Help, mijn baby wil niet slapen!

"Help, mijn baby wil niet slapen", een uitspraak die veel ouders met jonge kinderen zullen herkennen. Slaapproblemen bij baby's komen vrij vaak voor, en kunnen ouders tot wanhoop drijven. Gelukkig zijn er diverse oplossingen voor moeilijk slapende baby's, zoals fading van de bedtijd, een goede slaaphygiëne en inbakeren.

Slaapproblemen bij baby's

Het slaappatroon van pasgeborenen baby’s vormt voor veel ouders een bron van frustratie: men wordt om de haverklap wakker van een huilende baby, moet de baby urenlang wiegen voor hij of zij eindelijk in slaap valt en dat terwijl de baby overdag als een roosje slaapt. Hoewel pasgeborenen even de tijd nodig hebben om een redelijk slaappatroon te vinden en de slaapproblemen over het algemeen vanzelf verminderen, is er een groep baby’s waarbij het slapen problematisch blijft. Voor de ontwikkeling van de baby is een gezond slaappatroon echter noodzakelijk. Bovendien komt het er in de praktijk vaak op neer dat het slaapprobleem van de baby een probleem van het gehele gezin wordt.

De normale slaapcyclus van baby's

Het slaappatroon van baby’s en volwassenen verschilt in een aantal opzichten van elkaar. Niet in de eerste plaats in de slaapbehoefte die men heeft: baby’s hebben behoefte aan gemiddeld zestien uur slaap per dag, terwijl de gemiddelde volwassene aan acht uur slaap genoeg heeft. Gedurende de ontwikkeling neemt de behoefte aan slaap langzaam maar zeker af.
Er is ook een verschil waar te nemen met betrekking tot de inhoud van de slaap. Baby’s brengen een groot deel van hun slaap in de zogenaamde “droomslaap”, de REM slaap, door. Volwassenen brengen het grootste gedeelte van hun slaap juist in de non REM slaap door, een zeer diepe, rustige slaap. Waar pasgeborenen nog ongeveer 50 procent van hun slaap in de “droomslaap” doorbrengen, is het aandeel van deze “droomslaap” nog slechts 20 procent wanneer kinderen drie tot vier jaar oud zijn.

Onderzoek naar de slaap van baby's en peuters

Op het moment dat je het slaapprobleem van een baby wilt gaan behandelen, moet je eerst weten waar het nu eigenlijk mis gaat met de slaap. Daarom is het verstandig gedurende enkele weken een zogenaamd “slaapdagboek” bij te houden, waarin je per dag een aantal vragen beantwoordt:

• Hoe vaak slaapt het kind op een dag?
• Slaapt het kind meerdere kortere stukjes achter elkaar of slaapt het juist een aantal keer per dag gedurende een langere periode?
• Hoe en hoe snel valt het kind in slaap wanneer het in bed gelegd wordt?
• Hoe reageren de ouders wanneer het kind ’s nachts wakker wordt en huilt?
• Zijn er verschillen tussen beide ouders wat betreft het ervaren van de slaapproblemen? Komt het slaapprobleem bij beide ouders voor?
• Vindt er een vast ritueel plaats rondom het naar bed gaan? Zo ja, hoe ziet dit ritueel eruit?
• Is het kind erg slaperig overdag, of is het juist een actief en alert kind?

Wanneer men het slaapdagboek enkele weken bijgehouden heeft, kan men op zoek gaan naar patronen in het slapen en de klachten rondom het slapen. Bovendien kan men proberen te onderzoeken wat de oorzaak van het slaapprobleem is en deze oorzaak voor zover mogelijk weg proberen te nemen.

Slaapproblemen bij baby's behandelen

Om het slaapprobleem bij een baby te behandelen, is betrokkenheid van de ouders onontbeerlijk. Ouders vormen vaak een onderdeel van het slaapprobleem en het komt vaak voor dat ouders het slaapprobleem onbewust en onbedoeld in stand houden. Om de gezonde slaap van een baby te bevorderen, zijn een aantal factoren van groot belang.

Slaaphygiëne

Slaaphygiëne speelt mogelijk de belangrijkste rol in het oplossen van slaapproblemen bij baby’s. Met een goede slaaphygiëne wordt bedoeld dat de voorwaarden om in slaap te vallen en door te slapen optimaal zijn. Onderstaande factoren zijn allemaal onderdeel van een goede slaaphygiëne:

• Vaste slaapplaats: laat de baby altijd in dezelfde kamer en in hetzelfde bed slapen
• Goed verduisterde slaapkamer: zorg ervoor dat het donker genoeg is in de slaapkamer door zware gordijnen of rolluiken te gebruiken. Licht zorgt er namelijk voor dat men moeilijker in slaapt valt, omdat licht geassocieerd wordt met wakker en actief zijn. Het is echter geen probleem om een klein nachtlampje te laten branden.
• Slaapomstandigheden: in een te warme of juist te koude slaapkamer slaapt niemand lekker, zorg daarom voor een aangename temperatuur in de slaapkamer. Zorg er daarnaast voor dat de kamer rustig en opgeruimd is, zodat slaapverdrijvende prikkels afwezig zijn.
• Bedritueel: maak rondom het naar bed gaan een vast ritueel, zodat de baby weet waar het aan toe is en wanneer het tijd is om te gaan slapen. Lees bijvoorbeeld een rustig verhaaltje voor het slapengaan of zing een slaapliedje, waarna je het licht uit doet.
• Bedtijd: probeer iedere avond dezelfde bedtijd aan te houden, waarmee je het natuurlijke slaapritme bevordert. Het lichaam gaat zich als het ware aanleren om iedere avond rond een vast tijdstip het seintje “ik wil slapen, ik ben moe” af te geven.
• Voorkomen hazenslaapjes in de avond: let er op dat de baby in de uren voordat hij naar bed gaat geen korte dutjes doet. Hiermee verminder je de natuurlijke vermoeidheid aan het einde van de dag, waardoor het inslapen moeilijker zal gaan. De baby is immers niet echt moe meer na het hazenslaapje.

Inbakeren

Sommige baby’s hebben baat bij inbakeren: het in doeken wikkelen van de baby van zijn schouders tot en met de voetjes. Hierdoor worden de bewegingen van de baby beperkt, waardoor hij zich makkelijker aan de slaap over kan geven. Er zijn verschillende manieren om je baby in te bakeren, zie voor een overzicht deze website over inbakeren. Inbakeren is niet voor elke baby geschikt, het wordt onder andere afgeraden bij baby’s met koorts, luchtweginfecties en baby’s die ondanks het inbakeren continu proberen op de buik te draaien. Houdt daarnaast in je achterhoofd dat inbakeren een middel is en geen doel op zich: het kan baby’s rust en regelmaat geven, maar uiteindelijk moet de baby ook zonder ingebakerd te zijn zelf in slaap leren vallen.

Graduele extinctie

Het uitgangspunt van graduele extinctie is dat gedrag verdwijnt naarmate het niet beloond wordt. Wanneer ouders hun baby horen huilen, hebben zij vaak de neiging om direct naar de babykamer te rennen om hun baby te troosten. De baby leert hierdoor niet hoe het zichzelf kan troosten, maar leert wel dat papa of mama extra aandacht komt geven wanneer hij huilt. En welke baby is er nu niet gek op extra aandacht? Ouders belonen het gehuil van hun baby dus onbedoeld wanneer zij hem of haar gaan troosten. Hierdoor zal de baby het huilgedrag vaker gaan vertonen, het levert immers een beloning op. De baby moet dus leren dat hij niet beloond wordt, wanneer hij huilt. Dit kunnen ouders doen door de koppeling tussen huilen en troosten (extra aandacht) weg te nemen door wel te gaan kijken wanneer zij hun baby horen huilen, maar hem of haar heel zakelijk gerust te stellen (“ga maar lekker slapen, papa en mama zijn in de buurt”) en vervolgens direct de kamer weer te verlaten zonder de baby uitgebreid te troosten. Deze procedure moeten de ouders herhalen totdat de baby in slaap valt. Het kan enige tijd duren voordat de baby beseft dat hij geen extra aandacht zal krijgen wanneer hij huilt. Daarom vraagt graduele extinctie behoorlijk wat doorzettingsvermogen en geduld van de ouders.

Fading van de bedtijd

Uiteindelijk valt elke baby op een gegeven moment wel in slaap, je kunt immers niet zonder slaap. Hier kun je gebruik van maken wanneer je de inslaaptijd van de baby wilt vervroegen. Gedurende enkele dagen breng je de baby pas naar bed op het moment dat hij of zij normaal gesproken in slaap valt en de ogen echt niet meer open kan houden. Vervolgens vervroeg je de tijd waarop je de baby naar bed brengt elke paar dagen met enkele minuten, totdat je de gewenste bedtijd bereikt hebt. Je moet hierbij het tijdstip waarop je de baby ’s morgens wakker maakt niet veranderen.

Wanneer deze tips niet helpen...

Hoewel slaapproblemen bij baby’s over het algemeen na verloop van tijd vanzelf weer over gaan, kan het zijn dat de tips die in dit artikel beschreven staan niet voldoende zijn. In dat geval is het aan te raden een doorverwijzing naar een slaapcentrum of kinderpsycholoog te vragen aan de huisarts.

Lees verder

• Help, mijn peuter of kleuter wil niet slapen!
• Slaapstoornissen bij kinderen: insomnie (slapeloosheid)