Herik: gezondheidsvoordelen en herik in de tuin en keuken

De herik (Sinapis arvensis) is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae), die groeit op akkers, dijkhellingen en in bermen en over het algemeen als 'onkruid' wordt beschouwd. De herik is een indicator voor stikstofrijke grond. Deze plant kan 60 cm lang worden, de stengel draagt ​​haar, de onderste bladeren zijn gesteeld. De bloemen zijn hermafrodiet (tweeslachtig) en hebben vier horizontale kelkblaadjes; de bloembladen glanzen karakteristiek 'gifgeel' en kunnen worden verward met koolzaad (Brassica napus), ook een plant uit de kruisbloemenfamilie. Er zitten 8 tot 13 zaden per hauw (droge doosvrucht) en de herik bloeit van mei tot oktober. Kevers en vliegen bestuiven de plant. Een zaadvlies omhult het zaad en deze zwelt op als het nat is. Het blijft plakken en hierdoor verspreidt het zaad zich via insecten.

• Wat is de herik?
• Voorkomen
• Natuurlijke bescherming
• Gebruik van herik in de keuken
• Gezondheidsvoordelen en medicinale werking van de herik
• Een eeuwenoude remedie
• Algemeen
• Uitweiding gebruik
• Inwendig gebruik
• Herik in de praktijk: hoe wordt het gebruikt?
• Casus: herik in actie
• Let op bij gebruik
• Waarom herik vandaag nog overwegen?
• Herik in de tuin
• Weghouden van plantparasitaire nematoden
• Groenbemesting
• Verbeteren van de bodemstructuur
• Paradijs voor rupsen

Wat is de herik?

De herik is een eenjarige kruidachtige plant met een hoogte van 20 tot 60 cm en wordt over het algemeen als 'onkruid' beschouwd. Het is een plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). De bloeiperiode loopt van mei tot oktober. De herik kan worden verward met koolzaad en raapzaad. De herik staat ook wel bekend als akkermosterd of wilde mosterd.

Voorkomen

De herik is een archeofyt (oude cultuurplant) en werd middels akkerbouw uit de regio rond de Middellandse Zee naar de noordelijke regio's van Europa gebracht. Zijn thuisgebied is Europa, Azië en Noord-Afrika. Anno 2025 komt de plant echter wereldwijd voor in gematigde streken. De herik komt algemeen voor op bouwland, langs wegen en langs dijken. Het geeft de voorkeur aan voedingsrijke bodems, de plant is een stikstofindicator en komt vaak voor in grote groepen.

Natuurlijke bescherming

De typische smaak van de herik komt van de hete mosterdolie. Deze olie stopt zowel herbivore insecten als schimmels en andere ziekteverwekkers. Mosterdolie is namelijk giftig voor rupsen en beschermt de bladeren van de planten tegen de insecten. De rupsen van koolwitjes deert het echter niet en eten zich in weg in de bladeren van de herik. Zoals de naam reeds aangeeft voedt het koolwitje zich bij voorkeur met de koolsoorten, maar ook met mosterd of herik. Er zijn overigens maar weinig planten die veilig zijn voor het koolwitje.

Gebruik van herik in de keuken

De jonge bladeren van de herik zijn eetbaar en het jonge blad heeft een frisse scherpe smaak en kan onder meer in salades worden gebruikt. Niet alleen de jonge bladeren van de herik kun je eten, maar ook de bloemknoppen kunnen worden gegeten. Je kunt deze roosteren, koken of bakken. De bloemknoppen zijn na grofweg twee tot vijf minuten blancheren best lekker met een klontje boter. De bladen voor de zaadvorming kunnen tevens worden gekookt en als groente worden gebruikt. Je moet ze dan rond de dertig minuten koken. Met het zaad van de herik kan mosterd worden gemaakt. Deze mosterd smaakt wel bitterder dan gewone mosterd.

Gezondheidsvoordelen en medicinale werking van de herik

Herik (Sinapis arvensis), ook wel wilde mosterd genoemd, is meer dan alleen een vrolijke gele plant in het landschap. Al eeuwenlang wordt deze plant ingezet voor zijn geneeskrachtige eigenschappen. Hoewel herik tegenwoordig vaak over het hoofd wordt gezien, weten kenners dat deze plant een schat aan gezondheidsvoordelen biedt. Het is een kruid dat de natuur ons schenkt om lichaam en geest te ondersteunen.

Een eeuwenoude remedie

In oude kruidenboeken wordt herik al genoemd als een remedie tegen uiteenlopende klachten. De zaden en bladeren werden gebruikt om de bloedsomloop te stimuleren, ademhalingsklachten te verlichten en spieren te ontspannen. Een bekende toepassing was het maken van een papje van geplette zaden, wat op de borst werd gelegd om hoest en verkoudheid te verzachten. Dit zogenaamde mosterdkompres gaf een warme, tintelende sensatie en werd gezien als een natuurlijke manier om de luchtwegen te openen en slijm los te maken.

Algemeen

De herik heeft een antibacteriële werking. Het bevordert de bloedcirculatie en stimuleert de spijsvertering. Binnen de volksgeneeskunde wordt deze plant gebruikt tegen reumatische pijn, keelpijn, bronchitis, dyspepsie/indigestie en gewrichtspijn. Het bevat onder meer slijmstoffen, mosterdolie (glycoside), veel vitamine C en een aantal mineralen. Het stofje sinalbine (mosterdolie) is verantwoordelijk voor de scherpe smaak van deze plant.

De herik kan zowel inwendig als uitwendig worden toegepast.

Uitweiding gebruik

Vermaal de zaden van de herik tot een papje. Smeer dit op een kompres of een gaasdoekje en plaats het op de pijnlijke plek. De mosterdolie verwarmt nu de huid, stimuleert de bloedcirculatie en versnelt zo de wondgenezing. Smeer echter van tevoren het aangetaste huidgebied in met een dikke crème, bijvoorbeeld vaseline, aangezien de mosterdolie de huid irriteert. Let op: je mag nooit herik op open wonden aanbrengen, maar alleen op pijnlijke plekken waar warmte de symptomen vermindert, bijvoorbeeld bij gewrichtspijn. Het kan ook helpen bij keelpijn, bronchitis en reumatische klachten.

Inwendig gebruik

Voor inwendig gebruik kun je thee maken van de zaden en deze drinken als je last hebben van obstipatie of indigestie. Er wordt soms ook gebruikgemaakt van en tinctuur van de herik.

Herik in de praktijk: hoe wordt het gebruikt?

De medicinale toepassingen van herik zijn divers. Hier zijn enkele veelvoorkomende manieren waarop deze plant wordt ingezet:

Kompressen voor spieren en gewrichten:
Een kompres gemaakt van geplette herikzaden wordt gebruikt om stijve spieren en gewrichten te verlichten. De warmte die het genereert, helpt bij het ontspannen van de spieren en het verminderen van pijn.

Ademhalingsklachten:
Bij verkoudheid of bronchitis wordt herik toegepast in de vorm van een kompres op de borst. Dit stimuleert de doorbloeding en kan de ademhaling vergemakkelijken.

Spijsvertering:
Het drinken van een thee van herikbladeren kan de spijsvertering ondersteunen en een opgeblazen gevoel verminderen. De bladeren hebben een licht bittere smaak, die de productie van spijsverteringssappen stimuleert.

Casus: herik in actie

Denk aan Mark, een fanatiek hardloper die vaak last heeft van stijve kuiten na lange trainingen. Op aanraden van zijn grootvader probeerde hij een herikkompres. "Ik voelde meteen dat mijn spieren warm werden en de spanning afnam," vertelt hij. Sindsdien gebruikt hij het na zware trainingen als natuurlijke ondersteuning. Het is zo’n eenvoudige oplossing die hij eerder had willen ontdekken.

Let op bij gebruik

Herik mag dan een krachtig middel zijn, maar zoals bij elk kruid is het belangrijk om voorzichtig te zijn. De prikkelende werking op de huid kan irritatie veroorzaken als het kompres te lang blijft zitten. Intern gebruik, bijvoorbeeld als thee, moet met mate gebeuren. Het is altijd verstandig om een specialist of fytotherapeut te raadplegen voordat je herik als medicijn inzet, zeker als je al andere medicijnen gebruikt.

Waarom herik vandaag nog overwegen?

Herik is een plant die niet alleen een rijke geschiedenis heeft, maar ook vandaag de dag nog relevant is. Het biedt natuurlijke ondersteuning bij alledaagse klachten, zoals spierpijn, verkoudheid en spijsverteringsproblemen. Met een beetje kennis en voorzichtigheid kun je de kracht van deze plant op een veilige en effectieve manier inzetten. Misschien staat het binnenkort wel op jouw lijstje van natuurlijke remedies die altijd binnen handbereik zijn.

Herik in de tuin

Weghouden van plantparasitaire nematoden

Wilde mosterd is zeer geschikt om roofdieren zoals plantparasitaire nematoden (aaltjes) weg te houden uit groentetuinen of moestuinen. Met zijn zwavelgehalte doodt het bacteriën en schimmels in de bodem. In gemengde gewassen is de herik een goede filter om de grond te desinfecteren. Je kunt het gebruiken als een beschermend schild om planten te beschermen die vaak worden aangevallen door plantparasitaire nematoden, zoals courgette.

Groenbemesting

Wilde mosterd wordt ook gebruikt als groenbemester. Groenbemesting verwijst naar het telen van een gewas ten behoeve van de organische stofvoorziening van de grond. Het gewas dat hiervoor wordt gebruikt. wordt niet geoogst maar in zijn geheel ondergewerkt of gecomposteerd. Slimme groenbemesting stimuleert het saprofytisch bodemleven (door dood organisch materiaal stijgt het aandeel herbivore nematoden en neemt het aandeel plantparasitaire nematoden af), verhoogt de weerbaarheid en verbetert de bodemstructuur.

Verbeteren van de bodemstructuur

De herik is ook ideaal voor het losmaken van zware grond. Laat de planten een zomer groeien, daarna geheel onderwerken en kijk hoe de aarde verandert; de bodemstructuur verbetert.

Paradijs voor rupsen

Wil je iets goeds doen voor insecten en vlinders? Plant dan herik in de tuin, vooral als je een natuurtuin hebt. Herik is een van de planten die rupsen voedt. De rupsen die dol zijn op de herik zijn die van het groot koolwitje en het oranjetipje. De herik is tevens een drachtplant voor bijen. Een drachtplant is een plant die in de vorm van nectar en pollen voedsel levert aan insecten. De herik heeft veel zon nodig. Zet hem dus op een plek met direct zonlicht, ideaal is de zuidkant van een heuvel.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Kamille: gezondheidsvoordelen en toepassingen van kamille
• Bolderik: symptomen van vergiftiging en medische toepassing
• Klein hoefblad: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen
• Gezegende distel: gezondheidsvoordelen van benedictuskruid