Hormoon, hormonen en hun functie

Een hormoon is een stof die een regulerende werking in het lichaam heeft. Hormonen worden geproduceerd door klieren. We kennen zeer veel verschillende soorten hormonen, allemaal met hun eigen werking. Soms zijn hormonen daarnaast ook nog neurotransmitters. Hormonen werken vaak samen met het zenuwstelsel. Het groeihormoon en insuline zijn twee bekende hormonen. En dan is er ook nog het hormoondieet.

Wat is een hormoon?

Een hormoon, meervoud hormonen, is een stof die binnen het lichaam bepaalde processen regelt of aanstuurt. Overal in het lichaam bevinden zich klieren die hormonen produceren. Deze hormonen worden afgegeven aan het bloed. Via het bloed kunnen hormonen invloed uitoefenen op processen, orgaansystemen, stofwisseling en weefsels. Hormonen werken veel samen met het centrale zenuwstelsel. Soms hebben hormonen een lokale inwerking en kunnen dan als neurotransmitter werken. Hierdoor treedt er direct effect op.

Productie van hormonen

Hormonen worden op verschillen plaatsen in het lichaam aangemaakt. Het grote regelcentrum vinden we in de hersenen. De hypothalamus in de hersenen meet continue het niveau van de hormonen. Wanneer er een tekort of een teveel van hormonen geregistreerd wordt, zal er een signaal worden afgegeven via de hypofyse aan de desbetreffende klier. De volgende klieren produceren hormonen:

• Hypofyse: in de hersenen gelegen
• Pijnappelklier: in de hersenen
• Schildklier: in de hals
• Bijschildklier: naast de schildklier
• Bijnieren: bij de nieren
• Alvleesklier: in de bovenbuik
• Eierstokken bij vrouwen
• Zaadballen bij mannen

Hypofyse

De hypofyse wordt aangestuurd door de hypothalamus. Deze maakt hormonen aan die de afgifte van hormonen door andere klieren moet remmen. De hypofysevoorkwab maakt onder andere groeihormonen aan. Dit hormoon stimuleert de groei van lichaamscellen. Prolactine wordt ook door de hypofyse aangemaakt. Dit hormoon zet de borstklier aan tot de productie van melk. De hypofyseachterkwab slaat hormonen op die door de hypothalamus wordt geproduceerd. De hypofyse zorgt voor afgifte van deze hormonen aan het bloed. Zo geeft het oxytocine af, het hormoon dat de weeën opwekt en zorgt voor het toeschietreflex wanneer er borstvoeding wordt gegeven.

Pijnappelklier

De pijnappelklier oftewel de epifyse produceert melatonine. Dit hormoon wordt aangemaakt onder invloed van daglicht: hoe minder daglicht, hoe meer er van dit hormoon geproduceerd wordt. Het zorgt ervoor dat we ons moe gaan voelen en bereidt ons voor op de nachtrust. Dit hormoon wordt veel nagemaakt en voorgeschreven bij slapeloosheid.

Schildklier en bijschildklier

De schildklier produceert thyroxine en trijoodthyronine. Deze hebben een belangrijke functie bij de stofwisseling. Het hormoon thyrocalcitonine is van invloed op het calciumgehalte in het bloed. Een te traag of te snel werkende schildklier veroorzaakt allerlei klachten doordat de productie van hormonen tekort schiet of overmatig is. De bijschildklieren geven parathorman af, waardoor het calciumgehalte in het bloed wordt verhoogt.

Bijnieren

Het bijniermerg produceert de hormonen noradrenaline en adrenaline. Deze hormonen reguleren de bloeddruk en komen vrij bij angst en stress. De bijnierschors is verantwoordelijk voor de productie van corticosteroïden. Deze spelen een rol in de water-en zouthuishouding. Deze hormonen worden in medicijnvorm veel voorgeschreven bij ontstekingen.

Alvleesklier

De alvleesklier produceert insuline. Insuline speelt een zeer belangrijke rol bij de koolhydraatstofwisseling. Een tekort aan dit hormoon zorgt voor diabetes oftewel suikerziekte. Insuline verlaagt de bloedsuikerspiegel. De alvleesklier produceert ook het hormoon glucagon, dat de bloedsuikerspiegel verhoogt.

Eierstokken en zaadballen

De geslachtshormonen bestaan uit androgene hormonen, oestrogenen hormonen en progesteron. Androgene hormonen zijn de zogenaamde mannelijke hormonen. De productie vindt plaats in de eierstokken en de zaadballen (testikels). Productie vindt ook plaats in de bijnierschors maar is van minimale invloed. De geslachtshormonen zorgen voor de uiterlijke geslachtskenmerken maar zorgen ook voor de vruchtbaarheid en spelen een rol bij de voortplanting.

Hormonen en hormoondieet

Er zijn veel soorten hormonen. Veel hormonen kennen we goed van naam en werking terwijl andere hormonen amper in ons woordenboek voorkomen. Er zijn ruim 40 verschillende hormonen die in ons lichaam werkzaam zijn. Veel hormonen worden nagemaakt en als medicijn gebruikt, om de werking van een orgaan te herstellen of te verbeteren.

Het hormoondieet is erop gericht om de hormoonhuishouding weer in balans te brengen. Vaak is het hormoon insuline ver uit balans, waardoor er vetopslag plaatsvindt. Door een juiste voeding kan dit hormoon weer in balans worden gebracht en zal het lichaam eerder overgaan op vetverbranding. Telkens wanneer het lichaam insuline moet aanmaken, stopt het met de vetverbranding. Bij dit dieet is het van belang om koolhydraten en vooral suikerproducten (kristalsuiker) zoveel mogelijk te mijden. Op deze manier komen veel mensen ook van hun suikerverslaving af.

Lees verder

• HPL hormoon en zwanger
• Oxytocine: hormoon
• Hormoonstoornis: ziekten en symptomen
• Groeihormoon en groeihormoonbehandeling