Schrompelnier: symptomen, oorzaken & behandeling nieratrofie

Een schrompelnier (nieratrofie, atrofische nier, verschrompelde nier) is een nier die steeds kleiner wordt, wat leidt tot verlies van de nierfunctie. Dit staat ook bekend als nieratrofie of atrofische nier. Verschrompeling van de nieren komt voor bij veel nieraandoeningen die tot ernstige nierschade leiden. In de laatste fase van deze ziekte treedt uiteindelijk een urinevergiftiging op. Een schrompelnier ontwikkelt zich vaak erg langzaam. Symptomen van een schrompelnier zijn onder meer pijn bij het plassen, buikpijn of flankpijn (zijkant en achterkant), bloed in de urine, vaker urineren, vermoeidheid, verlies van eetlust, jeukende huid, algemeen gevoel van ongemak bij het niergebied, spierkrampen en zwelling van de handen en voeten. Je hoeft bij een schrompelnier niet altijd last te hebben van symptomen, vooral niet als de ontwikkeling ervan zeer traag verloopt.

• Wat is een schrompelnier?
• Synoniemen
• Oorzaken van nieratrofie
• Symptomen
• Verschijnselen
• Omschrijving
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Voeding en dieet
• Verminder de inname van natrium
• Beperkte eiwitinname
• Zorg goed voor je hart
• Geen kaliumrijke voeding
• Preventie
• Prognose

Wat is een schrompelnier?

Een schrompelnier of nieratrofie betekent dat de nier kleiner is dan normaal. Wanneer een nier krimpt, eindigt deze uiteindelijk in de zogenaamde schrompelnier. Deze weegt gemiddeld slechts 80 gram, meestal is het gewicht nog minder. Een schrompelnier krimpt tot een gemiddelde afmeting van 8 x 4 cm. Normaal gesproken zijn de nieren ongeveer zo groot als een vuist of 10 tot 12 cm. Om hun exacte omvang en structuur te bepalen, kan een eenvoudige en betrouwbare methode worden gebruikt, een echografie. Een grotere afname van de niergrootte, vooral als het beide nieren treft, kan leiden tot nierfalen.

Synoniemen

Een schrompelnier staat ook bekend als nieratrofie, atrofische nier(en) en verschrompelde nier(en).

Oorzaken van nieratrofie

Onder de oorzaken van nieratrofie zijn stoornissen in de bloedsomloop en hoge bloeddruk, chronische ontsteking (veroorzaakt door een verstoord immuunsysteem en bacteriën), diabetes en geneesmiddelen die nierschade veroorzaken. Extreem hoge bloeddruk veroorzaakt onder andere een schrompelnier en dit is op zijn beurt verantwoordelijk voor verhoogde bloeddruk. Dit is een vicieuze cirkel die moet worden doorbroken.

Er kan ook sprake zijn van een zogenaamde 'eenzijdige' schrompelnier. Deze kan worden veroorzaakt door vernauwing van de nierslagader door vasculaire calcificatie (aderverkalking). Aan de andere kant kan chronische bacteriële ontsteking die voortkomt uit de urineleider of urineblaas de oorzaak zijn van een eenzijdige gekrompen nier. Dit kan weer leiden tot hoge bloeddruk en daardoor schade aan de andere nier veroorzaken. Verwijdering van de niet-functionele nier (de krimpende nier) of voortijdige uitzetting van de vernauwde nierslagader kan de ontwikkeling stoppen en de normale bloeddruk herstellen.

Symptomen

Verschijnselen

Typische symptomen van een schrompelnier:

• zwelling
• vocht in de benen
  Een jeukende huid / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com
• vocht in de enkels
• gebrek aan eetlust
• buikpijn
• flankpijn
• spierzwakte
• vermoeidheid
• spierkrampen
• jeukende huid
• zichtstoornissen
• hoofdpijn
• koorts
• bloed in de urine
• pijn hij plassen
• weinig plassen (minder urineproductie)

Omschrijving

Nierschade manifesteert zich onder meer door ongewone vochtophopingen in het weefsel. Bijvoorbeeld gezwollen oogleden, gezwollen onderbenen en enkels of een gezwollen gezicht kan worden waargenomen bij een schrompelnier. Gevorderde nierschade kan leiden tot pijn bij het plassen (dysurie). Ook weinig uitscheiding van urine (minder dan een halve liter per dag) duidt op een verlies van de nierfunctie.

Gebrek aan eetlust en ernstige spierzwakte en vermoeidheid kunnen tekenen zijn van een schrompelnier, evenals spierspasmen en jeuk. Veel personen zoeken alleen medische hulp als ongewone vochtretentie wordt waargenomen op de handen of benen. Vochtretentie betekent het vasthouden van vocht. Tijdens deze fase heb je vaak ook last van zichtstoornissen en hoofdpijn. Als de krimpnier niet onmiddellijk wordt herkend, ontwikkel je koorts en ernstige pijn in het niergebied (nierpijn).

Onderzoek en diagnose

Een schrompelnier wordt vaak gediagnosticeerd tijdens een routine-onderzoek wanneer een urinetest wordt gedaan. Er wordt dan eiwit en bloed in de urine aangetroffen, stoffen die meestal niet in de urine aanwezig zijn. Het eiwit maakt de urine schuimig en troebel, het bloed kleurt de urine van donkergeel tot roodachtig. Dit wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek door de arts, waarbij het niergebied goed onderzocht wordt door te voelen en te kloppen. Tijdens dit onderzoek kan de behandelend arts opgeslagen water lokaliseren.

