Ureterocele: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Een ureterocele is een cystische uitzetting of uitstulping nabij de uitmonding van de ureter of urineleider (die vanuit het nierbekken naar de blaas loopt) in de (urine)blaas. Normaal gesproken stroomt de urine vrijelijk van de nier naar de blaas, maar een ureterocele kan de urinestroom geheel of gedeeltelijk belemmeren of verstoren, waardoor de urine soms zelfs terugstroomt naar de betreffende nier. Maar het komt ook voor dat een ureterocele in het geheel geen klachten of symptomen veroorzaakt. Een ureterocele is een aangeboren afwijking die vaker meisjes treft dan jongens. Het wordt gediagnosticeerd in de kindertijd.

• Wat is een ureterocele?
• Oorzaken
• Vormen van ureterocele
• Orthotope ureterocele
• Ectope ureterocele
• Symptomen
• Geen verschijnselen
• Wel verschijnselen
• Beschrijving van de klachten
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Prognose
• Preventie

Wat is een ureterocele?

Een ureterocele is een bolvormige vergroting van een deel van de ureter of urineleider nabij de uitmonding van de ureter of urineleider. Een ureterocele wordt vaak geassocieerd met ureterale stenose (vernauwing) of vesicorenale reflux (het terugvloeien van urine uit de blaas naar de nieren), maar kan ook asymptomatisch blijven. Kortom, het deel van de urineleider dat in de urineblaaswand loopt, wordt aangetast. Er ontstaat zwelling aan de onderkant van één van de urineleiders. Ureteroceles kunnen erg groot worden en onder bepaalde omstandigheden de gehele blaas vullen en daardoor mogelijk ontsnappen aan ultrasone detectie. Als zo'n grote ureterocele de tegenoverliggende ureter samendrukt, kan dit leiden tot bilaterale ophoping van urine, mogelijk met daaropvolgend nierfalen.

De ureterocele heeft vaak maar een heel kleine opening in de urineblaas en puilt, afhankelijk van hoe vol deze is, uit in de blaas. Deze stenose of vernauwing veroorzaakt een urinaire uitstroomstoornis; de urineleider kan in zijn gehele loop tot aan de nier meanderen of kronkelen en uitzetten als een zak. Drukverhogingen in het nierstelsel beschadigen de nierfunctie en drainagestoornissen in de urinewegen zijn vaak de oorzaak van een secundaire of chronische urineweginfectie.

Oorzaken

De exacte oorzaak van een ureterocele is anno 2024 onbekend. Er zijn anno 2024 nog geen oorzakelijke genetische factoren gevonden. Afwijkingen in het mesonefrische (urinaire) kanaal (of: kanaal van Wolff) kunnen leiden tot ureterocele, wat dan vaak wordt geassocieerd met ipsilaterale renale agenese (een nier is niet goed tot ontwikkeling gekomen of atrofische nier c.q. schrompelnier) en ipsilaterale retentiecyste van de vesicula seminalis (zaadblaasjes). Deze aandoening staat bekend als het syndroom van Zinner.

Vormen van ureterocele

Afhankelijk van de positie ten opzichte van de normale ureterale ostium (opening) wordt onderscheid gemaakt tussen een 'ectope ureterocele' en een 'orthotope ureterocele'.

Orthotope ureterocele

Bij een orthotope ureterocele beperkt de ureterocele zich tot de urineblaas. Deze vorm komt minder vaak voor.

Ectope ureterocele

De vaker voorkomende ectopische ureterocele hoort bij een urineleider en de cystische uitzetting breidt zich uit tot in de blaashals of het plaskanaal. Bovendien vertoont deze vorm van ureterocele in ten minste 50 procent van de gevallen vesico-ureterale reflux (VUR), wat terugvloed van urine uit de blaas naar de nieren betekent.

Symptomen

Geen verschijnselen

De meeste ureteroceles zijn vrij klein en belemmeren slechts minimaal de urinestroom. Deze gevallen zijn asymptomatisch en heeft het kind geen symptomen.

Wel verschijnselen

Grotere ureteroceles kunnen diverse klachten veroorzaken. De meeste voorkomende klacht is een urineweginfectie met symptomen als:

• koorts
• pijn bij het plassen of brandend gevoel bij het plassen
• sterke of vieze urinegeur
• plotseling begin van frequent urineren
• enuresis, ofwel het onwillekeurig urineren, meestal tijdens de slaap

Een grote ureterocele kan ook één of meer van de volgende symptomen bij het kind veroorzaken:

• een uitstulping in de buikstreek (als de ureterocele ervoor zorgt dat urine de blaas niet verlaat)
• incontinentie
• bloed in de urine
• niet kunnen plassen
• moeite met plassen
• buikpijn
• bekkenpijn
• terugkerende urineweginfecties

Beschrijving van de klachten

Bij een orthotope ureterocele treden er slechts sporadisch klachten op. In het geval van een ectope ureterocele, vooral als deze wat groter zijn, zijn er echter vaak symptomen in de zin van terugkerende en therapieresistente urineweginfecties. Deze kunnen zich ook verspreiden naar de nieren en bijvoorbeeld leiden tot een nierbekkenontsteking (pyelonefritis). De getroffen kinderen krijgen dan last van typische symptomen van een urineweginfectie zoals een branderig gevoel bij het urineren, diffuse buikpijn, pijn in de zij, misselijkheid, mogelijk braken en verlies van eetlust. Afhankelijk van de ernst kunnen koorts en hematurie (bloed in de urine) optreden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een ureterocele zijn:

• incontinentie
• urineretentie
• een chronische nierziekte (inclusief functieverlies in één nier)
• steeds terugkerende urineweginfecties
• nierfalen
• het ontwikkelen van nierstenen

Onderzoek en diagnose

De arts zal vragen stellen over de klachten en lichamelijk onderzoek verrichten bij het kind. Vervolgonderzoek kan bestaan uit:

• echografie
• urografie (het maken van een röntgenfoto van de urinewegen, nadat een vloeistof in de aderen of urinewegen is gespoten teneinde afwijkingen zichtbaar te maken)
• mictiecysto-urethrografie (MCUG,
• röntgencontrastonderzoek van urethra en blaas tijdens vulling van de blaas en tijdens het plassen)

Behandeling

Afhankelijk van de nierfunctie wordt de ureterocele endoscopisch behandeld. Als de endoscopische procedure mislukt of als de klachten terugkeren, is een open operatie noodzakelijk. I dat geval zal er een uitgebreide reconstructie met re-implantatie van de beide ureters plaatsvinden en zal het deel van de nier dat niet meer functioneel is, verwijdert worden.

Prognose

De prognose varieert. Meestal kan het euvel met een niet-invasieve behandeling verholpen worden. Soms is er reeds schade aan de niet ontstaan, die onomkeerbaar is. Nierfalen treedt slechts zelden op. De andere nier werkt meestal naar behoren.

Preventie

Het betreft een geboorteafwijking die niet kan worden voorkomen, maar wel kan worden behandeld.

Lees verder

• Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
• Schrompelnier: symptomen, oorzaken & behandeling nieratrofie
• Bloed in urine: macroscopische of microscopische hematurie
• Nierfalen: symptomen en oorzaken van nierinsufficiëntie
• Plasbuisvernauwing: symptomen & behandeling urethrastrictuur