De fascinerende bloedcellen – kenmerken en functie

Het bloed stroomt door bloedvaten met een totale lengte van ruim 100.000 kilometer. Een afstand die bijna niet te bevatten is. Elke mm³ bloed bevat miljoenen rode bloedlichaampjes, die het bloed die typische rode kleur geven. Dankzij de trombocyten (bloedplaatjes) stolt het bloed op plaatsen waar dat nodig is. Het voorkomt dat men bij het kleinste wondje doodbloedt. Wie het over bloed heeft, en de cijfers daaromtrent, kan niet anders dan zich daarover verbazen. In de fascinerende wereld van het bloed spelen de bloedcellen een cruciale rol. In elke liter bloed zitten miljarden van die cellen.

Inhoud

• Bloed – het rode levensvocht
• Rode bloedcellen (erytrocyten)
• Kenmerken
• Witte bloedcellen (leukocyten)
• Kenmerken
• Bloedplaatjes (trombocyten)
• Kenmerken

Bloed – het rode levensvocht

Bloed bestaat uit plasma en bloedcellen. Ieder mens heeft er ongeveer vijf liter van, ofwel tussen de 60 tot 90 milliliter per kilogram lichaamsgewicht. Bloed stroomt met een gemiddelde snelheid van 10 km/u door het lichaam. De functie van bloed is ruwweg te categoriseren in vier groepen: transport, afweer, stolling en regulering. In al die processen spelen de bloedlichaampjes een essentiële rol. Er zijn drie soorten bloedcellen: de rode en witte bloedlichaampjes en de bloedplaatjes (trombocyten). Voor het optimaal functioneren van het lichaam is het van cruciaal belang dat er geen verstoring plaatsvindt in de aanmaak, afbraak en het functioneren van die cellen.

Rode bloedcellen (erytrocyten)

Rode bloedcellen zijn zeer klein en zeer talrijk. Het principe erachter is dat per eenheid de totale oppervlakte groter is bij veel kleine rode bloedcellen dan bij grote en minder talrijke cellen. Een groter oppervlak betekent een grotere opnamecapaciteit van zuurstof. Het wezenlijke kenmerk van de rode bloedlichaampjes (erytrocyten) is de hemoglobine, een eiwit dat zuurstof en kooldioxide aan zich kan binden.

Kenmerken

Zuurstof wordt via de longen opgenomen in het bloed, gebonden aan hemoglobine en vervolgens getransporteerd naar en afgegeven aan de cellen. Een klein gedeelte van de zuurstof wordt door het plasma zelf vervoerd. Omgekeerd vindt het transport van kooldioxide naar de longen eveneens via het bloed (erytrocyten) plaats. Rode bloedcellen zijn kernloos en zien eruit als ronde, haltervormige schijfjes. Ze bevatten de hemoglobine, een ijzerhoudend eiwit.

Aanmaak
Erytrocyten worden in het rode beenmerg aangemaakt. Bijna de helft van het bloedvolume bestaat uit rode bloedlichaampjes. Bij een te lage productie van erytrocyten is er sprake van anemie (bloedarmoede). De oorzaak kan o.a. een vitaminegebrek zijn.

Aantal
Per microliter bevat het bloed ongeveer 5.000.000 rode bloedcellen. Bij vrouwen kan het aantal erytrocyten wat lager liggen, bij mannen wat hoger. Bij onder andere kettingrokers en hartpatiënten is dat aantal nog wat hoger als reactie op chronisch zuurstofgebrek.

Functie
Erytrocyten waarborgen het transport van zuurstof en koolzuur van en naar de longen en de cellen.

Dragers
Rode bloedlichaampjes zijn de dragers van de bloedgroepfactoren en de resusfactor.

Levensduur
Ongeveer 120 dagen.

Afbraak
Erytrocyten worden in de milt afgebroken.

Witte bloedcellen (leukocyten)

De witte bloedlichaampjes zijn onder te verdelen in granulocyten, lymfocyten en monocyten. Ze spelen een zeer belangrijke rol in de afweer, zoals het elimineren van bacteriën en andere microben. Dit gebeurt onder andere door middel van fagocytose, waarbij een systeemvormige groep van cellen de eigenschap heeft om cellen en weefselresten in zich op te nemen en te verteren. Ook lichaamsvreemde bacteriën en eiwitten, kleurstoffen en metalen moeten eraan geloven. Deze bloedcellen komen overal in het lichaam voor, maar hoofdzakelijk in de lymfknopen, de lever en de milt.

Kenmerken

Een tekort aan witte bloedcellen vergroot het risico op infecties, zoals een gewone verkoudheid maar bijvoorbeeld ook een ernstige longontsteking. Granulocyten hebben een korrelig protoplasma. Bij jonge cellen is de kern staafvormig, bij oudere cellen is die kern segmentvormig. Ze kunnen door weefselspleten en de wand van haarvaatjes dringen. Lymfocyten hebben een grote, ronde kern. Ze scheiden chemische stoffen af waarmee lichaamsvreemde deeltjes worden vernietigd. Ook hebben ze een regulerende functie in de immuunreacties. De monocyten zijn het grootst. Ze wisselen van vorm en dringen in de weefsels, waar ze onder andere celresten opruimen.

Aanmaak
De granulocyten en monocyten worden in het rode beenmerg geproduceerd, de lymfocyten in het lymfatisch systeem.

Aantal
Het bloed bevat per microliter ongeveer 6000 witte bloedlichaampjes. Het aantal kan sterk variëren, ook door bepaalde aandoeningen en als er een infectie in het spel is.

Functie
Granulocyten en monocyten oefenen fagocytose uit. De lymfocyten maken antilichamen.

Levensduur
Monocyten hebben een korte levensduur (ca. 15 uur). De levensduur van lymfocyten varieert tussen enkele weken en maanden.

Bloedplaatjes (trombocyten)

Trombocyten of bloedplaatjes hebben geen kern. Eigenlijk zijn het geen echte bloedlichaampjes maar afsplitsingen of fragmenten van andere cellen die zich in het beenmerg bevinden. De bloedplaatjes spelen een essentiële rol in de bloedstolling, zoals bij een beschadiging van de vaatwand door een trauma, waarbij bloedplaatjes stukgaan en het enzym trombokinase vrijkomt. Mede onder invloed van calcium wordt dit inactieve enzym omgezet in het actieve enzym trombine. Door een reactie met fibrinogeen ontstaat fibrine, dat een web van ragfijne draadjes over de wond vormt. De bloedcellen blijven erin hangen. Uiteindelijk blijft er een korst over, die indroogt (roofje). Eronder herstelt het weefsel zich.

Kenmerken

Als er te weinig bloedplaatjes zijn (minder dan 10 miljard per liter), wordt het risico op inwendige bloedingen groter. Bloedplaatjes hebben geen kern. De celwand is dun en broos, en bevat het enzym trombokinase dat nodig is om het stollingsproces op gang te krijgen.

Aanmaak
Bloedplaatjes worden in het rode beenmerg gevormd.

Aantal
Ongeveer 250.000 bloedplaatjes per microliter bloed. Het aantal varieert.

Functie
Bloedplaatjes spelen een cruciale rol in de bloedstolling.

Levensduur
Tussen de 7 en 10 dagen.

Afbraak
Bloedplaatjes worden afgebroken in de milt.

Lees verder

• Het principe van de bloedsomloop (hart en vaatstelsel)
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het bloed
• Bloedonderzoek – vingerprik, venapunctie en astrup
• De wonderlijke rode bloedcellen (erytrocyten)
• De wonderlijke witte bloedcellen (leukocyten)