Gezegende distel: gezondheidsvoordelen van benedictuskruid

De gezegende distel (Cnicus benedictus L of benedictuskruid) is een distelachtige plant die behoort tot de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae). De plant is afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied, maar is ook bekend in andere delen van de wereld, waaronder delen van Noord-Amerika, als een geïntroduceerde soort. Van heilige Benedictus (480-547) wordt gezegd dat hij de gezegende distel ooit als wondermiddel heeft aanbevolen. Vanaf dat moment werd het kruid geteeld in talloze kloostertuinen. In het Nederlands heeft de plant als bijnaam 'benedictuskruid'. Vanaf de vroege middeleeuwen wordt de plant reeds aanbevolen in verband met de spijsverteringseffecten. De gezegende distel bevat inderdaad bitterstoffen die de eetlust stimuleren en een opgeblazen gevoel of een vol gevoel verdrijven. Ondanks deze gezondheidsvoordelen wordt de plant zelden aangetroffen in theemengsels of kruidengeneesmiddelen.

• Wat is gezegende distel?
• Groei en bloei
• Niet giftig en eetbaar
• Waar vind je de gezegende distel in Nederland en België?
• In Nederland: Droge streken en ruige terreinen
• In België: Vlaamse en Waalse voedselarme grond
• Zoektocht naar de distel
• Ingrediënten van benedictuskruid
• Werkzame stoffen
• Medicinale effecten
• Toepassing en dosering
• Tinctuur
• Thee
• Indicaties van benedictuskruid
• Gezondheidsvoordelen van gezegende distel
• Allergie

Wat is gezegende distel?

Groei en bloei

Gezegende distel of Cnicus benedictus L. behoort botanisch gezien tot de composietenfamilie.De groei is vergelijkbaar met die van een distel, waardoor groeihoogten kunnen worden bereikt tot meer dan 60 centimeter. De bladeren van het kruid kunnen tot 8 centimeter breed en 30 centimeter lang zijn, typisch zijn de kleine stekels op de bladrand. De bloeiwijze van de medicinale plant is komvormig met een diameter van 2 tot 4 centimeter, het bevat veel geelachtige bloemen die op hun beurt worden omringd door schutbladen met stekels. Gezegende distel komt in heel Midden-Europa voor en bloeit in de maand juni en juli. Het kruid komt voor in het Middellandse-Zeegebied en in Klein-Azië. Daar groeit het op veldranden en op steenachtige, droge gebieden.

Niet giftig en eetbaar

De gezegende distel zorgt als fytotherapeuticum voor een gezonde spijsvertering, maar het is ook een heerlijk kruid om gerechten mee op smaak te brengen of om een lekkere kruidenthee van te zetten. Alle plantendelen van het kruid zijn eetbaar en niet giftig.

Waar vind je de gezegende distel in Nederland en België?

De gezegende distel mag dan misschien als iets mythisch klinken, maar deze taaie plant is echt en vindt zijn plekje in het wild van Nederland en België. Deze stekelige pracht houdt van ongerepte, droge plekken waar andere planten het vaak afleggen. Ze bloeit juist op schrale bodems waar je net een beetje avontuur voelt.

In Nederland: Droge streken en ruige terreinen

In Nederland komt de gezegende distel vooral voor in Zuid-Limburg. Daar, op kalkrijke en droge gronden, floreert deze plant. Ze voelt zich thuis in schrale graslanden, langs oude paden en op ruige terreinen. Waar de bodem niet te rijk is, doet zij het juist goed. Zoek haar op in gebieden waar de natuur het een beetje op eigen houtje doet, met een wilde sfeer en een zonnetje erbij.

In België: Vlaamse en Waalse voedselarme grond

In België duikt de gezegende distel op in de Ardennen en de Voerstreek, waar de grond net zoals in Zuid-Limburg kalkrijk is. Hier bloeit ze op de open stukken waar het landschap een beetje wild en ongetemd aanvoelt. Ook in het oosten van Vlaanderen, op zanderige of voedselarme grond, laat ze zich zien. Deze plekken, waar de natuur ruig en droog is, vormen haar ideale leefgebied.

Zoektocht naar de distel

Op zoek naar de gezegende distel? Richt je op droge, zonnige terreinen en plekken waar de natuur wat ruwer is. Ze houdt niet van rijke, vruchtbare bodems en al helemaal niet van schaduwrijke bossen. Haar stekelige schoonheid komt tot haar recht op open plekken waar de grond wat armer is en het gras kort.

Ingrediënten van benedictuskruid

Werkzame stoffen

Het hele kruid wordt gebruikt voor medicinale doeleinden, uitgezonderd de wortel. Het bevat bitterstoffen van het type sesquiterpeenlactonen, ook wel bekend onder de verzamelnaam taraxine, vooral de stof cnicin. Daarnaast zit er wat etherische olie in, die onder andere bestaat uit de stoffen fenchone en citral, ook bekend als limonal. Er zitten ook grotere hoeveelheden mineralen in de plant: 10 tot 18 procent kalium- en magnesiumzouten zitten in het kruid.

Medicinale effecten

Het medicinale effect van de gezegende distel komt met name door het hoge gehalte aan bitterstoffen. Bovendien heeft de plant verschillende etherische oliën in relatief hoge concentraties. Zelfs een geraspt blad van het kruid laat een hoog gehalte aan etherische oliën achter. Dit zijn voornamelijk de aangenaam bloemige, fruitig ruikende etherische oliën p-cymeen en fenchone. De belangrijkste bitterstof is cnicin.

In de interactie van de bitterstoffen met de etherische oliën heeft benedictuskruid een uitgesproken bacteriostatisch en antibacterieel effect. Bacteriostatisch betekent dat het bacteriën niet dood, maar belet dat ze zich vermenigvuldigen. De effectiviteit tegen bepaalde bacteriële oorzaken van misselijkheid en braken, voornamelijk stafylokokken, is evident.

De stimulatie en afscheiding van spijsverteringssappen is uitsluitend te danken aan de bitterstoffen die in hoge concentraties aanwezig is in de plantdelen. De etherische oliën zijn over het algemeen ontvettend en ontspannend en stimuleren ook de productie van gal. Preparaten van de gezegende distel kunnen daarom met succes worden gebruikt bij verlies van eetlust en voor maag- en darmklachten.

Toepassing en dosering

Tinctuur

Extracten van het kruid worden aangeboden als oertinctuur of in combinatie met andere kruidengeneesmiddelen, vaak in de vorm van druppels.

Thee

Om een thee van de plant te bereiden heb je ongeveer anderhalve gram van het kruid nodig op een kopje heet (maar geen kokend) water. De thee moet minimaal 5 tot 7 minuten trekken. Zelfs na afkoeling zijn de bitterstoffen nog enkele uren stabiel, terwijl de etherische oliën al zijn vervluchtigd. De dosering is maximaal drie keer per dag een kopje benedictuskruidthee. Voor de maaltijd drinken in kleine slokjes. De smaak is een beetje bitter en doet denken aan duizendguldenkruid. Om de bittere smaak van de thee te verzachten kan het worden gezoet met honing.

Indicaties van benedictuskruid

Gezegende distel wordt in de plantengeneeskunde toegepast bij de volgende klachten:

• misselijkheid
• braken
• gebrek aan eetlust
  Koorts bij een kind / Bron: Istock.com/Nadezhda1906
• gastro-intestinale klachten
• koorts
• verkoudheid
• dyspepsie
• verstoringen van de vetvertering
• verminderde lever- en galwerking
• flatulentie of winderigheid
• maag-darmontstekingen
• obstipatie
• diarree
• zwangerschapsmisselijkheid
• Zwangerschapsbraken

Gezondheidsvoordelen van gezegende distel

Omdat de gezegende distel een traditionele medicinale plant is voor behandeling en preventie, is de betekenis en het belang in de traditionele kruidengeneeskunde navenant groot. Een kruidenthee van de plant kan ook bij kinderen worden gebruikt, zolang ze de thee niet weigeren vanwege de licht bittere smaak. Naast het inwendige gebruik bij gebrek aan eetlust, koorts, verkoudheid en uitdroging, is uitwendige toepassing mogelijk.

Volgens de oude traditie helpen kompressen met verse gezegende distel tegen open zweren en wonden. De wonden worden gemakkelijk gedesinfecteerd door de ingrediënten, waardoor een wondinfectie kan worden voorkomen. Door samentrekkende ingrediënten trekken de wondranden samen, wat ook het genezingsproces versnelt.

In geval van gebrek aan eetlust, bevordert het kruid de vorming van speeksel en maagsappen. Voor dit doel kan heel goed verse gezegende distel worden gebruikt; kauw erop en slik het vervolgens door. Het verse kruid smaakt weliswaar bitter, maar niet extreem bitter, zoals gentiaanwortel.

Allergie

In zeer zeldzame gevallen kun je na de consumptie van gezegende distel last krijgen van allergische verschijnselen of een kruisallergie, bijvoorbeeld met bijvoet of korenbloem.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Echte heemst: gezondheidsvoordelen, toepassingen & oorsprong
• Echte marjolein: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde
• Echte salie: gezondheidsvoordelen, toepassing & bijwerkingen
• Echt lepelblad: gezondheidsvoordelen en werkzame stoffen