Chelatietherapie: Verwijdering van zware metalen uit lichaam

Chelatietherapie is een medische en alternatieve behandeling waarbij de arts de synthetische oplossing EDTA (ethyleendiaminetetraacetaat) injecteert in de bloedstroom van een patiënt. Dit chemisch proces verwijdert zware metalen en/of mineralen uit het lichaam. Deze medische behandeling is wetenschappelijk bewezen effectief bij metaalvergiftiging. Daarnaast gebruiken artsen EDTA bij een aantal aandoeningen. Chelatietherapie voor de behandeling van ziekten is echter niet-wetenschappelijk bewezen en wordt daarom bestempeld als een 'alternatieve behandelingsmethode'. Meestal zijn tientallen behandelingen nodig alvorens effect optreedt.

• Werking chelatietherapie
• Wetenschappelijk ondersteunende medische behandeling: Verwijdering van zware metalen uit het lichaam
• Wat is chelatietherapie?
• Zware metaalvergiftiging en risicofactoren
• Toepassing bij loodvergiftiging
• Chelatietherapie en hemochromatose
• Effectiviteit van chelatietherapie
• Alternatieve behandeling: EDTA bij ziekten
• Niet-wetenschappelijke behandelingen via chelatietherapie
• Antiverouderingskuur
• Atherosclerose
• Biliaire cirrose
• Chronische ontstekingsziekte
• Coronaire hartziekte
• Cutis laxa
• Sikkelcelanemie
• Thalassemie
• Tijdsduur behandeling
• Bijwerkingen en risico’s

Werking chelatietherapie

Chelatietherapie wordt uitgevoerd in een ziekenhuis, chelatiekliniek of biomedische praktijk. Tijdens de behandeling plaatst de arts een intraveneus infuus in de arm van de patiënt, via een ader. Door dit infuus wordt EDTA (ethyleendiaminetetra-azijnzuur) toegediend. EDTA bindt zich aan zware metalen en mineralen zoals aluminium, arseen, calcium, ijzer, koper, kwik en lood. Deze metalen worden door het lichaam als schadelijk beschouwd wanneer ze zich ophopen in weefsels. Na binding aan EDTA worden de metalen via de nieren uitgescheiden in de urine. Het primaire doel van chelatietherapie is dus het verwijderen van giftige stoffen uit het lichaam, om schade aan organen en weefsels te voorkomen.

Wetenschappelijk ondersteunende medische behandeling: Verwijdering van zware metalen uit het lichaam

Chelatietherapie is een wetenschappelijk bewezen behandeling die effectief is voor het verwijderen van zware metalen uit het lichaam, zoals bij metaalvergiftiging. Het wordt vaak gebruikt bij aandoeningen zoals loodvergiftiging, waarbij zware metalen, zoals lood, schadelijke effecten hebben op verschillende organen.

Wat is chelatietherapie?

Chelatietherapie werkt door chelerende stoffen, zoals EDTA (ethyleendiaminetetra-azijnzuur), in te brengen. Deze stoffen binden zich aan de zware metalen in het bloed en zorgen ervoor dat deze via de urine worden uitgescheiden. Deze behandeling wordt intraveneus (via een infuus) of oraal toegediend, afhankelijk van de ernst van de vergiftiging.

Zware metaalvergiftiging en risicofactoren

Zware metaalvergiftiging kan optreden door verschillende blootstellingen, zoals het werken in fabrieken waar bijvoorbeeld batterijen worden gerecycled, in de mijnbouw, of bij het gebruik van bepaalde pesticiden. Naast lood kunnen andere zware metalen, zoals kwik, cadmium en arseen, ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder neurologische schade, nierfalen en leverschade.

Toepassing bij loodvergiftiging

Bij loodvergiftiging ontstaat de ophoping van lood in het lichaam door blootstelling aan bijvoorbeeld loodhoudende verf, verontreinigd water of industriële werkplekken. Chelatietherapie kan de loodgehaltes in het bloed snel verminderen en zo verdere schade aan organen voorkomen. Symptomen van loodvergiftiging omvatten buikpijn, vermoeidheid, gewichtsverlies en cognitieve problemen, vooral bij kinderen.

