Alcoholpijn: oorzaken van pijn in het lichaam door alcohol

Alcoholpijn is pijn in het lymfekliergebied die optreedt tijdens of vlak na alcoholgebruik. Het is een typisch symptoom van de ziekte van Hodgkin, een kwaadaardige lymfeklierkanker. Ziekte van Hodgkin (HL) of Hodgkinlymfoom is een vorm van lymfklierkanker die vaak voorkomt bij jongvolwassenen en een relatief hoog genezingspercentage kent. Het gaat bij alcoholpijn om een pijnlijk, branderig gevoel in de klieren waarin Hodgkin-lymfoomlokalisaties zijn, dat enkele minuten na het drinken van (kleine hoeveelheden) alcohol optreedt en uren kan duren. De oorzaak is anno 2024 onbekend. Minder dan 1% van de patiënten met Hodgkinlymfoom wordt er door getroffen. Alcoholpijn komt dus zeer zelden voor. Het is evenwel een intrigerend fenomeen.

• Wat is alcoholpijn?
• Oorzaken van pijn in het lichaam door alcohol
• Arts inschakelen
• Diagnose en verloop
• Symptomen en beloop
• Diagnostisch onderzoek
• Complicaties
• Behandeling van alcoholpijn
• Prognose
• Preventie

Wat is alcoholpijn?

De term 'alcoholpijn' is een heel bijzonder symptoom van lymfklierkanker. Hoewel het zelden voorkomt, wordt gezegd dat het, wanneer het zich voordoet, zeer typerend is voor de ziekte van Hodgkin (HL) of Hodgkinlymfoom. De exacte relatie tussen het symptoom en de ziekte kan anno 2024 echter niet worden verklaard. Iedereen die dergelijke alcoholpijn opmerkt, dient een arts te raadplegen, zodat deze met een eenvoudige bloedtest de oorzaak kan bepalen.

Oorzaken van pijn in het lichaam door alcohol

De ziekte van Hodgkin is een kwaadaardige ziekte waarbij kankercellen uit de lymfeklieren in de hals, oksel, lies of borst het hele lichaam kunnen aantasten en tot verschillende symptomen kunnen leiden. De exacte oorzaken van de ziekte is anno 2024 nog steeds niet opgehelderd: er wordt aangenomen dat er een verband is met het Epstein-Barr-virus, die ook de klierkoorts of de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt. Onderdrukking of verzwakking van het immuunsysteem wordt als risicofactor gezien. De leeftijdsopbouw van de Hodgkin-patiënten vertoont twee frequentiepieken, een grote piek in het derde en een iets kleinere in het zevende levensdecennium. Dit betekent dat vooral jongere mensen erdoor worden getroffen, mannen iets vaker dan vrouwen. Het is onduidelijk waarom alcoholpijn soms optreedt bij het Hodgkinlymfoom. Wat echter zeker is, is dat dit symptoom alleen voorkomt bij een klein percentage van de Hodgkinpatiënten. Dan kan het echter een typisch vroeg symptoom zijn, dat in deze vorm bij geen enkele andere ziekte voorkomt.

Arts inschakelen

Alcoholpijn moet altijd worden beoordeeld door een arts. De eerste aanspreekpunt is je huisarts. Eerst moet worden opgehelderd of het daadwerkelijk alcoholpijn betreft die wordt veroorzaakt door Hodgkin. Als de pijn voornamelijk optreedt in het schouder- en nekgebied en gepaard gaat met symptomen zoals jeuk of bleekheid, is het waarschijnlijk Hodgkin. Als de pijn specifiek kan worden waargenomen na het nuttigen van alcoholische dranken, is een doktersbezoek vereist. Hetzelfde geldt als de symptomen plotseling optreden of als ze snel erger worden. De algemene regel is: als er een verband is met alcoholgebruik, moet een arts de symptomen ophelderen. Indien onbehandeld, kan de onderliggende ziekte van Hodgkin verergeren en tot complicaties leiden. Je moet ook een afspraak maken met je huisarts als er sprake is van zwelling in de oksel of nek, of als de klachten gepaard gaan met nachtzweten en snel gewichtsverlies. Verminderde prestaties, een vergrote milt en/of vergrote lever, evenals jeuk of roodheid zijn andere waarschuwingssignalen. Bij ernstige pijn in de nek- en schouderregio, mogelijk vergezeld met duizeligheid en motorische stoornissen, moet onmiddellijk een spoedarts worden gewaarschuwd. De onderliggende ziekte heeft een grote kans op herstel als deze vroeg wordt gediagnosticeerd.

Diagnose en verloop

Symptomen en beloop

Veel patiënten beschrijven alcoholpijn als pijn die optreedt bij de eerste slok alcohol en dan vaak weer snel verdwijnt. De pijn kan zich bijvoorbeeld manifesteren als een schouder- of keelpijn, die vaak lange tijd niet goed te plaatsen is. Iedereen die een verband met alcoholgebruik vermoedt, dient de kwestie door een arts laten ophelderen. Hodgkin kan zich op een gegeven ogenblik manifesteren met een veelvoud aan symptomen, die vaak niet in verband worden gebracht met kanker waardoor de diagnose vaak onnodig lang uitgesteld wordt doordat ze niet serieus worden genomen. Een niet-pijnlijke en plotseling merkbare zwelling van de lymfeklieren in de hals of in de oksel is een veel voorkomende reden voor het eerste bezoek aan de huisarts. Verder kunnen er symptomen optreden als koorts, nachtzweten en onbegrepen ernstig gewichtsverlies (meer dan 10 procent van het oorspronkelijke gewicht). Verminderde prestaties, zwelling van de milt of lever en jeuk evenals andere huidsymptomen kunnen ook optreden tijdens het verdere verloop van de ziekte. In de late fase van orgaanbetrokkenheid zijn in principe alle verschijnselen mogelijk.

