Digoxinevergiftiging (digoxinetoxiciteit): Symptomen

Digoxinetoxiciteit, ook wel digoxinevergiftiging genoemd, ontstaat wanneer er te veel van het medicijn digoxine in het lichaam aanwezig is. Dit kan optreden door een overdosis van het medicijn zelf of door het consumeren van planten zoals vingerhoedskruid die een vergelijkbare stof bevatten. De symptomen van digoxinetoxiciteit kunnen variëren van misselijkheid en verwardheid tot ernstige hartritmestoornissen. Hoewel in sommige gevallen een afwachtend beleid voldoende kan zijn, is vaak een combinatie van medicamenteuze en ondersteunende behandelingen nodig om de patiënt te stabiliseren en complicaties te voorkomen.

• Oorzaken van digoxinetoxiciteit
• Risicofactoren voor digoxinetoxiciteit
• Symptomen van digoxinetoxiciteit
• Acute symptomen
• Chronische symptomen
• Hartproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van digoxinetoxiciteit
• Toezicht houden
• Medicatie
• Prognose van digoxinetoxiciteit
• Complicaties
• Hartproblemen
• Neurologische problemen
• Maag-darmklachten
• Andere complicaties
• Preventie van digoxinetoxiciteit

Oorzaken van digoxinetoxiciteit

Digoxine is een geneesmiddel dat vaak wordt voorgeschreven voor de behandeling van hartfalen en atriumfibrilleren, een aandoening gekenmerkt door een snelle en onregelmatige hartslag. Digoxine helpt het hart krachtiger te pompen en het hartritme te reguleren. De oorzaken van digoxinetoxiciteit kunnen variëren en omvatten:

• Overdosering van digoxine: Dit kan optreden door een foutieve dosering of door inname van hogere doses dan voorgeschreven.
• Onbedoelde inname van vingerhoedskruid: Deze plant bevat stoffen die vergelijkbaar zijn met digoxine en kunnen bijdragen aan vergiftiging.
• Zelfmoordpogingen: In sommige gevallen kunnen patiënten opzettelijk een overdosis van het medicijn innemen.
• Veranderde tolerantie: Veranderingen in de medische toestand of in de behandeling kunnen de manier waarop het lichaam digoxine verwerkt beïnvloeden.
• Interactie met andere medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen kunnen de effectiviteit of concentratie van digoxine in het bloed verhogen of verlagen.

Risicofactoren voor digoxinetoxiciteit

Digoxinetoxiciteit komt vaker voor bij ouderen, maar er zijn verschillende risicofactoren die het risico op toxiciteit kunnen verhogen:

• Hartziekten: Patiënten met een hartziekte lopen een groter risico op toxiciteit door digoxine.
• Verminderde nierfunctie: Slecht functionerende nieren kunnen digoxine niet effectief uit het bloed filteren, wat leidt tot ophoping van het medicijn.
• Hypothyreoïdie: Een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan de verwerkingssnelheid van digoxine beïnvloeden.
• Elektrolytenstoornissen: Veranderingen in elektrolytniveaus zoals:
• Een hoog calciumgehalte in het bloed
• Een laag kaliumgehalte in het bloed
• Een laag magnesiumgehalte in het bloed
Gebruik van andere medicijnen: Geneesmiddelen zoals diuretica (plaspillen), calciumantagonisten en andere middelen kunnen interageren met digoxine.
Kruidensupplementen: Sommige kruidensupplementen bevatten stoffen die vergelijkbaar zijn met digoxine en kunnen de toxiciteit verhogen.

Symptomen van digoxinetoxiciteit

De symptomen van digoxinetoxiciteit kunnen variëren afhankelijk van de ernst en de duur van de blootstelling aan digoxine. Ze kunnen zich snel ontwikkelen bij een acute overdosis of geleidelijk bij chronische toxiciteit.

Acute symptomen

Bij acute digoxinetoxiciteit kunnen de symptomen snel optreden en omvatten vaak:

• Gastro-intestinale klachten: Verlies van eetlust, misselijkheid, braken, diarree, buikpijn en gewichtsverlies.
• Oogproblemen: Wazig zien, halo’s zien (verlichte randen om objecten), scotomen (blinde vlekken), veranderingen in kleurwaarneming, en knipperende lichten zien (fotopsie).
• Hyperkaliëmie: Verhoogd kaliumgehalte in het bloed komt vaak voor bij acute toxiciteit.

Chronische symptomen

Chronische digoxinetoxiciteit heeft vaak een sluipender verloop met symptomen die minder snel duidelijk worden:

• Gastro-intestinale symptomen: Deze zijn doorgaans minder uitgesproken dan bij acute toxiciteit.
• Neurologische symptomen: Hoofdpijn, angst, duizeligheid, lethargie, vermoeidheid, verwardheid, neerslachtigheid, rusteloosheid en zwakte komen vaak voor.
• Elektrolytenstoornissen: Hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte) en hyperkaliëmie kunnen aanwezig zijn.