Chelatietherapie en hemochromatose

Bij hemochromatose, een erfelijke aandoening waarbij het lichaam te veel ijzer opslaat, wordt chelatietherapie soms ook toegepast. Hoewel aderlating de meest gebruikte behandeling is voor hemochromatose, kan EDTA-therapie helpen om overtollig ijzer te verwijderen bij patiënten die niet geschikt zijn voor aderlating. Hemochromatose kan leiden tot ernstige orgaanschade, zoals levercirrose, diabetes en hartproblemen.

Effectiviteit van chelatietherapie

Chelatietherapie is vooral effectief bij patiënten met acute vergiftiging of ernstige ophopingen van zware metalen. Bij chronische blootstelling kan het de symptomen verminderen en verdere schade voorkomen. Echter, de therapie is niet zonder risico's en kan bijwerkingen veroorzaken zoals nierfalen, een daling van het calciumgehalte in het bloed, en allergische reacties.

Alternatieve behandeling: EDTA bij ziekten

Gebruik van chelatietherapie bij niet-wetenschappelijk ondersteunde aandoeningen
Sommige artsen gebruiken chelatietherapie niet alleen voor de behandeling van metaalvergiftiging, maar ook voor een breed scala aan aandoeningen, ondanks dat de wetenschappelijke effectiviteit hiervan niet bewezen is. Deze alternatieve toepassingen omvatten ziekten zoals hart- en vaatziekten, autisme, Alzheimer en zelfs als antiverouderingsmethode. Chelatietherapie zou volgens deze artsen ook helpen bij het "schoonmaken" van het lichaam, wat impliceert dat het gifstoffen verwijdert die verantwoordelijk zouden zijn voor veroudering en verschillende ziekten.

TROS Radar-reportage over chelatietherapie
In november 2012 besteedde het televisieprogramma TROS Radar aandacht aan deze controversiële praktijk. In de reportage werd onderzocht hoe verschillende chelatieklinieken in Nederland, circa tien tot twintig op dat moment, deze therapie aanboden voor aandoeningen waarvoor geen wetenschappelijke onderbouwing bestaat. Hoewel de therapie niet verboden is in Nederland, werd er in de uitzending gewaarschuwd voor mogelijke complicaties en ernstige bijwerkingen, zoals nierfalen, elektrolytenstoornissen en het verstoren van essentiële mineralen in het lichaam.

Risico's en beschuldigingen van kwakzalverij
De reportage leidde tot beschuldigingen van oplichting en kwakzalverij, aangezien patiënten vaak dure behandelingen ondergingen zonder dat hun symptomen significant verbeterden. Sommige patiënten ondervonden zelfs verslechtering van hun gezondheid. Hoewel chelatietherapie in sommige landen gereguleerd wordt toegepast voor bepaalde medische aandoeningen, werd in de Nederlandse context duidelijk dat de therapie vooral buiten de reguliere zorg werd aangeboden, met beperkte controle op veiligheid en effectiviteit.

Reactie van minister Schippers in 2013
Naar aanleiding van de uitzending verklaarde de toenmalige minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, in januari 2013 dat chelatietherapie, op basis van de beschikbare wetenschappelijke studies, uitsluitend effectief is bij de behandeling van metaalvergiftiging, zoals lood- of kwikvergiftiging. De therapie is niet effectief voor andere ziekten, zoals hart- en vaatziekten of neurologische aandoeningen, en wordt niet aanbevolen voor de preventie van ouderdomsziekten of detoxificatie.

Actuele stand van zaken anno september 2024
Sinds de TROS Radar-reportage en de reactie van minister Schippers in 2013 zijn er geen significante nieuwe studies verschenen die de effectiviteit van chelatietherapie voor andere aandoeningen dan metaalvergiftiging ondersteunen. In de medische literatuur, tot oktober 2020, zijn geen bewijzen gevonden die tegen deze stelling ingaan. Chelatietherapie blijft in sommige alternatieve klinieken worden aangeboden, maar het gebruik voor niet-wetenschappelijk ondersteunde aandoeningen wordt nog steeds beschouwd als controversieel en risicovol. Patiënten worden dan ook aangeraden om voorzichtig te zijn en goed geïnformeerde beslissingen te nemen, in overleg met medisch specialisten.

Niet-wetenschappelijke behandelingen via chelatietherapie

Antiverouderingskuur

Sommige artsen en therapeuten gebruiken chelatietherapie als onderdeel van een alternatieve antiverouderingskuur. Zij beweren dat deze behandeling kan helpen bij het verwijderen van zware metalen uit het lichaam, wat zou bijdragen aan een verbeterd algemeen welzijn en het verouderingsproces zou kunnen vertragen.

