Kopertekort: symptomen en oorzaken van een tekort aan koper

Koper is een essentieel spoorelement en wordt door het hele lichaam –skelet, huid, spieren, lever en hersenen– aangetroffen. Het mineraal is onder meer betrokken bij de pigmentatie van huid en haar en het speelt een rol bij de vorming van bindweefsel en botweefsel. Een kopertekort kan een ernstig effect op de verschillende systemen van het lichaam hebben. Bij een gevarieerd dieet krijg je normaal gesproken voldoende koper binnen. Koper is een essentieel spoorelement dat de botten, zenuwen en gezondheid van het skelet ten goede komt. Een kopergebrek kan het lichaam daarom op verschillende manieren schaden. Koper is belangrijk voor de productie van hemoglobine en rode bloedcellen, evenals voor het juiste gebruik van ijzer en zuurstof in het bloed. Koper speelt een belangrijke rol bij het handhaven van een gezond metabolisme, en draagt ook bij aan de groei en onderhoud van je lichaam. Het lichaam heeft koper nodig om veel enzymreacties goed uit te voeren. Koper is kortom onmisbaar.

• Wat is koper?
• Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)
• Functie van koper: de stille kracht in je lichaam
• Samenwerking met ijzer: teamwerk op moleculair niveau
• Bindweefsel en botten: stevigheid van binnenuit
• Het pigment van je haar: je natuurlijke kleurspecialist
• Je afweersysteem: een schild van binnenuit
• Bloedstolling: de stille helper in noodgevallen
• Een voorbeeld: Sarah’s zoektocht naar energie
• Conclusie: koper verdient meer aandacht
• Gezondheidsvoordelen van koper
• Ondersteunt een gezond metabolisme
• Helpt het lichaam van energie te voorzien
• Goede hersenfunctie
• Voorkomen van neurodegeneratieve ziekten
• Vermindert de symptomen van artritis
• Behoud van een gezond zenuwstelsel
• Opbouwen en onderhouden van een gezonde skeletstructuur
• Koper voor goede groei en ontwikkeling
• Koper voor een goede schildklierfunctie
• Voorkomen van bloedarmoede of lage ijzerniveaus
• Koper voor gezond haar, huid en ogen
• Koper in voeding
• Epidemiologie: wie krijgt te maken met een tekort aan koper?
• Kopertekort symptomen en klachten
• Oorzaken van een koperdeficiëntie
• Chirurgie
• Zinkvergiftiging
• Erfelijke aandoeningen
• Overige aandoeningen
• Gevolgen van teveel koper
• Onderzoek en diagnose
• Prognose van gebrek aan koper
• Complicaties van een kopertekort: wat gebeurt er als je lichaam zonder zit?
• Bloedarmoede: een slopende moeheid
• Zenuwschade: tintelingen en coördinatieproblemen
• Verzwakt immuunsysteem: een open deur voor infecties
• Broze botten: de sluipmoordenaar van je skelet
• Hart- en vaatproblemen: je bloedvaten onder druk
• Haaruitval en pigmentverlies: koper als beautyspecialist
• Een voorbeeld: het verhaal van Els
• Preventie

Wat is koper?

Koper is een mineraal en is essentieel voor het functioneren van het menselijk lichaam. Het is aanwezig in alle lichaamsweefsels.

Koper helpt samen met ijzer bij de vorming van rode bloedcellen. Het is ook nodig bij de vorming van bind- en botweefsel. Verder speelt het een rol bij de vorming van pigment van het haar en is het van belang voor een goede werking van het afweersysteem en de bloedstolling.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

Volgens de Nederlandse Gezondheidsraad hebben volwassen mannen en vrouwen ongeveer 1 milligram koper per dag nodig. Zwangere en borstvoedende vrouwen hebben iets meer nodig, respectievelijk 1,2 en 1,3 milligram per dag.

Functie van koper: de stille kracht in je lichaam

Koper is een van die onmisbare stoffen waar je waarschijnlijk nooit echt bij stilstaat. Toch speelt dit mineraal een sleutelrol in je lichaam, alsof het een onzichtbare regisseur is die alles soepel laat verlopen. Zonder koper raken essentiële processen allengs in de war, en daar voel je de gevolgen van. Maar wat doet koper nu precies?

Samenwerking met ijzer: teamwerk op moleculair niveau

Koper werkt samen met ijzer om rode bloedcellen te vormen, de zuurstofdragers van je lichaam. Stel je voor dat ijzer de harde werker is die zuurstof vastbindt, en koper de manager die zorgt dat alles in goede banen wordt geleid. Zonder genoeg koper kan je lichaam ijzer niet goed verwerken, wat leidt tot bloedarmoede. Het is dus niet zozeer een eenling, maar meer een teamplayer. Als je je constant moe voelt en bleek ziet, zou een gebrek aan koper zomaar de boosdoener kunnen zijn.

Bindweefsel en botten: stevigheid van binnenuit

Koper is ook nodig bij de opbouw van bind- en botweefsel. Bindweefsel zorgt ervoor dat alles in je lichaam bij elkaar blijft, van je huid tot je organen. En dan zijn er nog je botten, waar koper een rol speelt in de sterkte en elasticiteit. Zonder koper kunnen je botten brozer worden en je gewrichten zwakker. Je wilt toch niet dat je lichaam aanvoelt als een gammel huis waar de planken loslaten?

Het pigment van je haar: je natuurlijke kleurspecialist

Heb je je ooit afgevraagd waarom je haar een bepaalde kleur heeft? Dat komt door melanine, het pigment dat door je lichaam wordt geproduceerd – en koper is daar een cruciale speler in. Als je onvoldoende koper hebt, kan je haar vroegtijdig grijs worden. Dus wie weet, misschien hebben die eerste grijze haren niet met stress te maken, maar met een tekort aan koper. Dat is toch even iets om over na te denken tijdens je volgende bezoek aan de kapper.

Je afweersysteem: een schild van binnenuit

Je immuunsysteem draait ook op koper. Het helpt je lichaam om infecties te bestrijden en ontstekingen te voorkomen. Zie het als een versterking van je schildwachten tegen bacteriën en virussen. Een gebrek aan koper kan je dus kwetsbaarder maken voor verkoudheden, griep of zelfs ernstigere infecties.

Bloedstolling: de stille helper in noodgevallen

Koper is betrokken bij de bloedstolling, een proces dat vaak pas belangrijk lijkt op het moment dat je je snijdt. Het zorgt ervoor dat je lichaam snel reageert en een korstje vormt. Zonder voldoende koper kan dat proces trager verlopen, wat betekent dat je langer blijft bloeden. En zeg nu zelf: een kleine wond hoeft toch geen groot drama te worden?

Een voorbeeld: Sarah’s zoektocht naar energie

Sarah, een drukbezette moeder van twee, merkte dat ze steeds vaker uitgeput was en haar haar sneller grijs werd. Na een bezoek aan de huisarts bleek ze een kopertekort te hebben door haar strikte dieet zonder noten en volkoren producten. Na het aanpassen van haar eetpatroon – inclusief een handjevol cashewnoten en een kom linzensoep per week – voelde ze zich allengs beter. Haar haar werd niet direct weer donker, maar haar energie kwam wel terug.

Conclusie: koper verdient meer aandacht

Koper is een unsung hero in je lichaam. Het zorgt dat je bloed stroomt, je botten sterk blijven, je immuunsysteem paraat staat en je haar zijn kleur behoudt. Een tekort eraan kan subtiele, maar ingrijpende gevolgen hebben. Dus waar wacht je nog op? Zet wat koper-rijke voeding op je menu – zoals noten, zaden, peulvruchten en donkere chocolade – en zorg dat je lichaam de steun krijgt die het verdient.

Gezondheidsvoordelen van koper

Koper heeft verschillende gezondheidsvoordelen:

Ondersteunt een gezond metabolisme

Koper speelt een vitale rol in maximaal 50 verschillende metabole omzetting (enzymreacties) die elke dag in het lichaam plaatsvinden. Enzymatische reacties zijn nodig voor de verschillende orgaansystemen om je metabolisme soepel te laten verlopen, omdat ze de zenuwen in staat stellen met elkaar te communiceren. Dit is een reden waarom koper overvloedig aanwezig is in de weefsels van het lichaam waarin de grootste metabole activiteit plaatsvindt, waaronder het hart, de hersenen en de lever. Koper is ook belangrijk voor het zenuwstelsel, het cardiovasculaire systeem, het spijsverteringsstelsel en bijna elk ander deel van het lichaam vanwege de invloed ervan op stofwisselingsprocessen. Koper is essentieel voor de synthese van Adenosinetrifosfaat of ATP een ribonucleotide dat in de celstofwisseling een sleutelrol vervult als drager van chemische energie. Daarom kan een koperdeficiëntie resulteren in een trage stofwisseling, verminderde energie en andere tekenen van een slechte metabole gezondheid.

Helpt het lichaam van energie te voorzien

ATP is de brandstof voor de spieren. Zonder ATP kunnen de spieren niet samentrekken en is er geen beweging mogelijk. ATP wordt geproduceerd in de mitochondria van cellen en koper is nodig om deze productie op de juiste manier te laten verlopen. Koper maakt tevens eiwitten beter beschikbaar voor het lichaam door ijzer in het bloed vrij te maken, waardoor het beter wordt gebruikt. Omdat dit van invloed is op het ATP en het eiwitmetabolisme, is het belangrijk voor het herstel van de spieren, gewrichten en weefsels van het lichaam en voor het handhaven van hoge energieniveaus.

Goede hersenfunctie

Koper is van invloed op bepaalde belangrijke hersenroutes met dopamine en galactose. Deze neurotransmitters zijn nodig om je energie op peil te houden, voor een goede stemming en een optimale concentratie. Zonder voldoende koper in het lichaam kun je last krijgen van lage metabolische activiteit, vermoeidheid, concentratiestoornissen, een slecht humeur, etc.

Koper is ook betrokken bij het gebruik van verschillende antioxidanten, waaronder vitamine C en superoxide dismutase (een essentieel enzym dat zuurstofradicalen in organismen 'opruimt'). Vitamine C en andere antioxidanten zijn cruciaal voor het stoppen van schade door vrije radicalen in de hersenen en het vertragen van het verouderingsproces, te herkennen aan de algemene tekenen van veroudering, kanker en neurodegeneratieve ziekten.

Voorkomen van neurodegeneratieve ziekten

Neurodegeneratieve aandoeningen zijn ongeneeslijke en slopende ziekten die resulteren in een progressieve degeneratie en/of afsterven van de zenuwcellen. Kopertherapie lijkt soms positief te werken bij verschillende neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Parkinson. Meer onderzoek is anno 2024 nodig om hier echt uitsluitsel over te kunnen geven. Bovendien moet je ook niet te veel koper binnenkrijgen. Koper kan namelijk giftig worden wanneer je er te veel van binnenkrijgt en potentiële hersenfunctiestoornissen veroorzaken. Hoe dan ook, het is bekend dat het hebben van een koperdeficiëntie het risico op verminderde hersenfunctie vergroot en mogelijk kan bijdragen aan cognitieve achteruitgang als gevolg van ouderdom.

Vermindert de symptomen van artritis

Koper heeft ontstekingsremmende eigenschappen die helpen om pijn en stijfheid als gevolg van artritis te verlichten. Het komt ook je spierkracht ten goede, het vermindert gewrichtspijn en repareert bindweefsel.

Behoud van een gezond zenuwstelsel

Een ander voordeel van koper is dat het helpt de myelineschede te beschermen die de buitenlaag is die de zenuwen omringt en beschermt. Bovendien staat loper erom bekend dat het helpt bij de cognitieve functies. Koper is goed voor je hersenen omdat het betrokken is bij de processen van bepaalde transporteiwitten die neuronen in de hersenen afvuren.

Opbouwen en onderhouden van een gezonde skeletstructuur

Koper speelt een belangrijke rol bij bij de vorming van botweefsel, naast bindweefsel en spieren. Een tekort aan koper kan zorgen voor broze botten die vatbaar zijn voor fracturen, osteoporose, spierzwakte, zwakke gewrichten, etc. Onderzoek heeft aangetoond dat het innemen van koper in combinatie met zink, mangaan en calcium het botverlies bij oudere vrouwen zou kunnen vertragen.

Koper voor goede groei en ontwikkeling

Een kopertekort komt niet zo vaak voor in ontwikkelde, westerse landen, maar wel in derdewereldlanden waar ondervoeding een serieus probleem is. Een kopertekort kan zorgen voor een slechte groei en ontwikkeling van kinderen.

Koper voor een goede schildklierfunctie

Koper is nodig voor een goede schildklierfunctie omdat het werkt met andere spoorelementen en mineralen, zoals zink, kalium en calcium die nodig zijn om de schildklieractiviteit in balans te brengen en om hypothyreoïdie (een trage schildklier) of hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier) te voorkomen. De onderliggende samenhang tussen deze mineralen zijn complex, omdat een verhoging van het ene mineraal moet worden gecompenseerd door de andere. Wanneer een van deze belangrijke mineralen te veel aanwezig is in het lichaam of als er een tekort optreedt, kan de schildklier eronder lijden. Dit kan leiden tot vermoeidheid, gewichtstoename of gewichtsverlies, veranderingen in lichaamstemperatuur en eetlust en andere ongewenste symptomen.

Voorkomen van bloedarmoede of lage ijzerniveaus

Koper en ijzer werken samen in de synthese van hemoglobine en rode bloedcellen. Koper speelt koper een rol bij de absorptie van ijzer uit het darmkanaal en helpt het ijzer om in de lever vrij te komen, waar het wordt opgeslagen. IJzer uit voedselbronnen en supplementen wordt ook gebruikt om rode bloedcellen te maken. Wanneer er kopertekort optreedt, wordt het ijzerniveau te laag en kan bloedarmoede ontstaan, wat veroorzaakt wordt door ijzertekort. Bloedarmoede veroorzaakt symptomen zoals vermoeidheid, spierpijn, spijsverteringsproblemen en verminderde hersenfunctie.

Koper voor gezond haar, huid en ogen

Adequate hoeveelheden koper zijn nodig voor het lichaam om het natuurlijke pigment en de textuur van de huid, het haar en de ogen aan te maken. Koper speelt een rol bij de ontwikkeling van melanine, die ervoor zorgt dat je huid zijn bruine kleur krijgt en dat je haar en ogen hun unieke pigment geven. Koper is nodig om het enzym tyrosinase te maken dat de ontwikkeling van melanine mogelijk maakt.

Koper helpt collageen opbouwen, de stof die verantwoordelijk is voor de elasticiteit en stevigheid van de huid. Daarnaast is koper betrokken bij de productie van elastine, een stof die voorkomt in het bindweefsel van de huid en die de flexibiliteit van de huid intact houdt. Koper treedt verder op als een antioxidant die je huid, haar en ogen beschermt tegen schade door vrije radicalen. Koper is nodig ten behoeve van de krachtige antioxidant 'superoxidedismutase' een essentieel enzym dat zuurstofradicalen opruimt en aldus het lichaam beschermt tegen oxidatieve stress en veroudering. Koper is ook belangrijk om te voorkomen dat je haar grijs en dunner wordt.

Koper in voeding

Waar zit koper in? Goede bronnen van koper zijn cacao, noten, orgaanvlees, zeevis, schaal- en schelpdieren en graanproducten. Ook zit er koper in groente en fruit, maar wel in mindere mate. Het blijkt dat vijf sneetjes tarwebrood ongeveer 20% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) koper bevat. Andere voedingsbronnen die rijk zijn aan koper zijn:

• Shiitake-paddenstoelen;
• Cashewnoten;
  Cashewnoten / Bron: Istock.com/marekuliasz
• Kikkererwten
• Boerenkool;
• Sesamzaad;
• Amandelen;
• Linzen;
• Chiazaad;
• Geitenkaas;
• Avocado;
• Rozijnen.

Epidemiologie: wie krijgt te maken met een tekort aan koper?

Kopertekort is een relatief zeldzame aandoening waarbij je lichaam niet genoeg koper heeft om essentiële functies uit te voeren. Koper is geen metaal dat alleen in je keuken hoort; het is een essentieel mineraal voor je lichaam. Het helpt je zenuwstelsel, immuunsysteem en bloedvorming soepel draaien. Een tekort kan subtiel beginnen, maar allengs grote problemen veroorzaken. Wie loopt er risico? Dat hangt af van je leeftijd, voeding, genen, en zelfs waar je woont. Laten we dat eens van dichterbij bekijken.

Mannen versus vrouwen: wie loopt het meeste risico?
Kopertekort komt bij mannen en vrouwen voor, maar vrouwen lijken iets minder vaak getroffen. Dit komt mogelijk doordat vrouwen vaker ijzersupplementen gebruiken, wat indirect ook de koperopname stimuleert. Mannen, vooral die veel aan krachtsport doen of strenge diëten volgen, hebben een iets hoger risico. Het is niet groot, maar het is er.

Een opvallend detail: bij vrouwen speelt een zwangerschap soms een rol. Tijdens de zwangerschap neemt de vraag naar koper toe, en als je dieet al niet optimaal is, kan dat een tekort veroorzaken.

Kinderen en volwassenen: een kwestie van balans
Bij kinderen komt kopertekort minder vaak voor, maar als het voorkomt, is het vaak ernstig. Denk aan genetische aandoeningen zoals de ziekte van Menkes, een zeldzame erfelijke aandoening die de koperopname in de war schopt. Deze kinderen hebben al vanaf de geboorte problemen, zoals zwakke spieren en vertraagde groei.

Bij volwassenen ontstaat kopertekort meestal door slechte voeding, medische ingrepen zoals maagbypass-operaties, of langdurig gebruik van zinksupplementen, die de koperopname blokkeren. In Nederland komt dit bij ongeveer 2 op de 100.000 volwassenen voor.

Leeftijd en risico’s: van jong tot oud
Kopertekort kan iedereen treffen, maar de leeftijd waarop het gebeurt verschilt. Bij jonge kinderen zien we meestal genetische oorzaken, terwijl bij volwassenen leefstijl en voeding een grotere rol spelen. Ouderen lopen een verhoogd risico door een minder efficiënte opname van voedingsstoffen en vaak een eenzijdiger dieet. Bij 1-3% van de ouderen in zorginstellingen wordt kopertekort gesignaleerd.

Klimaat en locatie: een wereld van verschil
Woon je in een gebied met koperarme grond? Dan is de kans groter dat je een tekort oploopt. In Nederland en België komt kopertekort minder vaak voor, omdat ons dieet over het algemeen rijk is aan koperbronnen zoals volkoren producten, noten en peulvruchten. Maar in de Nederlandse overzeese gebieden, zoals Curaçao, kan armoede en beperkte toegang tot gevarieerd voedsel een rol spelen bij het ontstaan van tekorten. In sommige Afrikaanse landen komt kopertekort vaker voor door slechte bodemkwaliteit en beperkte voedselvoorziening.

Voeding: een kwestie van wat je wel of niet eet
Een typisch Westers dieet bevat genoeg koper, maar extreme diëten of eenzijdige eetgewoonten kunnen roet in het eten gooien. Veganisten lopen bijvoorbeeld risico als ze te weinig noten, zaden of volkoren producten eten. Mensen die veel bewerkte voeding consumeren, missen vaak essentiële mineralen zoals koper.

En dan is er nog zink. Zink en koper zijn een beetje als ruziënde broers: als je te veel zink binnenkrijgt, zoals via supplementen, remt dat de opname van koper. Mensen die vaak supplementen slikken zonder een arts te raadplegen, kunnen zichzelf onbewust in de problemen brengen.

Genetica: wat zit er in je bloedlijn?
Sommige mensen hebben pech door hun genen. De eerder genoemde ziekte van Menkes komt voor bij ongeveer 1 op de 100.000 geboortes en kan zonder behandeling dodelijk zijn. Aan de andere kant is er de ziekte van Wilson, waarbij koper zich juist ophoopt in plaats van een tekort. Dit laat zien hoe belangrijk genetica is in het koperverhaal.

Een voorbeeld: het verhaal van Peter
Peter, een 55-jarige man uit Vlaanderen, begon last te krijgen van tintelingen in zijn voeten en moeite met lopen. Na maanden van klachten ging hij naar de dokter. Wat bleek? Door zijn maagverkleining nam zijn lichaam al jaren onvoldoende koper op. Zijn bloedwaarden waren extreem laag, wat zijn zenuwen had beschadigd. Met injecties en voedingsaanpassingen gaat het nu beter, maar hij blijft onder controle.

Conclusie: let op de signalen
Kopertekort is zeldzaam, maar als het je treft, kan het ernstige gevolgen hebben. Van voeding tot genetica en zelfs je locatie – alles speelt mee. Door een gevarieerd dieet te eten en alert te zijn op signalen zoals vermoeidheid, tintelingen of bloedarmoede, kun je veel ellende voorkomen. En onthoud: zoals de Fransen zeggen, “Mieux vaut prévenir que guérir.” Oftewel, voorkomen is altijd beter dan genezen.

Kopertekort symptomen en klachten

Een kopertekort is een zeldzaam verschijnsel. In Nederland zijn er zelfs geen aanwijzingen voor het bestaan ervan. Een kopertekort kan een ernstig effect op de verschillende systemen van het lichaam hebben. Gebrek aan koper kan leiden tot verminderde huidpigmentatie, bloedarmoede en osteoporose (botontkalking) en broze botten. Tevens kan de weerstand nadelig worden beïnvloed, waardoor je regelmatig ziek wordt. Andere symptomen van een kopergebrek zijn:

• Vermoeidheid;
• Artritis;
• Lage lichaamstemperatuur, of altijd koud aanvoelen;
• Spierpijn;
• Gewrichtspijn;
• Haar dat dunner wordt een kaalheid;
• Onverklaarbaar gewichtsverlies;
• Blauwe plekken;
• Huidontsteking en zweren.

Bij een gezond en gevarieerd dieet krijgt men normaal gesproken voldoende koper binnen. Indien men grote hoeveelheden ijzer, zink en vitamine C inneemt, wordt het voor het lichaam moeilijker koper uit het voedsel op te nemen.

Oorzaken van een koperdeficiëntie

Een kopertekort of koperdeficiëntie kent meerdere mogelijke oorzaken. In ongeveer 20% van de gevallen blijft de oorzaak onbekend.

Chirurgie

Bariatrische chirurgie (chirurgie die als doel heeft het gewicht te verminderen) is een veel voorkomende oorzaak van koperdeficiëntie. Bariatrische chirurgie, zoals gastric bypass (maagomleiding), kan worden ingezet voor gewichtscontrole van morbide obesitas. De verstoring van de darmen en de maag als gevolg van de operatie kan absorptieproblemen veroorzaken, niet alleen wat betreft koper, maar ook voor ijzer en vitamine B12 en vele andere voedingsstoffen.

Zinkvergiftiging

Verhoogde consumptie van zink is een andere oorzaak van een kopertekort. Zink wordt vaak gebruikt voor de preventie of behandeling van verkoudheid en sinusitis (bijholteontsteking), maagzweren, sikkelcelanemie, coeliakie, geheugenstoornissen en acne.

Erfelijke aandoeningen

De ziekte van Menkes is een aangeboren ziekte die een oorzaak is van koperdeficiëntie. De ziekte van Menkes is een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een defect gen dat betrokken is bij het metabolisme van koper in het lichaam. De ziekte van Menkes veroorzaakt een waaier aan symptomen, waaronder slappe spiertonus, toevallen, abnormaal lage temperaturen en eigenaardig staalkleurig haar dat zeer ruw aanvoelt. De ziekte van Menkes is meestal een dodelijke ziekte waarbij de meeste kinderen sterven voor hun tiende levensjaar.

Overige aandoeningen

Soms leidt een teveel aan ijzersuppletie tot myelopathie (ziekte van het ruggenmerg) door kopertekort. Een andere zeldzame oorzaak van koperdeficiëntie is coeliakie, waarschijnlijk als gevolg van malabsorptie in de darmen. Soms is alcoholisme de oorzaak van een kopergebrek.

Onderzoek en diagnose

Middels bloedonderzoek kan de koperspiegel worden bepaald. Er kan niet alleen een kopertekort ontstaan, maar een teveel aan koper is ook mogelijk, zij het dat de kans daarop zeer klein is.

Prognose van gebrek aan koper

Een kopertekort kan vrij snel worden opgeheven. De progressie van de neurologische symptomen stopt ook bij adequate behandeling, maar soms is er wel sprake van neurologische restschade.

Complicaties van een kopertekort: wat gebeurt er als je lichaam zonder zit?

Kopertekort lijkt misschien onschuldig, maar dat is het allerminst. Dit essentiële mineraal is de stille kracht achter veel cruciale processen in je lichaam. Wanneer je er niet genoeg van hebt, raakt de balans zoek en kunnen de gevolgen flink uiteenlopen. Sommige complicaties zijn subtiel en sluimerend, andere kunnen een zware tol eisen. Tijd om de grootste gevaren van een kopertekort eens grondig te bekijken.

