Zonkracht, uv-straling en uv-index

Zonwarmte op je huid voelen, dat is wat we over het algemeen heerlijk vinden en niet voor niets reizen velen naar een zonnige bestemming om tijdens de vakantie eens lekker bij te tanken. Zonwarmte geeft een gevoel van welbehagen en het is een bron van vitamine D. Met het zonlicht dringt ook ultraviolette straling (uv-straling) door en een teveel aan uv-straling is niet goed voor de huid. Het kan zelfs tot huidkanker leiden. Organisaties die het weer voorspellen en informatie geven over weerfenomenen houden zich ook bezig met de zonkracht en samen met gezondheidsorganisaties geven ze advies over wat te doen bij welke zonkracht. Met de uv-index is te meten hoe lang je in de zon kunt liggen zonder te verbranden. De factor van je zonnebrandcrème speelt daarbij een belangrijke rol.

Verstandig omgaan met die heerlijke zon

• Zonkracht
• Uv-straling
• Uv A, uv B en uv C
• Uv-index
• Huidtype
• Zonkrachtgetal
• Formule
• Beschermingsfactor SPF
• Verstandig zonnen
• Vitamine D

Zonkracht

De zonnestralen brengen licht en warmte naar de aarde. De koperen ploert is ook de leverancier van ultraviolette straling. Het licht is te zien en de warmte te voelen, maar met de uv-straling ligt dat wat moeilijker. Die is voor mensen niet waarneembaar. Bijen kunnen het wel zien maar voor mensen valt het buiten het bereik van het oog. De uv-straling is wel te meten en dat helpt al enorm. De uv-straling is namelijk schadelijk voor de menselijke huid en daarom is het goed dat we weten wanneer er veel uv-straling is en wanneer weinig, zodat we ons kunnen voorbereiden of geen zorgen hoeven maken. Er is een maattabel samengesteld waar we vanaf kunnen lezen hoe sterk de uv-straling van die dag is. De hoeveelheid uv-straling die de aarde bereikt wordt zonkracht genoemd en de mate van zonkracht is de uv-index.

Publicatie van zonkracht cijfer

Het KNMI geeft dagelijks het cijfer van de zonkracht door en publiceert dat op haar website. RIVM, KNMI en de Kankerbestrijding werken samen en publiceren elk op hun eigen kanaal de zonkrachtverwachting en de adviezen voor gezond zonnen. Naast de zonkracht zijn daarbij het huidtype en de mate van bescherming van belang. Ben je licht of donker van huid, lig je in je bikini of heb je een shirt met lange mouwen en een lange broek aan en een zonnehoed of pet op, smeer je of smeer je niet.

Uv-straling

Hoe hoger de zon staat, hoe meer uv-straling de aarde bereikt. De hoeveelheid straling is over de hele dag verschillend, met een piek rond het middaguur. Over het algemeen worden de uren tussen 12:00 en 15:00 uur als de periode met de meeste uv-straling beschouwd. Aanbevolen wordt om rekening te houden met een marge en om tussen 11:00 en 16:00 uur zoveel mogelijk uit de zon te blijven. De temperatuur van de dag is van ondergeschikte betekenis voor de sterkte van de zonkracht. Een warme dag hoeft niet meer uv-straling te bieden dan een koele. Belangrijker is of de hemel wolkenloos dan wel bewolkt is en of er stof, vocht en ozon in de atmosfeer zit. Bij bewolking wordt een lagere zonkracht gemeten. De ozonlaag beschermt de aarde tegen de ultraviolette straling.

Wat doet uv-straling?

De uv-straling zorgt ervoor dat de huid sneller veroudert. Ook kan de uv-straling huidkanker doen ontstaan. De ultraviolette straling bestaat uit uv A-, uv B- en uv C-straling.

Uv A, uv B en uv C

Uv-straling is er in verschillende soorten. Er is uv A-, uv B- en uv C-straling. De verschillen zitten in de golflengte, waarbij uv A de langste en uv C de kortste golflengte heeft. Die laatste soort is de meest venijnige. De straling die de aarde bereikt bestaat voor het overgrote deel (95 procent) uit uv A en voor de rest uit uv B. De dodelijke uv C dringt gelukkig niet door de dampkring heen, de ozonlaag houdt het tegen. Voor de letter A kun je ‘aging’ lezen, omdat uv A voor veroudering van de huid zorgt. Voor de B van uv B is ‘burning’ in te vullen, want deze straling laat de huid verbranden.

Uv A

Uv A is niet gebonden aan de zomer. De straling dringt het hele jaar door en gaat ook dwars door wolken en glas heen. Uv A dringt diep in de huid door en speelt een rol bij snelle veroudering van de huid. Deze uv A straling kan kankerverwekkend zijn en huidkanker veroorzaken.