De therapie zou volgens deze theorieën kunnen zorgen voor een vermindering van klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn, neerslachtigheid en een verhoogde vitaliteit.

Het wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van chelatietherapie als antiverouderingsbehandeling ontbreekt echter. In de medische gemeenschap is er geen consensus over de effectiviteit van deze therapie voor dergelijke doeleinden, en wordt het gebruik ervan buiten de behandeling van metaalvergiftiging met voorzichtigheid benaderd vanwege mogelijke risico's en bijwerkingen.

Atherosclerose

Sommige artsen beweren dat EDTA fungeert als een antioxidant en metalen combineert met LDL-cholesterol, wat in de volksmond wordt aangeduid als de "slechte" cholesterol. Deze combinatie zou schade aan de slagaders verminderen. Het idee is dat door zware metalen, zoals koper of calcium, te verwijderen, het proces van atherosclerose (slagaderverkalking) zou worden vertraagd. Atherosclerose is een aandoening waarbij vetten en cholesterol zich ophopen in de slagaders, wat kan leiden tot vernauwingen en een verminderde bloedtoevoer naar vitale organen zoals het hart. Hoewel deze theorie onder sommige alternatieve behandelaars aan populariteit wint, is er geen wetenschappelijk bewijs dat de werkzaamheid van chelatietherapie voor het behandelen of voorkomen van atherosclerose ondersteunt. De therapie wordt in de medische praktijk dan ook niet aanbevolen voor deze aandoening.

Biliaire cirrose

Biliaire cirrose is een chronische, progressieve aandoening waarbij de galwegen in de lever ontstoken raken en uiteindelijk worden geblokkeerd. Dit leidt tot levercirrose, waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel. Sommige voorstanders van chelatietherapie stellen dat het verwijderen van zware metalen via deze behandeling de schade aan de lever kan verminderen. Echter, klinische onderzoeken hebben geen bewijs geleverd dat chelatietherapie effectief is bij de behandeling of vertraging van biliaire cirrose. De standaardbehandeling voor biliaire cirrose omvat medicatie die de galstroom verbetert en soms levertransplantatie in gevorderde stadia.

Chronische ontstekingsziekte

Chelatietherapie wordt soms genoemd als een alternatieve behandeling voor patiënten met chronische ontstekingsziekten. Enkele voorbeelden van deze aandoeningen zijn artritis (gewrichtsontsteking), lupus (systemische lupus erythematosus), en sclerodermie (een aandoening die leidt tot verdikking en verharding van de huid en soms inwendige organen). Voorstanders van chelatietherapie beweren dat het verwijderen van metalen ontstekingen kan verminderen en zo symptomen als pijn en zwelling kan verlichten. Echter, ook hier ontbreekt wetenschappelijk bewijs om deze beweringen te staven, en medisch specialisten benadrukken het belang van bewezen behandelingen zoals medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken of ontstekingen verminderen.

Coronaire hartziekte

Chelatietherapie wordt door sommige alternatieve zorgverleners voorgesteld als een behandeling voor coronaire hartziekte, een aandoening waarbij de kransslagaders, die het hart van bloed voorzien, worden vernauwd door ophoping van cholesterolplaques. De theorie is dat EDTA zich bindt aan calciumafzettingen in deze plaques, waardoor de bloedstroom verbetert en de risico's op hartproblemen zoals hartaanvallen zouden afnemen. Ondanks deze theorie heeft een diepgaand onderzoek naar de medische literatuur, tot oktober 2020, geen bewijs opgeleverd dat chelatietherapie een effectieve behandeling is voor coronaire hartziekte. Bovendien wordt deze behandeling niet erkend door grote medische organisaties als een gangbare of veilige optie. Patiënten worden aangemoedigd om traditionele, wetenschappelijk onderbouwde behandelingen te volgen en gezonde leefgewoonten aan te nemen, zoals een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en, indien nodig, het gebruik van voorgeschreven medicatie. Chelatietherapie is geen vervanging voor bewezen cardiovasculaire therapieën.

