Overgewicht: Volksziekte nummer 1

In Nederland lijdt ongeveer de helft van de inwoners aan overgewicht. 12 procent daarvan heeft ernstig overgewicht, ook wel obesitas genoemd. Van de kinderen heeft 14 procent overgewicht. Dat maakt overgewicht volksziekte nummer één. We kunnen ons af vragen waarom overgewicht zo’n groot probleem is geworden in ons land. Zo groot zelfs dat de overheid zich er mee bemoeit. Wat is de oorzaak hiervan?

Inhoud

• Wat is overgewicht?
• Hoe is dit ontstaan in Nederland?
• Oorzaken van dik worden
• Gevolgen van overgewicht

Wat is overgewicht?

Overgewicht wordt meestal gemeten met behulp van de Body Mass Index (BMI). Het BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht in kilogram te delen door het kwadraat van de lichaamslengte. Dit geldt voor volwassenen. Voor kinderen worden de grenswaarden voor de leeftijd gecorrigeerd om een kloppende uitkomst te krijgen.

De uitkomsten worden als volgt gewaardeerd:

• een BMI van 18,5 of minder is ondergewicht
• een BMI van 18,5 tot 25 is een gezond gewicht
• een BMI van 25 tot 30 is overgewicht
• een BMI van hoger dan 30 is obesitas
• een BMI van hoger dan 40 is morbide obesitas. Er kan al sprake zijn van morbide obesitas bij een BMI van 35 of hoger wanneer dit BMI samenhangt met lichamelijke problemen zoals gewrichtsklachten, hart- of longklachten, suikerziekte of een hoge bloeddruk.
• een BMI van hoger dan 50 is super obesitas

De BMI geeft een indicatie. De methode alleen geeft niet voldoende informatie om daadwerkelijk overgewicht vast te stellen. Hiervoor moet men ook weten wat de hoeveelheid vet ten opzichte van de vetvrije massa is. Dit kan eenvoudig worden gemeten met een meetlint om de buik.
Wanneer een persoon lijdt aan overgewicht is dat op het oog meestal duidelijk te zien.

Hoe is dit ontstaan in Nederland?

Overgewicht is een probleem waar we de laatste jaren steeds meer over horen. Het lijkt erop dat het vroeger niet zo’n groot probleem was.
Na de tweede wereldoorlog tot ongeveer 1960 steeg het gemiddelde lichaamsgewicht, maar toch waren weinig mensen te zwaar. Van 1960 tot 1980 was de bevolking goed gevoed, maar over het algemeen was men niet te zwaar. Pas vanaf 1980 is zwaarlijvigheid een groot probleem geworden. Vanaf 1988 tot nu is het aantal mensen met overgewicht verdubbeld.

Vanaf 1980 zijn er een aantal veranderingen geweest die duidelijk samen hangen met het zwaarder worden van mensen.

• De levensmiddelen werden toen aanzienlijk goedkoper
• Er werd vanaf toen veel meer geadverteerd.
• Fastfoodrestaurants zijn enorm gegroeid. Er komen veel meer klanten en de omzet is veel hoger.
• Het aantal zittende beroepen wordt steeds groter.
• Meer huishoudens hebben twee inkomens. Hierdoor wordt er sneller in een restaurant gegeten of een kant en klaar maaltijd gekocht.

We kunnen hieruit concluderen dat het probleem van overgewicht tegelijk is ontstaan met de toename van de welvaart. Overgewicht is een welvaartsziekte.

Oorzaken van dik worden

Eenvoudig gezegd ontstaat overgewicht doordat uw lichaam meer energie binnen krijgt dan het verbruikt. Dat leidt ertoe dat het overtollige voedsel wordt opgeslagen als vet met als gevolg dat u zwaarder wordt. Hier kunnen diverse zaken aan ten grondslag liggen.

Verkeerde eetgewoonten

• Te veel eten: Ieder mens zou niet meer moeten eten dan zijn lichaam aan geeft dat het nodig heeft. Dat is vaak moeilijk in een land als Nederland waar we overal om ons heen in aanraking komen met eten of reclame voor eten. Vele mensen eten nog steeds drie keer op een dag, net zoals dat vroeger werd gedaan. Het verschil tussen vroeger en nu is alleen dat er nu veel meer wordt gegeten per keer. Het is normaal om nog een tweede bord op te scheppen. Eigenlijk hebben we dat tweede bord eten meestal niet nodig. Door dit toch te nemen, worden we zwaarder.
• Verkeerd eten: Kant en klaar maaltijden, gefrituurd eten, snoep, taart en dergelijke mogen best eens gegeten worden, maar met regelmaat is het ongezond. Misschien eet u niet eens heel erg veel. Toch kunt u dik worden van een normale hoeveelheid eten dat erg rijk is aan koolhydraten zoals vet en suiker. Bovendien onthoudt u uw lichaam de benodigde bouwstoffen door niet gezond te eten. Zo kunt u te dik worden en toch aan een vorm van ondervoeding lijden. Verkeerd eten betekent overigens niet alleen de verkeerde voedingsmiddelen kiezen. Het betekent ook eten vanuit verkeerde gewoontes en patronen.
• Te snel eten: Wij eten meestal snel en gehaast. Wanneer u snel eet, wordt de kans op overgewicht drie keer zo groot! Dat komt omdat uw hersenen dan geen signaal naar uw maag kunnen sturen dat deze vol is. Wanneer u langzaam eet, gebeurt dat wel. Bovendien komt uw spijsvertering dan veel beter op gang.