Uv B

Uv B-straling dringt vooral in het voorjaar en in de zomer door. Dit is de straling die zorgt voor de bruining van de huid en, als je onbeschermd in de zon loopt, voor verbranding. Uv B kan ook allergische reacties veroorzaken en een rol spelen bij de vorming huidkanker, al is die rol geringer dan die van uv A. Uv B dringt niet door wolken en glas heen.

Uv C

De uv C-straling van het ultraviolette licht is de krachtigste van de drie, maar uv C bereikt de aarde niet. De dampkring om de aarde vormt de buffer.

Uv-index

De uv-index is een schaal die van 1 naar 11 gaat en bij elk cijfer hoort een mate van zonkracht en een verwachting hoe snel je huid verbrandt. In West-Europa varieert de uv-index over het algemeen van 1 tot 8, van zeer weinig tot sterk. De uv-index kent ook hogere getallen die verwijzen naar zeer sterke zonkracht, maar die komt niet zo vaak in Europa voor. Met het cijfer van de zonkracht kun je uitrekenen hoeveel minuten je onbeschermd in de zon kunt liggen zonder te verbranden. Met dat getal kun je ook uitrekenen wat wordt aanbevolen als maximum aantal minuten in de zon als je de huid wel beschermd hebt, door kleding of zonnebrandmiddel.

Huidtype

Hoe lang je in de zon kunt zitten zonder te verbranden hangt af van de zonkracht en van je huidtype. Er is een formule waarmee je kunt uitrekenen hoe lang je in de zon kunt zitten voordat de uv-straling schadelijk wordt. De ene huid is gevoeliger voor verbranden dan de andere. Elk type huid heeft zijn eigen zonkrachtgetal. Voor kinderen tot 10 jaar wordt huidtype 1 gerekend.

Aan de hand van dit zonkrachtgetal en de voorspelde zonkrachtwaarde kun je uitrekenen hoe lang je onbeschermd in de zon kunt verblijven in de uren dat de zon het hoogst staat, tussen 12:00 en 15:00 uur. Buiten deze periode kun je het aantal minuten vermenigvuldigen met twee, al wordt aanbevolen om het uur voor 12:00 uur en het uur na 15:00 uur voorzichtigheid te betrachten.

Zonkrachtgetal

Drie factoren

In totaal heb je te maken met drie factoren die een rol spelen in de berekening. Beschermende kleding en het gebruik van zonnebrandmiddel verlengen de tijd dat je in de zon kunt verblijven. De drie factoren zijn:

1. zonkracht;
2. huidtype;
3. beschermingsfactor van zonnebrandcrème en kleding.

Formule

Om uit te rekenen hoe lang je onbeschermd kunt zonnen deel je het zonkrachtgetal door de verwachte zonkracht die de weerdiensten dagelijks op hun website zetten.

Beschermingsfactor SPF

Het resultaat van die som 1 kun je verhogen door je te beschermen met uv-beschermende kleding of zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor. Hoe hoger de beschermingsfactor van het flesje zonnebrand, hoe langer je kunt zonnebaden.
Uv-beschermende kleding en zonnebrandmiddelen zijn ingedeeld volgens een SPF, een SunProtectingFactor. Het is de beschermingsfactor die we kortweg ‘factor’ noemen. Zonnebrandcrème, -melk of -spray is te koop met een lage beschermingsfactor tot en met factor 50+.

• Lage beschermingsfactor: SPF 6 tot 10
• Matige beschermingsfactor: SPF 15 tot 25
• Hoge beschermingsfactor: SPF 30 tot 50
• Zeer hoge beschermingsfactor: SPF 50+

De beschermingsfactor kun je vermenigvuldigen met het aantal minuten uit de eerste som.

Verstandig zonnen

Verstandig gebruik maken van de kracht van de zon kan op verschillende manieren. In eerste instantie kun je de berekening maken en je houden aan het aantal minuten zonnen dat de som aangeeft. Verder kun je natuurlijk de schaduw opzoeken en zoveel mogelijk uit de zon blijven. Dan is er nog beschermende kleding, een zonnebril en een zonnehoed. Uv-straling kan sneeuwblindheid en staar veroorzaken en daarom is een zonnebril aan te bevelen. Tot slot zijn er beschermende middelen in de vorm van zonnebrandcrème, - melk of -spray. Het is wel belangrijk om je iedere twee uur opnieuw in te smeren en dat na elke keer zwemmen opnieuw te doen. Let er ook op of het middel beschermt tegen uv A.

Vitamine D

We hebben de zon nodig voor onze vitamine D. De zon op de huid is onze voornaamste bron van deze vitamine, die essentieel is voor gezonde botten en spieren en die de kans op darmkanker verkleind. Dagelijks een kwartier tot half uur onbeschermd de zon tot je huid laten doordringen is al voldoende voor onze vitamine D behoefte. Na dat half uur is bescherming noodzakelijk.

Lees verder

• Zonnesteek & hitteberoerte - warmtestuwing & oververhitting
• Sneeuwblindheid voorkomen met skibril