Cutis laxa

Cutis laxa is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door losse, slappe huid, waardoor het lichaam vroegtijdig verouderd lijkt. Naast de huidaandoeningen kunnen patiënten met cutis laxa ook ernstige bindweefselproblemen hebben, die zich uitstrekken tot inwendige organen zoals de longen, het hart en de darmen. Hoewel chelatietherapie soms wordt voorgesteld als een manier om de verergering van de ziekte te vertragen door zware metalen te verwijderen, is er geen wetenschappelijk bewijs dat deze therapie effectief is bij cutis laxa. De behandeling van deze aandoening blijft symptomatisch en bestaat voornamelijk uit chirurgische correcties en ondersteunende zorg.

Sikkelcelanemie

Sikkelcelanemie is een erfelijke bloedziekte waarbij de rode bloedcellen een abnormale, sikkelvormige vorm aannemen. Deze cellen kunnen vast komen te zitten in kleine bloedvaten, wat leidt tot pijnlijke crises en schade aan organen zoals de milt, lever en nieren. Chelatietherapie wordt soms gebruikt bij patiënten met sikkelcelanemie die herhaalde bloedtransfusies nodig hebben, wat kan leiden tot ijzerophoping (secundaire hemochromatose). In dit geval kan chelatietherapie helpen om overtollig ijzer uit het lichaam te verwijderen, maar het is geen primaire behandeling voor de ziekte zelf. De behandeling van sikkelcelanemie omvat voornamelijk pijnmanagement, bloedtransfusies, en soms beenmergtransplantaties.

Thalassemie

Thalassemie is een erfelijke bloedziekte die resulteert in een verminderde aanmaak van hemoglobine, het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof vervoert. Dit veroorzaakt ernstige bloedarmoede, waarvoor vaak frequente bloedtransfusies nodig zijn. Als gevolg van deze transfusies kan er een overmatige ophoping van ijzer in het lichaam ontstaan, wat leidt tot complicaties zoals leverschade, hartproblemen en hormonale stoornissen. Chelatietherapie wordt gebruikt om overtollig ijzer te verwijderen en zo de ijzerstapeling in organen te voorkomen of te behandelen. Hoewel chelatietherapie nuttig kan zijn bij het beheersen van ijzerstapeling, behandelt het niet de onderliggende oorzaak van thalassemie. De standaardbehandeling voor thalassemie omvat daarnaast ook bloedtransfusies en mogelijk beenmerg- of stamceltransplantatie.

Tijdsduur behandeling

Een typische chelatietherapiesessie duurt tussen de twee en drie uur. De behandelduur en frequentie hangen af van de ernst van de aandoening en of de therapie wordt toegepast voor behandeling of preventie. Bij ziekten zoals zware metaalvergiftiging zijn vaak meerdere sessies vereist. Patiënten kunnen tot wel vijfentwintig behandelingen ondergaan, meestal verdeeld over twee keer per week. Na deze intensieve fase wordt het aantal behandelingen geleidelijk afgebouwd naar een onderhoudsfase, waarbij de patiënt één behandeling per maand krijgt. Wanneer de therapie preventief wordt toegepast, kan de behandelduur korter zijn en zijn er mogelijk minder sessies nodig.

Bijwerkingen en risico’s

Bijwerkingen in hoge maar ook lage doses
Chelatietherapie wordt in bepaalde gevallen afgeraden, vooral bij kinderen, zwangere vrouwen, en patiënten met hartfalen of nierfalen. Hoge doses van de therapie kunnen leiden tot ernstige bijwerkingen zoals nierschade, hartritmestoornissen en andere complicaties. Zelfs bij lagere doses kunnen er bijwerkingen optreden, zoals verhoogde bloeddruk (hypertensie), hoofdpijn, huiduitslag, lage bloedsuikerwaarden (hypoglykemie), en tromboflebitis (een ontsteking van een oppervlakkige ader die pijn veroorzaakt).

Verwijdering essentiële mineralen
EDTA verwijdert niet alleen schadelijke metalen, maar kan ook essentiële mineralen zoals calcium en magnesium uit het lichaam wegspoelen. Om tekorten te voorkomen, krijgen patiënten tijdens de behandeling vaak supplementen met vitaminen en mineralen. Dit helpt om het evenwicht van deze belangrijke voedingsstoffen in het lichaam te behouden en bijwerkingen door tekorten te minimaliseren.

Lees verder

• IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen