Bilirubine als overblijfsel van hemoglobine bloed: geelzucht

Om goed te kunnen functioneren zijn we direct afhankelijk van voldoende rode bloedlichaampjes en de mogelijkheid om daarbij zuurstof te vervoeren. Hemoglobine kan aan ijzerdeeltjes worden gekoppeld, waardoor die transportcapaciteit wordt behaald. Dit belangrijke onderdeel van het bloed heeft een beperkte houdbaarheid en dat houdt in dat het continu moet worden vervangen. Een afvalstof daarvan is bilirubine en moet als gifstof uit het lichaam worden afgevoerd. Hoe wordt dit gedaan en hoe kan het tot geelzucht leiden?

Bilirubine en geelzucht

• Wat houdt bilirubine in?
• Bilirubine als veroorzaker gele lichaamskleur
• Koppeling met glucuronzuur
• Bruine kleur ontlasting
• Wat kunnen de problemen zijn?
• Het kan leiden tot icterus, geelzucht

Wat houdt bilirubine in?

Bloed wordt door het lichaam gebruikt als transportband voor hormonen, lichaamsbouwstoffen, vitaminen, mineralen en zuurstof. Rode bloedcellen bestaan daarbij uit hemoglobine, waaraan via magnesium ijzer kan worden gekoppeld om zuurstof in te kunnen sluiten. Het heeft tot doel om het lichaam te voorzien van zuurstofrijk bloed, zodat we langdurig alle activiteiten en processen kunnen volhouden. Deze rode bloedlichaampjes hebben een levensduur van circa 120 dagen, waarna het wordt vervangen. Dit is een dagelijks continu proces, waarbij de afvalstoffen moeten worden afgevoerd. Bilirubine is het overblijfsel na afbraak van hemoglobine en is voor het lichaam een gifstof. Het is dus belangrijk om het op een effectieve manier af te voeren. Wat als de afvoer niet goed verloopt?

Bilirubine als veroorzaker gele lichaamskleur

Er kunnen meerdere problemen ontstaan, waardoor de afvoer niet goed verloopt. Twee meest belangrijke afvoerwegen zijn de lever en de galblaas. Indien hier problemen ontstaan waarbij onvoldoende gal wordt afgevoerd, kan deze gifstof het lichaam niet op een natuurlijke manier verlaten. In dat geval kan de stof onvoldoende uit het bloed worden gefilterd, waardoor het gifstofgehalte geleidelijk aan stijgt. Daarnaast kan het zijn dat er tijdelijk een piek van toepassing is in de afbraak van hemoglobine, waardoor de afvoer het niet aan kan. Omdat deze afvalstof een gele kleur heeft, kan het de huid en specifiek de ogen een gele verkleuring geven. Hoe werkt de afvoer?

Koppeling met glucuronzuur

Om het restproduct van hemoglobine goed te kunnen afvoeren dient het aan glucuronzuur te worden gekoppeld. Dit is een transporteiwit, zodat het uit het bloed kan worden gefilterd en naar de lever kan worden vervoerd. Voor die koppeling is er sprake van ongeconjugeerd bilirubine en daarna is het geconjugeerd. Het betekent dat er een wateroplosbare verbinding met het bilirubine is aangegaan, zodat het op een normale manier kan worden afgevoerd. De waterige substantie wordt dan via de lever afgescheiden en toegevoegd aan de galproductie, zodat het in de galblaas terechtkomt. Zodra er eten uit de maag mondjesmaat in de dunne darm vrijkomt zal het gal met de afvalstoffen vrijkomen. Gal zorgt er dan verder voor dat de vertering verder wordt gestimuleerd.

Bruine kleur ontlasting

Gal krijgt door de continue aanvoer van deze afvalstoffen een gelige, okerbruine tot soms groene kleur, alvorens het aan de ontlasting wordt toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat normale ontlasting een diepbruine kleur krijgt. Naast reststoffen van hemoglobine worden er verder gal, voedselrestanten en een groot deel bacteriën afgevoerd, welke het lichaam via de ontlasting verlaten. Indien echter de keutel een witte kleur heeft dan is dit teken dat er of een probleem met de galblaas of lever is.

Wat kunnen de problemen zijn?

Vaak zal er geen probleem zijn met de koppeling van het transporteiwit aan het afvalstof, maar zal er een complicatie zijn aan de lever of aan de galblaas. Enerzijds kun je denken aan een “tijdelijke” blokkade van de galblaasleider wegens galstenen, galblaaskanker of anderzijds aan problemen met de lever. Denk aan levercirrose, leververvetting of leverkanker. De eerste twee worden veroorzaakt door overmatig alcoholinname, hepatitis of ijzervergiftiging. Zeker cirrose zorgt het ervoor dat de lever in toenemende mate slechter gaat functioneren, waardoor steeds minder bilirubine uit het lichaam wordt gehaald. Oftewel er zal geleidelijk aan een opbouw van de gifstoffen plaatsvinden, waardoor het lichaam verkleurt.

Het kan leiden tot icterus, geelzucht

Is er een probleem met de lever dan wordt de stof onvoldoende gefilterd uit het lichaam en wordt dus onvoldoende afgevoerd. Het betekent een opbouw van afvalstoffen, welke elders in het lichaam moeten worden opgeslagen. Die opslag begint op te vallen zodra de huid en/ of de ogen beginnen te verkleuren (geelzucht). Het is een teken dat er iets aan de hand is met het lever, waartoe medische aandacht nodig is. Heb je langdurig witte ontlasting in combinatie met gele lichaamsverkleuringen mogelijk aangevuld met aanvullende klachten, dan moet je je laten onderzoeken. Een aanvullend kenmerkend signaal is het hebben van een bruin stinkende plas. De oorzaken kunnen een grote impact op het lichaam hebben en kunnen potentieel levensbedreigend zijn.

Heb je aanhoudend voorgenoemde klachten dan dien je uit gezondheidsoverwegingen altijd contact op te nemen met de spoedeisende hulp of je huisarts. Er dient medische aandacht te worden gegeven, zodat mogelijk tot een oplossing kan worden gekomen.

Lees verder

• De samenstelling van bloed: waaruit bestaat bloed?
• Een bloedinfectie kan grote gevolgen hebben
• G6PD deficiëntie: energietekort bloedcel afbraak hemoglobine
• Plasmaferese: bloedzuivering bij ernstig zieke patiënten
• Teveel rode bloedcellen: polycythemia vera, stamcelstoornis