Heparansulfaat: veroorzaker van veel hersenschade kind

Door de kleinste cellen van ons lichaam – de celorganel – worden afvalstoffen aangemaakt, welke normaal ook door die cel worden verwerkt. De lysosomen binnen de cel breken het af, zodat ons lichaam schoon blijft. Indien lysosomen een defect hebben worden die afvalstoffen niet goed verwerkt, waardoor in de organen en specifiek de hersenen hoge concentraties gifstoffen voorkomen. Wat houdt de gifstof heparansulfaat in, wat zijn lysosomen en welke hersenziekten zijn hieraan gerelateerd?

Heparansulfaat

• Medische toepassing natriumheparine
• Waar komt de gifstof vandaan?
• Stofwisselingsziekten door heparansulfaat
• Aantasting hersenen

Medische toepassing natriumheparine

Heeft men een beroerte gehad, dan worden antitrombotica toegediend om zo verdere bloedstolling tegen te gaan en om bloedpropjes te verwijderen. Een veel toegepaste methode is het toedienen van natriumheparine. Het zorgt ervoor dat het lichaam na een TIA bij medisch toezicht snel weer kan herstellen. Toch heeft dit in het verleden ook problemen gegeven. Deze stof wordt voor het overgrote deel in China gemaakt. In 2007 is er wegens slechte kwaliteitscontrole met chondroïtinesulfaat vervuilde heparine op de markt gekomen, waaraan ook mensen zijn overleden (lit.1). Dit is vergelijkbaar als de gifstof heparansulfaat (lit.2) en kan in hoge concentraties verstrekkende gevolgen hebben.

Waar komt de gifstof vandaan?

Heparansulfaat is een afvalstof dat normaal in de celorganel voorkomt. Onderdeel van de celorganel is de lysosoom (lit.3), waarmee afvalstoffen worden gerecycled. Oftewel de eigen cellen ruimen de eigen afvalstoffen weer netjes op. De afvalstof wordt omgezet in andere voor het lichaam nuttige stoffen en stoffen welke wel met de urine of ontlasting worden afgevoerd. Hoe schoon het lichaam is, is sterk afhankelijk van de werking van de lysosomen. Indien er echter een defect van toepassing is, resulteert het in opbouw van afvalstoffen en kunnen ernstige complicaties voordoen.

Stofwisselingsziekten door heparansulfaat

Heeft het kind een stofwisselingsziekte, dan heeft het in de meeste gevallen verstrekkende gevolgen. Het kind of jonge volwassene heeft kans om vroeg in het leven te overlijden. In hoeverre het lichaam vervuild raakt, hangt af van welk lysosoomprobleem er van toepassing is. De volgende twee zeldzame ziekten worden hierdoor veroorzaakt.

Ziekte van Sanfilippo

Bij deze ziekte is er sprake van een ‘lysosomaal enzym defect’. Het enzym dat lysosomen aanstuurt om afvalstoffen te verwerken werkt niet, waardoor afvalstoffen in het lichaam komen. Omdat er niets met die gifstoffen wordt gedaan, stoot de celorganel het uit en zal het in het lichaam gaan rondzwerven. Deze omstandigheid treedt reeds zeer vroeg in het leven op, waardoor ook snel problemen ontstaan. Heparansulfaat stapelt zich in de hersenen op, waardoor basisfuncties van het kind worden aangetast. Het geheugen, motoriek en bewustzijn wordt beïnvloed. Vaak sterft men aan de ziekte van Sanfilippo voor het tiende levensjaar.

BSV

Het CLN3-gen in het lichaam is aangetast, waardoor het CLN3 proteïne (lit.4) niet wordt aangemaakt. Dit resulteert in niet goedwerkende celmembranen van de lysosomen, waardoor heparansulfaat als ook lipopigmenten geleidelijk aan in het lichaam opbouwen. Deze ziekte treedt iets later tijdens de groei op, waarbij de eerste klachten na het vijfde levensjaar voordoen. Vaak zal de hersenactiviteit met het volwassen worden dermate zijn aangetast, dat men invalide, blind en dement wordt. De persoon komt door toedoen van BSV tussen de twintig en dertig jaar te overlijden.

Syndroom van Hunter

Door toedoen van een IDS-genmutatie wordt het iduronate 2-sulfatase enzym niet of onvoldoende aangemaakt, waardoor lange glucose moleculen niet worden afgebroken. Het leidt tot accumulatie van heparansulfaat en dermatansulfaat. Bovendien wordt celstuwing bevordert, waardoor overmatige weefselgroei ontstaat. Het geeft een vervormd gezicht en overmatige orgaangroei. Indien het wordt gediagnosticeerd kan het syndroom van Hunter met een enzym-medicijn worden behandeld. Onbehandeld leidt het tot het overlijden.

Naast deze ziekten wordt ook verondersteld dat deze gifstof eveneens ten grondslag ligt aan longemfyseem (lit.5).

Aantasting hersenen

Doordat heparansulfaat maar ook lipopigmenten in de hersenen neerslaan en ophopen ontstaat vergiftiging. De hersencellen worden aangetast, waardoor deze minder effectief functioneren en afsterven. In de meeste gevallen leidt het tot zware kinderdementie en is daarmee gerelateerd aan aandoeningen zoals Alzheimer en ouderen dementie. Omdat er sprake is van een stapelingsziekte leidt een hoog heparansulfaatgehalte vaak tot het overlijden.

Laat u verder informeren door de behandelend arts hoe hoge heparansulfaatconcentraties kunnen worden aangepakt. Let wel momenteel wordt uitvoerig onderzocht hoe de invloed van stofwisselingsziekten kan worden beperkt, echter tot dusver zijn er nog geen succesvolle behandelmethoden gevonden (lit.2).

Lees verder

• Hersenziekte: een kwart krijgt het, wat zijn de gevolgen?
• Amyotrofische Laterale Sclerose: hersenstam uitval bij ALS!
• De hersencapaciteit kan een informatie blokkade opleggen
• Moyamoya (rookwolk) syndroom: vernauwing slagader hersenen
• Phenylketonurie: eiwitarm dieet om hersenschade te vermijden