Oxytocine: hormoon

Oxytocine is een hormoon dat in de hersenen wordt aangemaakt en bij vrouwen voorkomt. Ook komt dit hormoon voor bij mannen, onder een andere benaming. Het is vooral verantwoordelijk voor het samentrekken van de baarmoeder tijdens de bevalling en voor het toeschietreflex bij borstvoeding. Soms wordt er kunstmatige oxytocine toegediend om de bevalling op te wekken of bij problemen met de borstvoeding. Het hormoon staat ook wel bekend als het liefdeshormoon omdat het vrijkomt bij alle vormen van intimiteit en gevoel van liefde en warmte (geborgenheid).

Wat is oxytocine?

Oxytocine is een hormoon en neurotransmitter dat bij vrouwen voorkomt gedurende de zwangerschap en na de bevalling. Het wordt geproduceerd in de hypofyseachterkwab: een klier onder de hersenen. Oxytocine komt alleen bij vrouwen voor. Bij mannen heet een vergelijkbaar hormoon vasopressine.

Wanneer wordt dit hormoon aangemaakt?

Het hormoon is nauw verbonden met de zwangerschap, bevalling en de borstvoeding. Maar ook buiten deze perioden om wordt oxytocine aangemaakt. Bijvoorbeeld tijdens hert knuffelen, vrijen, oogcontact, flirten en aanraken. Het hormoon wordt ook aangemaakt bij een liefdevolle toespraak of woorden en bij het aaien van huisdieren. Het hormoon wordt ook wel het liefdeshormoon genoemd.

Daarnaast speelt oxytocine een belangrijke rol tijdens de zwangerschap en bevalling. Het is een wee-opwekkend middel en het zorgt tijdens de borstvoeding ervoor dat de melk sneller toeschiet.

Bloeddrukverlagend en stressverminderend

Oxytocine maakt dat we ons gelukkig voelen. Het verlaagt de bloeddruk en heeft invloed op het stressniveau. Mensen die veel aandacht en warmte van anderen krijgen hebben een beter afweersysteem en voelen zich gelukkig en tevreden. Ook mannen en kinderen maken dit hormoon aan, soms onder een andere benaming. Vrouwen en kinderen lijken wel gevoeliger voor intimiteit in de breedste zin van het woord, waardoor ze dit hormoon eerder aanmaken. Bij zieke patiënten komt de werking van het hormoon duidelijker naar voren: wanneer zieke patiënten zich geborgen en geliefd voelen, genezen wonden en ontstekingen veel eerder. Stress daarentegen verlaagt de weerstand en vertraagt het genezingsproces.

De bevalling

Tijdens de bevalling komt een grotere hoeveelheid oxytocine vrij. Het veroorzaakt samentrekkingen van gladde spieren zoals bij de baarmoeder. Het zorgt ervoor dat de baarmoeder blijft samentrekken om zo de bevalling te helpen. Het lichaam maakt niet continue oxytocine tijdens de bevalling aan: het komt in fasen wanneer het nodig is. Oxytocine remt namelijk de aanmaak van endorfine, een natuurlijke pijnstiller. Om die reden zorgt het lichaam voor een wisselwerking tussen deze twee. Op een gegeven moment is er een duidelijke piek in de aanmaak van oxytocine te zien: dit zorgt voor het natuurlijke en snelle verloop van de bevalling. Na de bevalling blijft het lichaam het hormoon aanmaken waardoor de baarmoeder gestimuleerd wordt de placenta (nageboorte) uit te drijven. Vrouwen die te zwakke weeën hebben of waarvan de weeën staken worden wel eens geholpen met kunstmatige oxytocine. Ook het inleiden van de bevalling (opwekken van weeën) gebeurt middels dit kunstmatige hormoon. Een nadeel is dat het meestal een weeënstorm geeft: een grote hoeveelheid sterke weeën achter elkaar die moeilijk op te vangen zijn. Dit wordt veroorzaakt door de continue stroom aan oxytocine, iets dat in het lichaam niet continue is maar in balans met andere hormonen. Ook verloopt het hechtingsproces tussen moeder en kind soms niet normaal bij vrouwen die kunstmatige oxytocine toegediend hebben gekregen.

Tijdens de borstvoeding wordt oxytocine uitgestort door prikkeling van de tepels. Hierdoor wordt de moedermelk de afvoerbuizen van de melkklieren ingeperst. Zogende vrouwen maken dus meer oxytocine aan. Dit is terug te zien aan de baarmoeder na de bevalling: bij deze vrouwen neemt de baarmoeder sneller haar normale omvang weer aan dan bij vrouwen die geen borstvoeding geven. Ook is het bloedverlies na de bevalling bij deze vrouwen beduidend minder doordat de baarmoeder goed samentrekt. Het samentrekken van de baarmoeder heeft namelijk als voordeel dat het de beschadigde bloedvaatjes sluit.

Neusspray met oxytocine

Soms krijgt de vrouw oxytocine in de vorm van een neusspray voorgeschreven. Dit is om de borstvoeding op gang te helpen bij vrouwen waarbij het toeschietreflex onvoldoende werkt. Hierdoor blijft de melk teveel in de borsten achter met pijnlijke volle borsten als gevolg. Ook kan de baby te weinig melk binnen krijgen wanneer het toeschietreflex onvoldoende werkt. Oxytocine zorgt ervoor dat de melk de melkklieren in wordt geperst. De baby zal vaak aangelegd moeten worden om de borstvoeding te stimuleren. Gebruik dit middel niet wanneer er sprake is van hartkloppingen of hartritmestoornissen. Het toedienen van de neusspray dient ongeveer vijf minuten voor de borstvoeding toegepast te worden. Na enkele minuten begint het middel te werken en zal het toeschietreflex opkomen. Het middel mag nooit gebruikt worden tijdens de zwangerschap, omdat kunstmatige oxytocine de weeën kan opwekken.

Lees verder

• De voortekenen van de bevalling