Huidvlekken: hoe kom je eraan, en hoe voorkom je ze?

Huidvlekken zijn er in alle soorten en maten. Moedervlek, wijnvlek, pigmentvlek, er is geen huid die geen geen vlekje vertoont. Meestal zijn ze onschuldig. Maar wanneer moet er iets aan gedaan worden, en waar komt het eigenlijk vandaan? Lees het, en je weet het. Eerst het goede nieuws. De meeste vlekken op je huid zijn ongevaarlijk. Het slechte nieuws is dat er niet altijd makkelijk vanaf te komen valt. Maar wellicht wil je dat ook niet. In navolging van het pleidooi van onder andere schrijver Susanne Piët voor het omarmen van onze imperfecties, is het steeds gebruikelijker om een eventuele vlek lekker te laten zitten waar deze zit – althans, als het geen kwaad kan. Toen aanstaand topmodel Cindy Crawford ooit geadviseerd werd om haar schoonheidsvlekje te laten verwijderen, begon ze er niet aan. Groot gelijk, het vlekje maakte haar des te beroemder, het werd haar handelsmerk. Een vlekje of een sproet hier en daar, maakt je huid des te eigener en unieker. Feitelijk is er geen enkele huid die zonder zulke eigen kenmerken is!

Hier begint het, diep vanbinnen

Ebbenhout, ivoor of alles ertussenin, elke huidkleur begint met het pigment dat je huid zelf aanmaakt. Als dat proces om een of andere reden uit balans raakt, kun je allerlei tinten vlekken op je huid krijgen, van wit tot optisch zwart. Er kan een plek zijn met pigment-teveel, en dat is de meest voorkomende oorzaak van huidvlekken. Andersom ligt dat bij vitiligo. Dan leggen de pigmentcellen geleidelijk het bijltje erbij neer en ontstaan witte vlekken. Uitzondering op dit verhaal zijn vlekken die ontstaan door veel en/of vergrote bloedvaten, bijvoorbeeld de wijnvlek.

Hoe kom je aan een vlek?

Er zijn factoren die de kans op vlekken vergroten. Ten eerste heb je natuurlijke aanleg. De een krijg sneller een huidvlek dan de ander. Ook kunnen vlekken ontstaan wanneer de hormoonhuishouding verandert, door bepaalde medicijnen – de anticonceptiepil staat daarbij op nummer één – of door natuurlijke oorzaken als puberteit of zwangerschap. Een bekend voorbeeld van dat laatste is het zwangerschapsmasker. De zon is ook een stevige veroorzaker van vlekken. UV-stralen stimuleren je lijf om meer pigment aan te maken. Daarmee wordt ook de kans groter dat het proces van de pigmentaanmaak verstoord raakt. UV-straling versterkt ook de tint van vlekken die je al hebt. Op cosmetisch gebied is het even uitkijken met parfums. Bepaalde bestanddelen daarin kunnen in combinatie met zon vlekken veroorzaken. Vandaar dat fabrikanten nu ook geuren uitbrengen die je met gemak in de zon kunt dragen.

Voorkomen is beter dan...

Er zijn dus vlekken die niet te voorkomen zijn. Ze zijn aangeboren, of zijn een ongewenst neveneffect van bijvoorbeeld veranderingen in je hormoonhuishouding. Maar je kunt wel iets doen om je te beschermen tegen bijvoorbeeld de zon. De vlekken die de zon veroorzaakt, kunnen goedaardig zijn, maar zeker bij overmatige blootstelling eventueel in combinatie met je eigen aanleg, kunnen er minder ‘goedbedoelende’ vlekken op je huid komen. Met alle voorlichtingscampagnes zou het langzamerhand vanzelfsprekend moeten zijn, dat je je huid goed tegen de zon beschermt. Denk daarbij niet alleen aan de zonnebeschermingsfactoren in zonneproducten, maar ook aan parasols, t-shirts en hoeden. Let wel: deze bieden bescherming, maar geen 100%. UV-straling is sterk genoeg om bijvoorbeeld via het zand van het strand weerkaatst te worden, of toch nog deels door je t-shirt heen te dringen. Kom dus liever niet in de volle zon op het heetst van de dag, en neem de nodige voorzorgsmaatregelen. Als je huid om welke reden ook (tijdelijk) extra gevoelig is voor de zon, kun je ervoor kiezen om een tijdje uit de zon te blijven. Maar er zijn voor zulke doelen ook zogenaamde sunblocks ontwikkeld, ofwel zonneproducten die een ultra-hoge beschermingsactor hebben.

Risicofactoren voor onvriendelijke vlekken

Ter geruststelling: kwaadaardige huidaandoeningen komen nog altijd niet zo heel erg veel voor, en zijn meestal goed te behandelen. Maar voorkomen is beter dan genezen, en er zijn een aantal dingen die extra kans geven op een kwaadaardige huidvlek waarvan je beter op de hoogte kunt zijn. Houd je huid in de gaten, let met name op in de volgende gevallen.

• Je hebt veel sproeten en/of moedervlekken

Meestal zijn deze goedaardig en onschuldig, maar hoe meer vlekjes je hebt, des te groter is natuurlijk de kans dat er één iets afwijkends gaat doen.

• Je hebt onrustige moedervlekken.

Deze zijn mogelijk wisselend in kleur, of vorm. Je ziet bijvoorbeeld een grillige vorm of verkleuring ontstaan.

• Je zont veel, of hebt eerder in je leven erg veel gezond.
• Er komen in je familie kwaadaardige huidziekten voor.

Let op de vlek

Gelden een of meer van bovenstaande factoren voor jou, check dan eens in de paar maanden je moedervlekken en sproeten op veranderingen. Zie je iets ongewoons, ga dan even langs de huisarts.

Checklist: waarmee naar de huisarts?

• Witte huidvlekken
• Veranderingen in een moedervlek, zoals snelle groei of bloeden
• Grillige vervorming, vergroting en/of verdikking van de vlek
• Verandering in kleur. Bijvoorbeeld heel donker, paars, grijs, blauw.
• Onregelmatig wordende randjes aan de vlek.
• Jeukende of irriterende vlek.
• Pigmentvlek met wondjes, korstjes, rode vlekken.

Lees verder

• Huidcamouflage voor gezicht en lichaam
• Huidvlekken door hyperpigmentatie: oorzaken en behandeling
• Huidvlekken: hoe verdwijnen ze (en hoe help je ze daarbij)?
• Huidvlekken: wat is wat? Een signalement