Therapeutisch lachen
Lachen is gezond, zegt men. Maar werkt lachen echt heilzaam op lichaam en geest? Wat gebeurt er allemaal in ons lijf als we lachen? En wat is er wetenschappelijk gezien bekend over de effecten van lachen op de menselijke gezondheid? Waarmee houdt de gelotologie zich bezig? Wat is het doel van therapeutisch lachen? En wat houdt humortherapie- of lachtherapie in?
Gelotologie of de wetenschap van het lachen
William F. Fry, onderzoeker aan de universiteit van Stanford is een van de grondleggers van de gelotologie (de wetenschap van de lach). Aan het begin van de jaren zestig voerde hij experimenten op zichzelf uit. Zo nam hij bloedmonsters van zichzelf terwijl hij naar lachfilms zoals Laurel en Hardy keek, en liet deze monsters onderzoeken. Zo ontdekte hij dat lachen de activiteit vergroot van bepaalde cellen van het immuunsysteem die ziektekiemen opruimen. De term ‘gelotologie’ is bedacht door deze William F. Fry. Tegenwoordig is deze gelotologie een erkend vakgebied.
Het heilzame effect van lachen op je lichaam en geest
Lachen heeft een aantal positieve effecten op het menselijk lichaam: het gaat stress tegen, werkt ontspannend, en is gunstig voor de bloedsomloop en het immuunsysteem. Door te lachen, verhoog je je algemene gevoel van welbevinden. Maar er is géén enkele aanwijzing dat lachtherapie ziekten kan genezen. Wel is van lachen aangetoond dat het ondersteunend kan werken bij de pijnbestrijding. Lees in dit verband ook
het verhaal van Norman Cousins over het weglachen van pijn.
Volgens Rod Martin, psycholoog en onderzoeker van het lachen aan de University of Western Ontario in Canada, is lachen bevorderlijk voor de verbetering van je geestelijke prestaties, omdat het lachen je hartslag sneller maakt en er dus meer zuurstof in je hersenen beschikbaar komt. Mensen die om hun eigen zwakheden en blunders kunnen lachen, in plaats van zich eraan te ergeren, kunnen hun problemen vaak gemakkelijker oplossen.
Wat gebeurt er als we lachen?
Als we lachen, treden de volgende fysiologische veranderingen op:
De hypofyse scheidt haar eigen opiaten af; deze verlichten pijn. Ook komt er een grotere productie van immuuncellen op gang. Verder daalt de waarde van het hormoon cortisol drastisch. Dat is goed nieuws voor wie onder langdurige stress lijdt en daardoor een chronische hoge cortisolspiegel heeft, aangezien cortisol het immuunsysteem onderdrukt. Ook is er een toename van de antilichamen in het bloed en het speeksel.
Lachen en pijnbestrijding
Lachen verlicht de pijn. Dit was al bekend in de dertiende eeuw. Toen gebruikten sommige chirurgijnen tijdens de operaties reeds een soort lachtherapie als pijnbestrijding.
Bewezen is dat lachen kan leiden tot een hogere pijndrempel. Lachen veroorzaakt voor korte tijd een verandering in sommige bepaalde neurotransmitters zoals endorfines die een rol spelen bij de pijnbeheersing.
Kan lachen vervelende bijwerkingen hebben?
Lachen kan schadelijke gevolgen hebben als humor wordt toegepast ter vermijding van het spreken over moeilijke of gevoelige onderwerpen. Verder kan bij bepaalde aandoeningen of kort na bepaalde operaties lachen fysiek pijnlijk zijn. Zo is lachen als je gekneusde ribben hebt, bepaald geen pretje.
Lachen of grinniken om lesstof beter te kunnen onthouden
Informatie die je op een grappige manier krijgt aangereikt, onthoud je beter. Met een komische anekdote kunnen leraren de lesstof verlevendigen. In een ontspannen sfeer blijken kinderen de lesstof beter te verwerken en te onthouden.
Volgens de psychologe Kristy A. Nielson van de Marquette University zou zelfs grinniken al helpen om het geheugen te verbeteren. In het kader van een onderzoek las ze een overzicht van dertig woorden voor en liet een aantal deelnemers daarna een grappige videoclip zien. Een week later bleken de deelnemers die aansluitend op het horen voorlezen de videoclip te zien hadden gekregen, wel twintig procent meer woorden hadden onthouden dan de andere deelnemers.
Heeft een brede glimlach ook een gunstig effect?
Om je denkvermogen te verbeteren, hoef je niet per se hardop te lachen. Ook een (stille, maar) zichtbare grijns of brede glimlach heeft een positief effect. Door te grijnzen of breed te glimlachen, gebruik je gelaatsspieren die positieve emotionele signalen in je brein oproepen. Als je erin slaagt om te glimlachen, kom je vaak langs deze weg in een betere stemming.