Te weinig beweging

In onze welvaartsmaatschappij is veel beweging niet meer nodig. Mensen die weinig bewegen, komen makkelijker aan. Dat komt doordat ze minder eten verbranden, maar vaak wel de normale hoeveelheid blijven eten.

Bijwerking van medicijnen

Medicijnen zoals antidepressiva, anticonceptiepillen en prednison hebben als bijwerking de toename van gewicht. Soms kunnen mensen niet zonder bepaalde medicijnen. Zij moeten zo goed mogelijk leren omgaan met hun gewicht, maar volledige beheersing van het gewicht blijkt in deze omstandigheden vaak moeilijk of onmogelijk.

Gezondheid

Door ziektes als diabetes, de ziekte van Cushing of door een traag werkende schildklier kunnen mensen lijden aan overgewicht.

Eetstoornissen

Overgewicht op zich is geen eetstoornis, maar kan wel een gevolg zijn van een eetstoornis. Vaak is dit de eetstoornis BED. Hierbij eet de persoon grote hoeveelheden, ook als hij geen honger meer heeft.

Leeftijd

Hoe ouder iemand wordt, hoe groter de kans is op overgewicht. Oudere mensen verbruiken meestal minder energie, maar eten nog wel even veel. Daardoor komen ze makkelijker aan.

Erfelijkheid

Uw gewicht wordt deels genetisch bepaald. Wanneer uw ouders overgewicht hebben, is de kans groter dat u er ook last van krijgt.

Te weinig slaap

Te weinig slaap van goede kwaliteit zorgt er voor dat de stofwisseling minder goed verloopt. Hierdoor worden mensen sneller te dik.

Onbewust eten

Dit is misschien wel één van de belangrijkste oorzaken van overgewicht. Vaak spelen er allerlei psychische en emotionele factoren mee bij ons eetpatroon. Onbewust eten gebeurt bijvoorbeeld:
Wanneer u televisie kijkt met lekkere chocola of chips naast u. Onbewust eet u een hele bak leeg.

• Op feestjes: U eet gezellig mee met uw vrienden.
• Wanneer u eet tijdens andere bezigheden
• Uit emotie: U kunt eten uit verveling, vermoeidheid, verdriet of eenzaamheid, of omdat u het koud hebt of omdat u troost of gezelligheid zoekt. Zo zijn er nog veel meer beweegredenen. Het geeft u een goed gevoel om iets lekkers te eten en uzelf even te verwennen.
• Stress: Dit is in onze maatschappij een veel voorkomen de oorzaak van te veel eten. Na een drukke dag wilt u even lekker op de bank zitten met een stukje chocola, een bak chips of een wijntje met toastjes. Zo vindt u afleiding. U eet om de stress te verdrijven, maar doordat u aankomt wordt de stress groter.
• Wanneer het een gewoonte is: U vindt bijvoorbeeld dat chips horen bij een film kijken, dat een koekje bij de koffie hoort en dat een wijntje bij het eten hoort.
• Als u eten ziet: Sommige mensen eten bijna automatisch als ze eten zien. Vooral deze mensen hebben het erg lastig in onze maatschappij.

Welvaartsziekte

Eten houdt vaak verband met gewoontes en patronen in ons leven, maar ook met emoties. Bovendien komen we het overal tegen en het is er in overvloed. Daarmee is het in feite een welvaartsziekte.
De wetenschap buigt zich nog steeds over de vraag of overgewicht een ziekte is. Ze hebben er nog geen eenduidig antwoord op gevonden. Duidelijk is wel dat de maatschappij en de welvaart absoluut niet meehelpen aan een gezond gewicht.

Gevolgen van overgewicht

De gevolgen van overgewicht zijn afhankelijk van hoe ernstig het overgewicht is. Voorbeelden van bekende problemen zijn:

• Suikerziekte
• Hoge bloeddruk
• Hart- en vaatziekten
• Kanker
• Vermoeidheid
• Verhoog cholesterol
• onvruchtbaarheid
• Slaapstoornissen
• Lage rugpijn
• Transpiratie
• Kniepijn
• Artrose
• Spierpijn
• Kortademigheid
• Depressie en laag zelfbeeld

Lees verder

• Succesvol afslanken: Nooit meer diëten!
• Succesvol afslanken: Intuïtief afvallen