Bloedarmoede: een slopende moeheid

Een van de meest voorkomende gevolgen van kopertekort is bloedarmoede. Koper helpt ijzer omgezet te worden in een bruikbare vorm voor je lichaam. Zonder koper wordt dit proces verstoord, wat leidt tot een tekort aan rode bloedcellen. Dat betekent dat je lichaam minder zuurstof krijgt, met vermoeidheid, duizeligheid en kortademigheid als resultaat. Als je merkt dat je al uitgeput bent na een paar trappen, zou een kopertekort zomaar de boosdoener kunnen zijn.

Neem Joris, een sportieve dertiger, die merkte dat hij zijn hardlooprondjes niet meer volhield. Hij dacht dat hij "gewoon wat ouder werd," maar na een bloedtest bleek dat zijn ijzer prima was, maar zijn koperwaarde veel te laag. Met de juiste voeding en supplementen was hij binnen een paar maanden weer de oude.

Zenuwschade: tintelingen en coördinatieproblemen

Koper speelt een grote rol in het gezond houden van je zenuwen. Het helpt bij de aanmaak van myeline, de beschermende laag om je zenuwen die als isolatie werkt. Bij een tekort aan koper raakt die laag beschadigd, wat kan leiden tot tintelingen in je handen en voeten, spierzwakte en moeite met coördinatie. In ernstige gevallen kun je zelfs moeite krijgen met lopen of fijne motoriek.

Dit wordt soms verward met andere aandoeningen, zoals multiple sclerose, omdat de symptomen zo op elkaar lijken. Een kopertekort is gelukkig veel makkelijker te behandelen – mits je op tijd ingrijpt.

Verzwakt immuunsysteem: een open deur voor infecties

Koper is een belangrijke speler in je afweersysteem. Het helpt witte bloedcellen te produceren, die je lichaam beschermen tegen bacteriën en virussen. Zonder genoeg koper raakt je immuunsysteem in de war, waardoor je vatbaarder wordt voor infecties. Denk aan terugkerende verkoudheden, wondjes die slecht genezen, of zelfs meer serieuze infecties.

Broze botten: de sluipmoordenaar van je skelet

Kopertekort kan ook leiden tot botontkalking en een verhoogd risico op botbreuken. Dit komt doordat koper een belangrijke rol speelt in de vorming van collageen, een bouwsteen van je botten. Zonder koper wordt dat proces minder efficiënt, waardoor je botten allengs hun stevigheid verliezen. Vooral bij oudere mensen, bij wie de botten al zwakker zijn, kan dit een groot risico vormen.

Hart- en vaatproblemen: je bloedvaten onder druk

Wist je dat koper ook belangrijk is voor de elasticiteit van je bloedvaten? Het mineraal helpt bij het vormen van elastine, een eiwit dat je vaten soepel houdt. Bij een tekort kunnen je bloedvaten stijver worden, wat je risico op hoge bloeddruk en hartziekten verhoogt. Dit is een sluipend gevaar dat vaak pas aan het licht komt als de schade al is aangericht.

Haaruitval en pigmentverlies: koper als beautyspecialist

Misschien niet levensbedreigend, maar zeker opvallend: een kopertekort kan leiden tot haaruitval en verlies van pigment. Je haar kan brozer worden en zelfs vroegtijdig grijs. Dit komt doordat koper nodig is voor de aanmaak van melanine, het pigment dat je haar en huid kleur geeft. Dus als je ineens meer haren in je borstel vindt en je grijze lokken sneller verschijnen, kan een tekort aan koper de boosdoener zijn.

Een voorbeeld: het verhaal van Els

Els, een 45-jarige docente, kampte maandenlang met tintelingen in haar voeten en een gevoel van zwakte. Ze dacht aan een zenuwaandoening en maakte zich grote zorgen. Na veel onderzoeken bleek ze simpelweg een kopertekort te hebben door jarenlang hoge doses zinksupplementen te slikken tegen verkoudheden. Met een aanpassing in haar dieet en een kuur van koperinjecties verdwenen haar klachten binnen enkele weken.