Wat is therapeutisch lachen?
Therapeutisch lachen is een serieuze zaak, dus bepaald niet iets om lacherig over te doen. Het doel van therapeutisch lachen is lichamelijke of emotionele pijn of stress te verlichten door middel van het gebruik van humor . Lachtherapie (ook wel humortherapie genoemd) is bedoeld ter aanvulling van andere methoden ter bevordering van de gezondheid en om beter om te gaan met ziekte. Ook blijkt het laten lachen van mensen hun prestaties in leersituaties te verbeteren.
Sommige mensen passen met succes een soort zelftherapie toe op het gebied van het lachen. Bedenk wel dat lachtherapie bij geen enkele ziekte een alternatief voor medische behandeling vormt. Lachtherapie kan wel een reguliere behandeling van een aandoening ondersteunen en bepaalde symptomen verlichten.
Humor- en lachtherapie
Hierbij wordt gebruik gemaakt van grappige films en boeken of van verhalen. Denk aan speciaal voor het humoristisch effect samengesteld materiaal zoals een grappige film of blijspel of een amusant boek. Of aan humoristisch bedoelde spelletjes of puzzels. Met behulp van onder meer dit materiaal probeert de therapeut tot een therapeutisch contact te komen met een patiënt of een groep patiënten.
De term lachtherapie wordt ook wel gebruikt voor lachmeditatie, maar dat is iets wezenlijk anders. Bij lachmeditatie gaat het om bewust lachen zonder reden. Bij echte lach- of humortherapie streeft een therapeut naar het vergroten van de kwaliteit van leven van mensen in een moeilijke situatie met behulp van bijvoorbeeld humoristische verhalen, grappige spelletjes of zelfs moppen die aansluiten op de belevingswereld van de patiënten.
Zo is in Australië is drie jaar lang een SMILE-onderzoek gedaan onder 36 verpleeghuizen en 400 bewoners naar het zogenaamde Play-Up programma in Sydney. De arts Jean-Paul Bell, die voorheen als een soort cliniclown met zieke kinderen werkte, deed nu iets vergelijkbaars met dementerende mensen. Gekleed in een helderblauw jasje met koperen knopen en epauletten probeerde hij met spelletjes, grapjes en liedjes (waarbij hij zichzelf begeleidde op de ukelele) de oudere mensen aan het lachen te krijgen.
Uit die SMILE-onderzoek waarvan de resultaten in 2011 bekend zijn gemaakt, blijkt dat patiënten met dementie die meededen aan dit onderzoek tevredener werden en 20% minder last hadden van agitatie. Deze 20% lijkt weinig, maar volgens de hoofdonderzoeker l Lee-Fay Low van de University of New South Wale’s School of Psychiatry is dit hetzelfde effect als wanneer deze mensen antipsychotica zouden gebruiken. Lach- of humortherapie is dus een serieuze aangelegenheid.
Het werk van de Cliniclowns
In Nederland hebben we onder meer de
Cliniclowns. Dit zijn speciaal opgeleide mensen die bij kinderen met een ziekte of lichamelijke of geestelijke handicap met hun clownerie een glimlach op het gezicht toveren of hen laten lachen. Ze treden ook op voor kinderen in andere moeilijke situaties. Deze clowns zijn actief in bijvoorbeeld ziekenhuizen of revalidatiecentra, maar ook in gezinsvervangende tehuizen en soms ook op scholen. De cliniclowns leggen contact met de kinderen en willen door middel van afleiding en spel hen plezier bieden en daarmee hun kwaliteit van leven te vergroten.
Lachmeditatie en lachyoga
Naast lachtherapie bestaat er ook lachmeditatie en lachyoga. Dit zijn bijzondere vormen van meditatie en yoga waarbij het lachen een rol speelt. Ze worden soms in de alternatieve (dus complementaire) sector toegepast.
Zelftherapie met lachen en glimlachen
Train jezelf in het herkennen van humor in dagelijkse situaties. Dit vermogen om de humor in je leven te zien, kan je helpen om beter om te kunnen gaan met bijvoorbeeld de ongemakken van een chronische ziekte. Als je niet lekker in je vel zit en er helemaal niets grappigs in je buurt is, kun je volgens sommige bronnen het beste maar eens uitgebreid tegen een spiegel lachen of breed glimlachen. Met een beetje geluk verbetert dit je stemming en lukt het je om wat meer afstand tussen jou en je problemen te scheppen. Er zijn ook cursussen en workshops waarin je kunt leren om tegen en om jezelf te lachen.
Lees verder