Diagnostisch onderzoek

De arts zal eerst een nauwkeurige anamnese afnemen, dat wil zeggen dat hij vragen zal stellen over de omstandigheden van de pijn, eventuele andere klachten en eerdere ziekten en mogelijke kankers in de familie. Het lichamelijk onderzoek richt zich dan vooral op het bevoelen van de lymfeklieren in de hals, lies en oksel, evenals van de manifestaties van Hogdkin in de lever, milt en huid. Aangezien zwellingen in de lymfeklieren in bijna 90 procent van de gevallen niet (goed) waarneembaar zijn, kan vervolgens een bloedtest worden gedaan om veranderingen in het aantal bloedcellen en verhoogde ontstekingswaarden op te sporen. Als dit allemaal normaal is, dan is het zeer onwaarschijnlijk dat er sprake is van de ziekte van Hodgkin. De beslissing voor verdere beeldvormende diagnostiek is afhankelijk van de anamnese en andere bevindingen uit het onderzoek. Het duidelijke bewijs van een Hodgkinlymfoom kan alleen worden verkregen door een biopsie, dat wil zeggen, het verwijderen van weefsel uit een verdachte lymfeklier voor onderzoek onder de microscoop.

Complicaties

Alcoholpijn, een symptoom van de ziekte van Hodgkin, kan tot verschillende complicaties leiden. Indien niet behandeld, wordt de pijn aanvankelijk intenser en, onder bepaalde omstandigheden, verspreidt de pijn zich naar andere delen van het lichaam. Als aanvankelijk alleen het nek- of schoudergebied worden getroffen, verspreidt de onderliggende ziekte van het lymfestelsel zich later naar de liesstreek en naar de buik. Dit gaat gepaard met complicaties zoals koorts, hevige pijn en nachtzweten. Bovendien kan in korte tijd aanzienlijk gewichtsverlies worden waargenomen. Dit leidt tot verminderde prestaties, jeuk en andere symptomen. In sommige gevallen kunnen interne organen, zoals de lever en milt, ook opzwellen. In het verdere verloop treden stoornissen van het zenuwstelsel en de hormonale balans op en wordt ook het urogenitale kanaal aangetast. Als gevolg van de ziekte is ook het immuunsysteem verzwakt, waarbij schimmel- en virale infecties, tuberculose (tbc) en paraneoplastische syndromen (groep van symptomen die zich voordoen wanneer de door de kankercellen afgescheiden stoffen de werking van organen of weefsels verstoren) de overhand hebben. De onderliggende ziekte, de ziekte van Hodgkin, heeft ene goede kans op herstel indien de diagnose vroegtijdig wordt gesteld.

Behandeling van alcoholpijn

De ziekte van Hogdkin wordt behandeld met uitgebreide chemotherapie en vaak ook bestraling (radiotherapie). Andere behandelingsmogelijkheden zijn chirurgie, immunotherapie, hormoonbehandeling en doelgerichte behandelingen. Hogdkin was overigens een van de eerste kankersoorten waarvoor behandeling beschikbaar was. Medisch onderzoek heeft dan ook een lange weg afgelegd, zodat de eens ongeneeslijke Hodgkin anno 2024 vaak met goede resultaten kan worden behandeld.

Prognose

De prognose voor alcoholpijn hangt af van de onderliggende oorzaak. Als de ziekte van Hodgkin inderdaad aanwezig is, zijn de vooruitzichten zonder medische behandeling erg slecht. Met een adequate behandeling is de prognose echter zeer gunstig en kan ongeveer tachtig procent van de getroffenen worden genezen. Als de ziekte in een zeer vroeg stadium wordt gediagnosticeerd, kunnen genezingspercentages van meer dan negentig procent worden bereikt. Als de reden voor de alcoholpijn een allergie of een intolerantie is, kan het beteken dat je levenslang geen alcohol kunt drinken. Andere oorzaken van alcoholpijn dan Hodgkin zijn echter zeer zeldzaam.

Preventie

Vroegtijdig starten van de behandeling is uitermate belangrijk voor de kans op succes. Dus als je pijn opmerkt in bepaalde delen van het lichaam na het drinken van wijn, sterke drank, bier of andere alcoholische consumptie, dan is het raadzaam om een afspraak te maken met je huisarts. Er zijn anno 2024 géén specifieke activiteiten om het ontstaan van Hogdkinlymfoom te voorkomen.

Lees verder

• Lymfeklierkanker: symptomen Hodgkin-lymfoom en behandeling
• Pijnlijke lymfeklieren: symptomen en oorzaken lymfeklierpijn