Hartproblemen

Bij zowel acute als chronische digoxinetoxiciteit kunnen hartproblemen optreden, waaronder:

• Snelle hartslag: Bij chronische toxiciteit kan dit leiden tot een verhoogde hartslag (tachycardie).
• Langzame hartslag: Acute toxiciteit kan resulteren in een trage hartslag (bradycardie).
• Onregelmatige hartslag: Arhythmie of hartkloppingen (snelle, krachtige hartslagen in een onregelmatig ritme) kunnen optreden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van digoxinetoxiciteit begint met een grondige medische anamnese en lichamelijk onderzoek. Aanvullende onderzoeken zijn vaak nodig om de diagnose te bevestigen en de ernst van de toxiciteit te bepalen:

• Medische geschiedenis: Het verzamelen van informatie over eerdere gezondheidsproblemen en gebruik van medicatie is essentieel.
• Bloedonderzoek: Bloedonderzoek is cruciaal voor het meten van digoxineniveaus, elektrolyten en nierfunctie. Veranderingen in deze niveaus kunnen wijzen op toxiciteit.
• Elektrocardiografie (ECG): ECG kan helpen bij het identificeren van hartritmestoornissen die kenmerkend zijn voor digoxinetoxiciteit.

Behandeling van digoxinetoxiciteit

De behandeling van digoxinetoxiciteit hangt af van de ernst van de symptomen en de toxiciteitsniveaus:

Toezicht houden

Bij milde gevallen van digoxinetoxiciteit kan het voldoende zijn om de patiënt te monitoren. Indien symptomen verergeren of nieuwe symptomen ontstaan, kan aanvullende behandeling nodig zijn.

Medicatie

Aanpassing van huidige medicatie
Indien nodig kan de arts besluiten de dosis van digoxine te verlagen of tijdelijk te stoppen. De patiënt kan later mogelijk weer met een lagere dosis beginnen, afhankelijk van de beoordeling van de arts.

Remming van digoxine-werking
Enkele behandelingen kunnen helpen om de werking van digoxine te verminderen:

• Geactiveerde houtskool: Dit kan effectief zijn als het binnen twee uur na een overdosis wordt toegediend. Het voorkomt absorptie van digoxine in het maag-darmkanaal, maar heeft geen effect op de reeds in het bloed aanwezige digoxine.
• Digoxine-immuunfab: Dit is een tegengif dat helpt bij het neutraliseren van digoxine in het bloed. Hoe eerder dit wordt toegediend, hoe beter de uitkomst kan zijn.

Verder zal de arts elektrolytenstoornissen corrigeren, zoals een afwijkend kalium- of magnesiumgehalte, en abnormale hartritmes behandelen.

Prognose van digoxinetoxiciteit

De prognose voor digoxinetoxiciteit hangt af van de ernst van de vergiftiging en de snelheid van behandeling. Zonder het gebruik van een tegengif wordt een kaliumgehalte boven de 5 mEq/L geassocieerd met een mortaliteit van 50%, terwijl een kaliumgehalte boven de 5,5 mEq/L leidt tot een mortaliteit van 100%.

Complicaties

Digoxinetoxiciteit kan leiden tot verschillende complicaties, die mild tot ernstig kunnen zijn. De ernst van de complicaties hangt af van de mate van toxiciteit en de algemene gezondheid van de patiënt.

Enkele van de meest voorkomende complicaties zijn:

Hartproblemen

• Hartritmestoornissen: Dit zijn de meest voorkomende complicaties van digoxinetoxiciteit. Voorbeelden zijn atriumfibrillatie, ventriculaire tachycardie en bradycardie.
• Hartfalen: Digoxine kan de hartfunctie verzwakken, wat kan leiden tot hartfalen, vooral bij patiënten met een reeds bestaande hartaandoening.

Neurologische problemen

• Hoofdpijn: Dit is een veelvoorkomend symptoom van digoxinetoxiciteit.
• Verwarring: Digoxinetoxiciteit kan leiden tot verwarring, desoriëntatie en andere mentale veranderingen.
• Visuele stoornissen: Wazig zien, kleurenzien en gevoeligheid voor licht kunnen optreden.
• Spierzwakte en verlamming: In ernstige gevallen kan digoxinetoxiciteit spierzwakte en verlamming veroorzaken.

Maag-darmklachten

• Misselijkheid en braken: Dit zijn vroege symptomen van digoxinetoxiciteit.
• Diarree: Diarree kan ook optreden bij digoxinetoxiciteit.
• Buikpijn: Buikpijn kan een symptoom zijn van digoxinetoxiciteit.

Andere complicaties

• Hypoglykemie: Digoxine kan de bloedsuikerspiegel verlagen, wat kan leiden tot hypoglykemie, vooral bij patiënten met diabetes.
• Trombocytopenie: Digoxine kan het aantal bloedplaatjes verminderen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op blauwe plekken en bloedingen.

Preventie van digoxinetoxiciteit

Om het risico op digoxinetoxiciteit te minimaliseren, dient men de medicatie strikt volgens de voorschriften van de arts in te nemen. Het is belangrijk om geen zelfmedicatie of aanpassingen in dosering te doen zonder overleg met een arts. Daarnaast moeten patiënten hun arts of apotheker informeren over alle vrij verkrijgbare en op recept verkrijgbare medicijnen, supplementen en kruidenmiddelen die ze gebruiken.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)