Preventie

Kopertekort klinkt misschien als iets wat je alleen in een biologieboek tegenkomt, maar niets is minder waar. Het kan ongemerkt op de loer liggen, klaar om je energieniveau, zenuwen en zelfs je haar een flinke tik te geven. Gelukkig kun je veel doen om het te voorkomen. Het draait om balans, goede keuzes en een snufje bewustzijn. Laten we eens kijken hoe jij je lichaam een plezier kunt doen.

Eet je koperrijk: de kracht van een gevarieerd dieet
Je voeding is je eerste verdedigingslinie tegen een kopertekort. En nee, je hoeft niet direct een ingewikkeld voedingsschema op te stellen. Een gevarieerd dieet is vaak al genoeg. Denk aan koperrijke voedingsmiddelen zoals:

• Noten en zaden: Een handje walnoten of zonnebloempitten kan al een wereld van verschil maken. Plus, ze zijn heerlijk als tussendoortje.
• Orgaanvlees: Leverworst op je brood? Niet alleen lekker, maar ook een echte kopertopper.
• Peulvruchten: Linzen, kikkererwten en zwarte bonen zitten boordevol koper én vezels. Dubbele winst.
• Donkere chocolade: Ja, je leest het goed. Een stukje pure chocola is niet alleen goed voor je humeur, maar ook voor je kopervoorraad.
• Schelpdieren: Oesters en garnalen zijn misschien niet iets wat je elke dag eet, maar als je de kans krijgt, grijp die dan. Ze zitten tjokvol koper.

Probeer deze voedingsmiddelen regelmatig in je maaltijden te verwerken. Geen haute cuisine nodig – een linzensoep met een stukje volkorenbrood doet al wonderen.

Pas op met zinksupplementen: de ruziënde broers
Zink en koper zijn als twee broers die niet altijd goed met elkaar opschieten. Als je te veel zink binnenkrijgt, bijvoorbeeld door supplementen, blokkeert dat de opname van koper. Dus voordat je naar dat potje zinktabletten grijpt, vraag je af: heb ik dit echt nodig?

Overigens geldt dit ook voor andere mineralen. Het is een kwestie van balans, of zoals de Fransen zeggen, “tout est dans la mesure.” Alles met mate.

Kijk uit met crashdiëten en eenzijdige voeding
Het klinkt misschien verleidelijk: snel kilo’s verliezen met een extreem dieet. Maar wat je niet ziet, is dat je lichaam vaak essentiële voedingsstoffen misloopt. Koper is er daar één van. Crashdiëten of eenzijdige voedingspatronen – zoals diëten zonder granen, peulvruchten of noten – kunnen je kopervoorraad allengs uitputten. Kies liever voor een duurzaam dieet waar je je lichaam blij mee maakt.

Medische ingrepen: let op na een maagverkleining
Als je een maagverkleining hebt ondergaan, is de kans op een kopertekort groter. Door de kleinere maag neemt je lichaam minder voedingsstoffen op, koper inbegrepen. Bespreek dit met je arts en zorg dat je eventuele tekorten op tijd aanvult. Dit kan via voeding of in sommige gevallen met koperinjecties. Voorkomen is echt beter dan genezen, zeker als het om je zenuwen en bloedvorming gaat.

Zorg voor je immuunsysteem: hou jezelf sterk
Koper is een van de vele stoffen die je immuunsysteem in topvorm houden. Een gezond lichaam begint bij goede zelfzorg. Zorg voor genoeg slaap, beweeg regelmatig en geef je lichaam wat het nodig heeft. Soms is het simpel: een wandelingetje in de frisse lucht doet al wonderen.

Een voorbeeld: wat Peter leerde van zijn dieet
Peter, een 52-jarige projectmanager, volgde jarenlang een streng koolhydraatarm dieet. Hij was trots op zijn gezonde leefstijl, tot hij last kreeg van tintelingen in zijn voeten en extreme vermoeidheid. Na een bloedtest bleek dat hij nauwelijks koper binnenkreeg. Zijn oplossing? Hij voegde een paar koperrijke voedingsmiddelen toe aan zijn maaltijden, zoals linzen en pure chocolade. Binnen een paar maanden voelde hij zich als herboren.

Lees verder

• IJzertekort: symptomen, oorzaak, behandeling & complicaties
• Magnesiumtekort: symptomen en oorzaken tekort aan magnesium
• Seleniumtekort: symptomen en gevolgen tekort aan selenium
• Vitaminetekort of vitaminegebrek: symptomen en oorzaken