Zelfstandig leven als slechtziende persoon

Sommige mensen hebben problemen met het hun gezichtsvermogen die niet te verbeteren zijn met een gewone bril, contactlenzen, medicatie, een chirurgische behandeling of andere therapieën. Mensen die een visus van minder dan 20/200 hebben met het dragen van een bril of contactlenzen, worden als maatschappelijk blind beschouwd. Veel van deze zwaar slechtzienden hebben echter nog een bruikbaar gezichtsvermogen. Voor slechtziende personen bestaan tal van hulpmiddelen en aanpassingen om te genieten van een zelfstandig, kwaliteitsvol leven.

• Hulp van organisaties voor slechtzienden
• Low vision-hulpmiddelen gebruiken
• Verlichting optimaliseren
• Huis en spullen organiseren
• Huis veilig maken voor slechtziende persoon
• Kledij organiseren bij verminderd gezichtsvermogen
• Koken en eten in de keuken
• Medicijnen veilig behandelen
• Mobiliteit aanleren

Hulp van organisaties voor slechtzienden

Lezen, naaien, puzzelen of knutselen zijn slechts enkele taken die niet meer lukken of heel moeilijk verlopen wanneer mensen slechtziend zijn. Dankzij enkele veranderingen in het huis en in het dagelijks leven is het toch mogelijk om een veilig en onafhankelijk leven te leiden ondanks de visuele handicap. Diverse organisaties verzorgen trainingen en bieden ondersteuning zodat slechtziende personen onafhankelijk kunnen functioneren. In Nederland zijn Koninklijke Visio (www.visio.org) en Bartiméus (www.bartimeus.nl) enkele bekende blindennazorgwerken. In België zijn Blindenzorg Licht en Liefde (www.blindenzorglichtenliefde.be) en de Brailleliga (www.brailleliga.be) de meest bekende organisaties die slechtziende personen kunnen helpen bij het zo zelfstandig mogelijk wonen en leven.

Low vision-hulpmiddelen gebruiken

Het type hulpmiddelen en de aanpassingen die nodig zijn om om te gaan met de slechtziendheid voor het dagelijks leven, is afhankelijk van het type verlies van het gezichtsvermogen.

De belangrijkste soorten visueel verlies zijn:

• centraal verlies van het gezichtsvermogen (moeite met lezen of herkennen van gezichten in de kamer)
• geen lichtperceptie of volledige blindheid
• verlies van perifere gezichtsvermogen (zicht aan zijkant)

Bij diverse hulpmiddelenleveranciers maar ook blindennazorgwerken kunnen slechtziende en ook blinde personen hulpmiddelen aanschaffen zoals onder andere:

• een speciale leesbril en andere leeshulpmiddelen
• een telescopische bril om het zicht op afstand kan bevorderen
• horloges en klokken met grote cijfers of met spraak
• loepen en andere optische hulpmiddelen

Het is altijd verstandig om eerst onafhankelijk hulpmiddelenadvies in te winnen alvorens een hulpmiddel aan te schaffen.

Verlichting optimaliseren

Het is belangrijk om de algehele verlichting in huis te verhogen. Een tafellamp of staande lamp met een zwanenhals of flexibele arm bieden veel comfort voor slechtzienden. De slechtziende persoon zorgt er het beste voor dat hij het licht rechtstreeks op het leesmateriaal of de taak richt. Gloeilampen of halogeenlampen bieden heel gericht veel licht. Het is wel belangrijk om hiermee voorzichtig te zijn omdat ze heet worden, dus te lang gebruik en te dichtbij plaatsnemen bij de lampen is niet aanbevolen. LED-lampen produceren een hoog contrast en worden niet zo heet als halogeenlampen. Indien mogelijk zorgt de persoon ervoor dat schitteringen zo veel mogelijk geweerd worden; dit is namelijk erg storend voor mensen met een slecht gezichtsvermogen.

Huis en spullen organiseren

Een goed georganiseerd huis is belangrijk voor slechtziende en ook blinde personen. Alle spullen moeten altijd op dezelfde plaats liggen. Items plaatst de persoon het beste in dezelfde lade of kast, of op dezelfde tafel of op hetzelfde aanrechtblad. Het is daarnaast belangrijk om dingen altijd op dezelfde plek terug te leggen. Om spullen te bewaren, is het handig om deze in verschillende dozen (materiaal, textuur, grootte) op te bergen, zoals eierdozen, potten en schoenendozen. Het is hierbij ook mogelijk om de spullen te markeren met braille of zelfgemaakte (sprekende) etiketten met behulp van een labelpen. Het labelen is ook mogelijk door het gebruik van kleine, verhoogde punten, elastiekjes, klittenband of gekleurde tape. De instellingen van apparaten markeren, gebeurt door het aanbrengen van verhoogde rubberen plastic stippen of markeerpasta.

Huis veilig maken voor slechtziende persoon

Om valpartijen te voorkomen, is het belangrijk om losse draden of koorden van de vloer te verwijderen. Ook losse kleedjes horen niet thuis op de grond. Verder zijn sommige slechtzienden en dan vooral slechtziende senioren gebaat met leuningen in het bad of de douche en naast het toilet. Slechtziende ouderen vinden het ook fijn om een antislipmat in het bad of in de douche te hebben. Daarnaast zijn andere aanpassingen in de badkamer nuttig.

Kledij organiseren bij verminderd gezichtsvermogen

De kledij groeperen en sorteren is belangrijk. Broeken liggen bijvoorbeeld in een bepaald gedeelte terwijl de shirts zich in een ander gedeelte in de kast bevinden. Sommige slechtzienden vinden het fijner om bepaalde setjes kledij bij elkaar te leggen. Verder sorteren sommige slechtziende personen de kleding op kleur in de kast en in de laden. Het gebruik van een kleurendetector kan voor sommige slechtzienden nuttig zijn voor het kiezen van kledij en ook voor het sorteren van de was. Voorts is het eenvoudig om een paar sokken bij elkaar te houden door middel van plastic ringen. Deze gebruikt de slechtziende persoon dan bij het wassen, drogen of wegleggen van de sokken.

Koken en eten in de keuken

Via blindennazorgwerken en lectuurorganisaties zijn aangepaste kookboeken beschikbaar voor slechtzienden (en blinden). Deze boeken bestaan in grootletterdruk, braille of spraak. De instellingen op de bedieningselementen van het fornuis, de microgolfoven en de oven kunnen gemarkeerd worden met verhoogde rubberen of plastic stippen of merkpasta. Verder is het mogelijk om voedsel op te slaan in dozen en deze te markeren met sprekende labels (via een labelpen), met braillelabels of met etiketten met grootdruk. Verder zorgen slechtzienden het beste voor een hoogcontrastmat om het bord gemakkelijk te kunnen zien. Een wit bord tegen een donkerblauwe of donkergroene placemat valt beter op dan een wit bord op een lichtgeel tafellaken. Ook andere keukentips voor slechtzienden en blinden zijn voorhanden.

Medicijnen veilig behandelen

Ook medicijnen moeten goed georganiseerd worden in de kast, zodat de persoon met een verminderd gezichtsvermogen goed weet waar deze liggen. Het labelen van medicatie in braille is nuttig. Indien de persoon (nog) geen braille leest, is het belangrijk om de medicijnflessen te labelen met een viltstift, zodat hij ze gemakkelijk kan lezen. Indien het moeilijk is om de medicatie uit elkaar te halen, is het essentieel om hulp te vragen om het verkeerd gebruik van medicijnen te voorkomen. Een vergrootglas of beeldschermloep helpen bij het lezen van etiketten en bijsluiters van geneesmiddelen. Het gebruik van een pillendoos met compartimenten voor dagen van de week en tijden van de dag is nuttig. Ook bestaan medicatiedoosjes die gemarkeerd zijn met braille.

Mobiliteit aanleren

Een mobiliteitsinstructeur van een revalidatiecentrum of blindenorganisatie helpt een persoon met een visuele handicap om om te gaan met een witte stok. Ook andere mobiliteitshulpmiddelen zijn beschikbaar. Op deze manier leert de persoon ook om zelfstandig boodschappen te doen in de supermarkt of kan hij ook deelnemen aan sociale activiteiten. Ook andere mobiliteitshulpmiddelen zijn beschikbaar voor slechtzienden.

Lees verder

• Zelfstandig wonen met een visuele handicap
• Lezen in braille, grootletterdruk en gesproken lectuur
• Blind of slechtziend: Hulpmiddelen bij de mobiliteit
• Blind of slechtziend: Informatie over visuele handicap
• Tips voor slechtziende senioren in thuisomgeving