding bij leveraandoeningen.

Leverziekte en hormonale disbalans

Hormonale veranderingen en leveraandoeningen

De lever speelt een sleutelrol in de regulatie van hormonen in het lichaam. Wanneer de lever niet goed functioneert, kunnen hormonale disbalansen optreden, wat leidt tot symptomen zoals:

• Gynaecomastie: Borstvorming bij mannen, veroorzaakt door verhoogde oestrogeenspiegels.
• Verstoringen in de menstruatiecyclus bij vrouwen: Dit kan variëren van onregelmatige menstruaties tot volledige amenorroe (het uitblijven van menstruatie).
• Verminderde libido en impotentie bij mannen: Ook veroorzaakt door hormonale veranderingen.

Leverziekte en voeding

Voeding speelt een cruciale rol bij het beheersen van leverziekten. Patiënten met leveraandoeningen worden vaak geadviseerd om een dieet te volgen dat rijk is aan eiwitten en arm aan zout, om de belasting op de lever te verminderen en de opbouw van vocht (zoals ascites) te voorkomen. Anno augustus 2024 is bekend dat specifieke voedingsmiddelen, zoals koffie en omega-3-vetzuren, gunstig kunnen zijn voor de levergezondheid.

Door de leveraandoeningen die in deze tekst worden beschreven, is het van groot belang dat patiënten medische begeleiding zoeken en hun levensstijl aanpassen om verdere schade te voorkomen.

Diagnose van leverziekten

De diagnose van leverziekten begint vaak met een gedetailleerde medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Patiënten kunnen verschillende symptomen ervaren die wijzen op een leveraandoening, zoals geelzucht, pijn in de rechterbovenbuik en vermoeidheid. Medische professionals gebruiken een combinatie van bloedonderzoek, beeldvorming en soms leverbiopsie om de aard van de aandoening te bepalen.

Bloedonderzoek en leverfunctie
Bloedonderzoek is cruciaal voor het identificeren van leveraandoeningen. Verhoogde niveaus van bepaalde leverenzymen, zoals alanine-aminotransferase (ALT) en aspartaat-aminotransferase (AST), kunnen duiden op leverschade. Ook bilirubine, albumine en de stollingsstatus kunnen belangrijke aanwijzingen geven over de gezondheid van de lever. Het is essentieel dat patiënten regelmatig worden gecontroleerd op leverfunctie, vooral als er risicofactoren zoals chronisch alcoholgebruik of virale hepatitis aanwezig zijn.

Beeldvorming van de lever
Beeldvormingstechnieken zoals echografie, CT-scan en MRI worden vaak gebruikt om de structuur van de lever te beoordelen. Deze technieken kunnen helpen bij het identificeren van vergroting, vetophoping, tumoren of tekenen van cirrose. In sommige gevallen kan een elastografie, die de stijfheid van de lever meet, worden uitgevoerd om te bepalen in hoeverre de lever is beschadigd door fibrose.

Behandelopties voor leverziekten

De behandeling van leverziekten hangt af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de schade. Er zijn verschillende benaderingen, variërend van medicijnen en veranderingen in levensstijl tot chirurgische ingrepen voor gevorderde leverschade. Het doel van behandeling is om verdere schade te voorkomen, de leverfunctie te verbeteren en, indien mogelijk, de ziekte om te keren.

Medicijnen voor leverziekten
Afhankelijk van de specifieke aandoening kunnen medicijnen worden voorgeschreven om de lever te beschermen of de onderliggende infectie te behandelen. Voor virale hepatitis worden antivirale middelen gebruikt, terwijl immunosuppressiva soms nodig zijn voor auto-immuunhepatitis. In gevallen van leververvetting of niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) kunnen geneesmiddelen worden voorgeschreven om ontstekingen te verminderen en de leverfunctie te verbeteren. Het is belangrijk dat patiënten strikt de voorgeschreven medicatie volgen om verdere schade te voorkomen.

Chirurgische behandelingen bij leverziekten
In ernstige gevallen van leveraandoeningen, zoals cirrose of leverfalen, kan een levertransplantatie nodig zijn. Dit is een ingrijpende procedure waarbij de beschadigde lever wordt vervangen door een gezonde lever van een donor. Hoewel de kans op succes bij levertransplantatie in de meeste gevallen hoog is, brengt de operatie zelf risico's met zich mee en vereist langdurige opvolging. Bovendien zijn er bepaalde criteria waaraan patiënten moeten voldoen om in aanmerking te komen voor een levertransplantatie.

Preventie van leverziekten

Het voorkomen van leverziekten is mogelijk door gezonde leefstijlkeuzes en het vermijden van risicofactoren. Hoewel sommige oorzaken, zoals genetische aandoeningen, moeilijk te voorkomen zijn, kunnen vele vormen van leverschade worden geminimaliseerd door de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen. Gezond eten, regelmatig bewegen, matig alcoholgebruik en het vermijden van risicovolle seksuele praktijken kunnen allemaal bijdragen aan het behouden van een gezonde lever.

Gezond voedingspatroon en levergezondheid
Een evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van de leverfunctie. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, zoals groenten en fruit, kunnen helpen om de lever te beschermen tegen schade door vrije radicalen. Daarnaast kan het verminderen van de inname van verzadigde vetten, suiker en bewerkte voedingsmiddelen helpen bij het voorkomen van leververvetting en andere aandoeningen. Het handhaven van een gezond gewicht is cruciaal voor het verminderen van het risico op niet-alcoholische vetleverziekte.

Beweging en levergezondheid
Regelmatige lichaamsbeweging kan de algehele gezondheid verbeteren en de leverfunctie ondersteunen. Beweging helpt bij het beheersen van het lichaamsgewicht, verbetert de insulinegevoeligheid en vermindert de kans op leververvetting. Zelfs matige fysieke activiteit, zoals wandelen of fietsen, kan een positief effect hebben op de levergezondheid en het risico op leverziekten verlagen.

Leveraandoeningen en co-morbiditeiten

Leveraandoeningen gaan vaak gepaard met andere gezondheidsproblemen, die de complexiteit van de ziekte kunnen vergroten. Patiënten met leveraandoeningen hebben vaak ook te maken met hart- en vaatziekten, diabetes of nierproblemen. Het is essentieel dat deze co-morbiditeiten tijdig worden geïdentificeerd en behandeld om complicaties te voorkomen.

Leveraandoeningen en hartziekten
Leveraandoeningen, zoals cirrose en leverfalen, kunnen leiden tot hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk en hartfalen. De lever speelt een cruciale rol bij het reguleren van het cholesterol- en vetmetabolisme, en een verstoorde leverfunctie kan bijdragen aan de ontwikkeling van hartziekten. Het is belangrijk dat patiënten met leverziekten regelmatig worden gecontroleerd op hun hartgezondheid om complicaties te voorkomen.

Diabetes en leverziekten
Diabetes en leverziekten, zoals niet-alcoholische steatohepatitis (NASH), komen vaak samen voor. Een verstoorde insulinegevoeligheid kan leiden tot vetophoping in de lever, wat de werking van het orgaan verder belemmert. Het beheren van de bloedsuikerspiegel is essentieel voor het voorkomen van leververvetting en het verbeteren van de algehele leverfunctie. Patiënten met zowel diabetes als leverziekten moeten nauw samenwerken met hun zorgverleners om een effectief behandelplan op te stellen.

Lees verder

• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie
• Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)