Digoxinevergiftiging (digoxinetoxiciteit): Symptomen

Digoxinetoxiciteit (digoxinevergiftiging) is een soort vergiftiging die optreedt bij patiënten die te veel van het medicijn digoxine nemen of die overmatig veel planten eten zoals vingerhoedskruid die een vergelijkbare stof bevatten. De symptomen bestaan uit onder andere misselijkheid, verwardheid en een abnormaal hartritme. Af en toe is een afwachtend beleid voldoende, maar vaak is een medicamenteuze en ondersteunende behandeling nodig bij patiënten met digoxinevergiftiging.

• Oorzaken van digoxinetoxiciteit
• Risicofactoren van vergiftiging met digoxine
• Symptomen
• Acuut
• Chronisch
• Hartproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Toezicht houden
• Medicatie
• Prognose van digoxinevergiftiging
• Preventie van digoxinetoxiciteit

Oorzaken van digoxinetoxiciteit

Digoxine is een medicijn dat de arts gebruikt voor de behandeling van hartfalen of atriumfibrilleren (hartritmestoornis met snelle hartslag). Verder bevat vingerhoedskruid vergelijkbare stoffen. Vooral kinderen of patiënten met een beperking nemen soms per toeval een overdosis digoxine in. Voorts willen sommige patiënten zelfmoord plegen en nemen ze daarom een opzettelijke dosis van het middel in. De tolerantie voor digoxine verandert mogelijk ook als gevolg van andere medische problemen of een medische behandeling

Risicofactoren van vergiftiging met digoxine

Digoxinevergiftiging komt vaker voor bij ouderen. Andere factoren die het risico op toxiciteit verhogen, zijn onder meer:

• een hartziekte
• een slechte nierfunctie: Slecht werkende nieren kunnen digoxine niet zo goed uit het bloed filteren.
• een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• elektrolytenstoornissen zoals:
• een hoog calciumgehalte in het bloed
• een laag kaliumgehalte in het bloed
• een laag magnesiumgehalte in het bloed
• het gebruik van andere medicijnen: Andere medicijnen wijzen mogelijk de digoxinespiegels in het bloed.
• het gebruik van geneesmiddelen die interageren met digoxine zoals diuretica (plaspillen), calciumantagonisten (medicatie voor hart- en vaataandoeningen) of andere geneesmiddelen die een effect hebben op de manier waarop het hart klopt
• het gebruik van kruidensupplementen die stoffen bevatten die vergelijkbaar zijn met digoxine

Symptomen

De vergiftigingsverschijnselen treden op gedurende een korte periode na een overdosis of verschijnen geleidelijk tijdens een langdurige behandeling. Acute digoxinetoxiciteit verschilt aanzienlijk van chronische digoxine-toxiciteit

Acuut

Acute digoxinetoxiciteit veroorzaakt meestal gastro-intestinale symptomen, zoals een verlies aan eetlust, misselijkheid, braken, diarree, buikpijn en gewichtsverlies. Oogproblemen, waaronder wazig zien, halo’s zien, scotomen zien (blinde vlekken), veranderingen in de kleurwaarneming en knipperende lichten zien (fotopsie) zijn goed beschreven. Hyperkaliëmie (een verhoogd kaliumgehalte in het bloed) komt verder vaak tot stand.

Chronisch

Chronische vergiftiging van digoxine is daarentegen moeilijker te diagnosticeren en heeft een meer sluipend begin van de symptomen. De gastro-intestinale symptomen zijn minder uitgesproken dan bij acute toxiciteit. Neurologische symptomen, zoals hoofdpijn, angst, duizeligheid, lethargie, vermoeidheid, verwardheid, neerslachtigheid, rusteloosheid en zwakte, komen hierbij wel vaak voor. Hyperkaliëmie of hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed) komen soms ook voor.

Hartproblemen

Bij zowel de acute als chronische vorm komen hartproblemen voor zoals een snelle hartslag bij chronische toxiciteit of een langzame hartslag bij acute toxiciteit, een onregelmatige hartslag of hartkloppingen (snelle, krachtige hartslagen in een onregelmatig ritme).

Diagnose en onderzoeken

De patiënt meldt zijn symptomen en geeft ook informatie mee over zijn gezondheid in het verleden (medische geschiedenis). Daarna volgt een lichamelijk onderzoek en een bloedonderzoek. De arts test bij het bloedonderzoek de digoxineniveaus, de elektrolyteniveaus (zoeken naar elektrolytenstoornissen) en de nierfunctie (nierschade opsporen). Digoxinevergiftiging tast soms het hart aan. Daarom is ook een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje) nodig. De arts kan hiermee bijvoorbeeld een abnormaal hartritme opsporen.

Behandeling

De behandeling hangt af van het toxiciteitsniveau:

Toezicht houden

Patiënten met een milde digoxinetoxiciteit hoeven misschien alleen maar op problemen te letten. Wanneer ze plots symptomen ervaren of wanneer de klachten verergeren, zet de arts mogelijk een andere behandeling in.

Medicatie

Huidige medicatie aanpassen
Soms moet de patiënt op advies van de arts stoppen met het gebruik van digoxine, al moet de patiënt mogelijk later wel terug dit medicijn opstarten maar dan met een lagere dosis. De arts beoordeelt de behoefte aan digoxine en zet op basis hiervan een passende behandeling in.

Werking digoxine remmen
Sommige behandelingen stoppen de werking van digoxine in het lichaam zoals:

• geactiveerde houtskool: Dit middel is zeer nuttig binnen twee uur na een overdosis. Het voorkomt dat digoxine in de maag in het bloed terechtkomt. Het heeft echter geen invloed op de digoxine die zich al in het bloed bevindt.
• digoxine immuun fab: Dit is een tegengif voor digoxinevergiftiging. Hoe eerder de patiënt dit toegediend krijgt, hoe beter de uitkomst.

Verder corrigeert de arts de elektrolytenstoornissen, zoals een te hoog of te laag kalium- of magnesiumgehalte in het bloed. Ook behandelt de arts abnormale hartritmes.

Prognose van digoxinevergiftiging

De prognose voor acute digoxinevergiftiging hangt rechtstreeks samen met de mortaliteit. Zonder een tegengif is een kaliumgehalte hoger dan 5 mEq / L geassocieerd met een mortaliteit van 50%, terwijl een kaliumgehalte hoger dan 5,5 mEq / L geassocieerd wordt met een mortaliteit van 100%.

Preventie van digoxinetoxiciteit

Het risico op digoxinevergiftiging verlagen is mogelijk door dit medicijn te nemen zoals voorgeschreven door de arts. Het is bijgevolg niet verstandig om zelf de dosis of het schema te gaan veranderen. Verder moeten patiënten steeds aan hun arts of apotheker melden welke vrij verkrijgbare en op voorschrift verkrijgbare medicijnen, supplementen en kruidenmiddelen ze gebruiken.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)