Slaap: Lekker slapen door alcohol

Alcohol helpt veel mensen om beter in slaap te komen. De vraag is echter of alcohol wel zo'n effectief slaapmiddel is. Hieronder wordt een genuanceerd antwoord gegeven op deze vraag. Wanneer het om een kleine hoeveelheid alcohol gaat, kan het inderdaad helpen om sneller in slaap te komen. Als het echter om grotere hoeveelheden drank gaat, dan wordt de REM-slaap verstoord en is ook de diepe slaap minder effectief dan normaal. Een bekend slaapmiddel is het slaapmutsje: een glaasje alcoholhoudende drank aan het eind van de avond, vlak voordat je naar bed gaat. Sommige mensen maken hier jarenlang elke avond gebruik van; het lijkt te werken.

Meer extreem alcoholgebruik heeft een nog duidelijker effect op de slaap, hoewel dat van persoon tot persoon kan verschillen. De één kan na een avond flink stappen en drinken de slaap maar niet vatten, terwijl de ander al bijna weg is voor hij of zij in bed ligt. Vervolgens kunnen veel mensen behoorlijk lang uitslapen, terwijl anderen snel weer wakker worden.

Een eerste conclusie die hieruit getrokken kan worden is dat alcohol een verschillend effect heeft op verschillende mensen. Net zoals dat de één sneller aangeschoten of ziek wordt van alcohol, en de ene persoon agressief wordt van alcohol, terwijl de ander juist heel zachtaardig gedrag gaat vertonen met een slok op, zo heeft het ook uiteenlopende uitwerkingen op slaap. Dan gaat het overigens vooral over het inslapen en het doorslapen. Over het proces van de slaap zelf zijn namelijk meer algemene uitspraken te doen.

Effecten van alcohol op de diepe slaap en de REM-slaap

De slaap bestaat uit verschillende stadia: wanneer je in slaap valt ga je van een lichte slaap via een matig diepe slaap naar een diepe slaap: die houdt een tijdje aan (tot 100 minuten). Vervolgens keer je terug naar de matig diepe slaap en de lichte slaap, zodat je uiteindelijk in de REM-slaap of droomslaap terechtkomt. Daarna begint het proces opnieuw. Bij de meeste mensen herhaalt dit proces zich vier of vijf keer per nacht.

Van de verschillende stadia van slaap zijn de diepe slaap en de REM-slaap het belangrijkst. Tijdens de diepe slaap worden lichamelijke afvalstoffen verwerkt en afgevoerd. Ook is de diepe slaap de periode waarin het lichaam zich herstelt van ziekte, pijn en vermoeidheid. De REM-slaap is essentieel voor het geestelijk evenwicht. Informatie die je overdag tot je hebt genomen en emoties die je hebt doorgemaakt, worden in de REM-slaap verwerkt. In laboratoria zijn verschillende keren experimenten gedaan waarbij mensen telkens wakker werden gemaakt op het moment dat zij aan de REM-slaap begonnen. Hoewel deze mensen wel een redelijke hoeveelheid slaap tot zich konden nemen (na wakker gemaakt te zijn, konden ze weer verder slapen), werden ze al na enkele dagen depressief, agressief en ontredderd.

Hoewel het voor veel mensen lijkt alsof ze heel diep slapen wanneer ze een behoorlijke hoeveelheid alcohol op hebben, is dat zeker niet het geval. Zowel de periodes van diepe slaap als de periodes van REM-slaap worden aanzienlijk verkort. Dat betekent niet alleen dat je zowel lichamelijk als geestelijk minder uitgerust wakker wordt; regelmatig overmatig alcoholgebruik kan nog een ander effect hebben.

Wanneer de REM-slaap namelijk meerdere nachten achter elkaar verkort of verstoord wordt, en je krijgt vervolgens wel een goede nachtrust, dan moet er in de REM-slaap achterstallig onderhoud gepleegd worden. Informatie, indrukken en emoties die in de nacht daarvoor niet op de juiste manier zijn verwerkt, worden dan allemaal in één nacht gepropt, althans dat is wat je geest probeert. Het effect hiervan is dat er heftige nachtmerries ontstaan. Deze hebben tot gevolg dat je sneller wakker wordt en moeilijker weer in slaap komt. De slaap is dan dus niet zomaar in te halen. Al met al kan gesteld worden dat overmatig alcoholgebruik niet bepaald bevorderlijk is voor een goede nachtrust. Misschien niet direct een reden om te stoppen met het drinken van alcohol, maar wel iets om in je achterhoofd mee te nemen wanneer je van plan bent een avondje goed door te zakken.

Het slaapmutsje en andere slaapmiddelen

Het negatieve effect van alcohol op de diepe slaap en de REM-slaap treedt al bij een kleine hoeveelheid alcohol op, maar niet bij elke hoeveelheid. Wanneer je één of twee glazen met alcoholhoudende drank nuttigt voor het slapen gaan, zijn de negatieve effecten hiervan nihil. Bij veel mensen heeft dit een ontspannende werking en vergemakkelijkt het het inslapen. Daarbij maakt het weinig uit welke alcoholische drank je tot je neemt: elk glas bevat namelijk ongeveer dezelfde hoeveelheid alcohol. Vandaar dat een borrelglaasje veel kleiner is dan een bierglas, en een wijnglas daar tussenin zit. Het is hiervoor wel zaak dat je de juiste glazen bij de juiste drank gebruikt.

Om in slaap te komen kan het dus zeker geen kwaad om een glas alcoholhoudende drank te drinken, zo lang je maar zorgt dat het bij één of twee glazen blijft. Dit heeft echter niet bij iedereen het gewenste effect. En er zijn mogelijk ook mensen die het niet prettig vinden om elke avond alcohol te moeten drinken om in slaap te komen, vanwege die verslavende werking die ervan uitgaat.

Gelukkig zijn er nog veel andere slaapmiddelen die kunnen helpen bij het inslapen en bij het bereiken van een gezonde en diepe slaap: warme melk, kamillethee en valeriaan zijn drie hele bekende. Het is belangrijk om te beseffen dat dit soort 'natuurlijke' slaapmiddelen een stuk heilzamer zijn dan chemische slaapmiddelen. Hoewel die soms fantastisch lijken.

Lees verder

• Slaappillen: Het gevaar van slaapmiddelen
• Hoeveel slaap heb je nodig?
• Slapen: Goede nachtrust door een regelmatig slaapritme
• Slaap: beter slapen door bewust om te gaan met licht
• Slaap: Rustgevende activiteiten voor het slapen gaan