Bij een bloeddrukmeting kan een (flink) verhoogde bloeddruk wijzen op een schrompelnier. Bloedonderzoek vertoont verhoogde creatinewaarden, wat iets zegt over de capaciteit van de nieren om afvalstoffen uit te scheiden. In het geval van een echoscopisch onderzoek onderzoekt de arts de nieren en kan deze een nierafwijking opsporen. Vaak wordt een weefselmonster uit de nieren gehaald voor nauwkeurig onderzoek onder een microscoop.

Behandeling

De behandeling van een schrompelnier hangt af van de onderliggende oorzaak. Als de diagnose in een vroeg stadium wordt gesteld, is een constante controle van je bloed en urine voldoende. Als de schrompelnier het gevolg is van een bacteriële infectie, kan behandeling met een antibioticum volgen. Als de schrompelnier zich ontwikkelt als gevolg van de verstoring van het eigen immuunsysteem, dan zal de arts speciale geneesmiddelen voorschrijven die het immuunsysteem onderdrukken.

Waterretentie wordt behandeld met plaspillen (diuretica), wat tevens hoge bloeddruk tegengaat. Als de nierfunctie al zo beperkt is dat er een acuut dodelijk gevaar is, dan word je meerdere dagen per week verbonden met een dialyseapparaat om je bloed te zuiveren. Uiteindelijk kan alleen een vervanging van de gekrompen nier levensreddend zijn.

Voeding en dieet

Een schrompelnier kan niet worden omgekeerd of genezen met een dieet. Maar voeding speelt een vitale rol bij de behandeling van nieraandoeningen. Hier zijn enkele niergezonde voedingsadviezen:

Verminder de inname van natrium

Beperkte inname van natrium helpt om je bloeddruk onder controle te houden. Voor alle volwassenen geldt het advies om niet meer dan 6 gram zout per dag binnen te krijgen (bron: Voedingscentrum). Dit staat gelijk aan 2,4 gram natrium. Enkele tips voor het verminderen van natrium:

• Kies waar mogelijk voor vers voedsel in plaats van verpakt voedsel.
• Wanneer je ingeblikt voedsel gebruikt, spoel het dan voor het koken of serveren af.
• Controleer tijdens het winkelen etiketten voor natriumgehalte.
• Kies voor thuis koken in plaats van restaurants en fastfood.
• Bij het bereiden van voedsel, kun je zout vervangen door andere smaakmakers.

Beperkte eiwitinname

Hoe meer eiwitten je eet, hoe harder je nieren moeten werken. Maar je hebt wat eiwitten nodig. Je kunt het krijgen van dierlijke producten zoals:

• kip
• zuivel
• eieren
• vis
• vlees

De aanbevolen hoeveelheid eiwit voor gezonde mensen is ongeveer 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht. Deze hoeveelheid wordt ook geadviseerd als de werking van de nieren achteruitgaat (bron: St. Antonius Ziekenhuis).

Zorg goed voor je hart

Hartgezonde voedingsmiddelen helpen voorkomen dat vet zich ophoopt in je hart, bloedvaten en nieren. Neem de volgende tips in acht:

• Sla gefrituurd voedsel over en kies voor gebakken, gegrild, geroosterd of geroerbakt.
• Kook met olijfolie in plaats van boter.
• Beperk verzadigde en transvetten.

Enkele goede keuzes zijn:

• fruit en groenten
• bonen
• magere of vetvrije yoghurt, kaas en melk
• vis
• gevogelte
• mager vlees

Een plantaardig dieet is op zich de beste keuze. Als de nierfunctie blijft dalen, dan kan de arts je verwijzen naar een diëtist Nieraandoeningen kunnen ervoor zorgen dat fosfor zich ophoopt in je bloed. In dat geval is het verstandig om voedingsmiddelen te kiezen die minder fosfor bevatten.

Geen kaliumrijke voeding

Slecht functionerende nieren kunnen ook leiden tot een opbouw van kalium. Voedingsmiddelen met minder kalium zijn onder meer:

• appels en perziken
• wortels en groene bonen
• wit brood, witte rijst en pasta

Sommige voedingsmiddelen met een hoger kaliumgehalte zijn:

• bananen en sinaasappelen
• bonen en noten
• bruine en wilde rijst
• zuivelproducten
• aardappelen
• tomaten
• volkoren brood en pasta

Preventie

In het algemeen wordt krimp vaak voorkomen door voldoende vloeistof te consumeren. Veel mensen drinken alleen als ze dorst hebben. Als gevolg hiervan krijgen ze te weinig vloeistof binnen gedurende de dag. Je moet regelmatig (water) drinken, zelfs als je geen dorst hebt. Het advies voor volwassenen is om per dag 1,5 tot 2 liter vocht te drinken (bron: Voedingscentrum).

Prognose

Je kunt een lang, gezond leven leiden met slechts één gezonde nier. De goede nier neemt het werk voor een deel over. Je totale nierfunctie is daarmee zo’n 65 tot 75% van de uitgangssituatie, toen je nog twee nieren had en dat is ruim voldoende. Het is daarbij wel belangrijk om je elk jaar te laten controleren.

In sommige gevallen leidt chronische nierziekte tot nierfalen. Het is een serieus probleem als jenieren voor minder dan 25 procent werken. Voor dialysepatiënten is de gemiddelde levensverwachting 5 tot 10 jaar, en zij zijn aangewezen op niertransplantatie.

Lees verder

• Nierabces (abces in nier): symptomen, oorzaak en behandeling
• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nierschade: symptomen chronische slecht werkende nieren
• Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren