Appelbes (aronia): gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen

Appelbessen zijn een bron van vitamine C. Het lichaam heeft onder meer vitamine C nodig om het bindweefsel op te bouwen. Anthocyanen zijn verantwoordelijk voor de kleur van de appelbes. Appelbessen komen oorspronkelijk uit het oosten van Noord-Amerika. In de 19e eeuw kwamen ze naar Rusland, waar mensen ze plantten in botanische tuinen. Aan het begin van de 20e eeuw veredelde een Russische botanicus de bomen. Daarna begon het gebruik ervan als fruitboom. Teeltgebieden van deze bes bevinden zich tegenwoordig in Rusland, Oost-Europa en in mindere mate in West-Europa. Appelbessen kunnen rauw van de struik worden gegeten, maar kunnen ook worden verwerkt. Ze zijn te vinden in wijn, jam, siroop, sap, thee, saus, voorgerechten, extracten, bier, ijs, snoep en tincturen. Je kunt ze heel goed mengen met ander fruit.

• Wat is een appelbes (aronia)?
• Inhoudsstoffen van de appelbes
• Flavonoïden
• Tannines
• Vitaminen en mineralen
• Gezondheidsvoordelen van appelbessen
• Appelbes tegen chronische ziekten
• Appelbessap tegen urineweginfecties
• Aronia voorkomt gastro-intestinale schade
• Appelbessen helpen tegen virale infecties
• Aronia als remedie tegen diabetes
• Hoge bloeddruk verminderen
• Aronia remt kankercellen
• Metabool syndroom
• Hersenveroudering tegengaan
• Onderdeel van je voedingspatroon
• Bijwerkingen en veiligheid
• Algemeen
• Zwangere en zogende vrouwen
• Diabetes

Wat is een appelbes (aronia)?

De appelbes (Aronia) is de eetbare rode of zwarte bes van een heester of struik uit de rozenfamilie (Rosaceae). Deze planten stellen geen bijzondere eisen aan de bodem. Ze gedijen het beste in de zon of halfschaduw. De bladverliezende struiken bloeien met witte bloesem in de maanden april en mei en krijgen vanaf midden augustus tot oktober bessen. De appelbessenstruik wordt tot drie meter hoog. Het verliest zijn bladeren ​​voor de winter. De bladeren kunnen tot acht centimeter lang worden. Opvallend zijn de donkerrode winterknoppen. Begin mei verschijnen de eerste bloemen. Elke bloem heeft vijf witte of lichtroze bloembladen. De meeldraden zijn paars van kleur. Insecten en de wind nemen de bestuiving over. De vruchten rijpen van augustus tot oktober. Ze zijn ongeveer zo groot als een erwt en (donker)rood tot donkerblauw of zwart. Het vruchtvlees smaakt naar bramen en is vers erg wrang, met aroma's van appel. Het smaakt naar onrijpe bosbessen. Vanaf het tweede jaar na het planten verschijnen de eerste vruchten al. Een grote struik kan tien tot vijftien kilogram per jaar opleveren.

Inhoudsstoffen van de appelbes

Appelbessen zeer rijk aan voedingsstoffen en medicinale stoffen. De appelbes is rijk aan ontstekingsremmende stoffen. Dit besje zit vol met antioxidanten en beschermd extra je tegen ziek worden. Over het algemeen zijn de volgende actieve bestanddelen relevant voor de genezende effecten van de bessen:

• flavonoïden
• tannines
• mineralen
• vitaminen

Flavonoïden

Net als veenbessen, bosbessen en bramen, is de appelbes een van die vruchten met een bijzonder hoog gehalte aan anthocyanen. Dit zijn plantaardige kleurstoffen die daarom behoren tot de flavonoïden. Deze danken hun naam eigenlijk aan het Latijnse woord flavus voor 'geel'. Dit betekent echter niet dat alle flavonoïden automatisch geel worden. De term is eerder een eerbetoon aan de eerste plantaardige kleurstoffen ooit ontdekt, die inderdaad geel waren. Anthocyanen produceren daarentegen een rode tot blauwviolette tint in bloemen en vruchten van planten. Vanwege hun werking (antioxidant, ontstekingsremmend, vaatbeschermend
en diuretisch) zijn zijn anthocyanen van onschatbare waarde, vooral voor de behandeling van urineweginfecties. Het is daarom altijd aan te raden om bij klachten anthocyaanhoudend fruit te eten. Daarnaast worden anthocyanen ook beschouwd als een geheim wapen tegen hart- en vaatziekten omdat ze gevaarlijke vrije radicalen als antioxidanten voor het hart en de bloedvaten wegvangen.Vrije radicalenoxideren onder invloed van metabole processen in het lichaam, waarna ze de lichaamsweefsels als gifstoffen aanvallen. Dergelijke irritaties kunnen soms tot ernstige ziekten leiden, zoals aderverkalking (atherosclerose).

Regelmatige consumptie van voedingsmiddelen met antioxidanten komt de gezondheid van hart en bloedvaten ten goede. De antioxidatieve werking van anthocyanen zijn zelfs zo sterk dat ze een kankerremmende werking hebben. De zwarte appelbes bevat de meeste anthocyanen. Omdat het plantpigment bijzonder sterk geconcentreerd is in donkere fruitsoorten.

Tannines

Als het gaat om ontsteking en infectie, zijn tannines en flavonoïden als actieve stoffen van medicinale planten een onverslaanbaar duo. Tannines danken hun naam aan het feit dat hun antimicrobiële werking oorspronkelijk werd gebruikt in de leerverwerking om dierenhuiden te looien. De naam stamt van het Latijnse tannare, dat looien betekent. Bij dit proces doden tannines met succes elke parasiet, schimmel of bacterie op de huid van de dieren.

Tannines hebben ook hetzelfde effect op infectieuze micro-organismen in het menselijk lichaam en daarom zijn ze een belangrijk onderdeel van natuurlijke antibiotica. Het geheim van de tannines zit in een samentrekkend effect. Het zorgt ervoor dat bloedvaten en huidporiën smaller worden, waardoor ziekteverwekkers moeilijk passeren. Ontstekingsstoffen die door het immuunsysteem vrijkomen bij een infectie kunnen ook door het adstringerende middel worden verminderd. Inslikken van tannines leidt tot minder extreme ontstekingsreacties. Over het algemeen werken tannines hypoallergeen, antimicrobieel, antiviraal, antioxidant, anticarcinogeen, ontstekingsremmend, hart en vaatbeschermend, rustgevend en en celbeschermend.

Vitaminen en mineralen

De appelbes is bijzonder rijk aan vitamine C (ascorbinezuur) en foliumzuur. Deze twee vitamines zijn verantwoordelijk voor het opbouwen van talrijke lichaamsstoffen en het behouden van essentiële lichaamsfuncties. Samen zorgen de twee vitamines onder andere voor

• een gereguleerde hormoonbalans
• een goed immuunsysteem
• een probleemloze metabole functie
• en gezond bindweefsel

Vitamine C verbetert ook de opname van (plantsaardig) ijzer in de dunne darm. De bes bevat ook veel ijzer, wat essentieel is voor het zuurstoftransport in het lichaam. Daarnaast hebben de appelbessen ook een opmerkelijk jodiumgehalte dat, net als tannines en flavonoïden, een antimicrobieel effect heeft en tevens een kalmerende werking heeft.

Gezondheidsvoordelen van appelbessen

Appelbessen kennen veel gezondheidsvoordelen, waaronder de volgende:

Appelbes tegen chronische ziekten

Veel ziekten met een chronisch karakter zijn het gevolg van aanhoudende al dan niet laaggradige ontstekingen. Dit omvat naast urineweginfecties ook gastro-intestinale aandoeningen en diverse hart-, vaat- en leveraandoeningen. Een Tsjechische studie heeft directe verbanden blootgelegd tussen de veelzijdige ontstekingsremmende eigenschappen van de appelbes en zijn potentieel voor de behandeling van chronische ontstekingsziekten.[1] Het is daarom over het algemeen aan te raden om appelbessen in de voeding op te nemen om chronische ontstekingsziekten te voorkomen.

Appelbessap tegen urineweginfecties

Een Noorse studie bevestigde dat aronia niet alleen werkt bij acute urineweginfecties. Er werd geconcludeerd dat regelmatige consumptie van appelbessap ook het basisrisico op het ontwikkelen van een urineweginfectie met 38-55 procent verminderde.[2] Dit is vooral interessant voor patiënten die herhaaldelijk last hebben van ziekten zoals blaasontsteking.

Aronia voorkomt gastro-intestinale schade

Vooral bij ziekten van het spijsverteringskanaal kan permanente ontsteking grote schade veroorzaken. Volgens een onderzoek uit Korea is de appelbes een goede helper omdat de antioxiderende werking de maag-darmwand beschermt.[3] Ontsteking en irritatie van het slijmvlies kan op deze manier worden vermeden.

Appelbessen helpen tegen virale infecties

Op het gebied van virale infecties lijkt appelbes zelfs succesvol te zijn tegen het griepvirus.[4] Deze anti-griep-eigenschappen van aronia wordt toegeschreven aan twee bestanddelen: ellaginezuur en myricetin.

Aronia als remedie tegen diabetes

Bij vaat- en stofwisselingsziekten kunnen de antioxidanten van de appelbes helpen. Doordat ze oxidatieve stress verminderen, verkleinen ze het risico op hart- en vaatziekten. Maar het effect gaat verder dan dit. Uit onderzoek blijkt dat de antioxiderende effecten van aronia diabetes met succes kan verbeteren. Om deze reden bevelen ze de appelbes aan als een middel tegen diabetes.[5]

Hoge bloeddruk verminderen

De effecten van aronia op de bloeddruk onderzocht. De appelbes heeft een licht bloeddrukverlagend effect. Uit een studie blijkt dat de dat consumptie van de appelbes de bloeddruk kan verlagen en ontstekingen kan verminderen bij mensen met een licht verhoogde bloeddruk.[6]

Aronia remt kankercellen

In China hebben ze het kankerremmende effect van de appelbes aangetoond. Volgens een Chinese studie verminderden de antioxidanten van de appelbes met succes de groei van leverkankercellen.[7]

Metabool syndroom

Appelbes kan zelfs iets doen tegen de gevolgen van overgewicht. Hiervoor zijn volgens een Australische studie de anthocyanen in aronia van groot belang. Ze waren in staat om bijna alle tekenen van het metabool syndroom te verminderen die optreden in de context van obesitas.[8] Het enige nadeel van de studie is dat het met ratten is en anno 2024 is het nog niet met mensen uitgevoerd.

Hersenveroudering tegengaan

Een Chinese studie, waarbij helaas alleen getest is op dieren, kon een langzame veroudering van hersencellen vaststellen na toediening van anthocyanen uit de appelbes.[9]] De resultaten geven aan dat aronia geschikt is als middel tegen veroudering op het gebied van degeneratieve hersenprocessen, bijvoorbeeld bij leeftijdsgebonden hersenziekten zoals de ziekte van Alzheimer.

Onderdeel van je voedingspatroon

De appelbes is niet alleen rijk aan essentiële vitamines en mineralen, maar heeft ook een breed scala aan gezondheidsvoordelen, bijvoorbeeld ter behandeling en ter preventie van verschillende infectieuze en chronische ontstekingsziekten. Het wordt daarom sterk aanbevolen om de appelbes een integraal onderdeel van je dieet te maken. Je kunt de bessen direct van de struik eten, maar veel mensen zullen de zure en wrange smaak niet appreciëren. Gebruik appelbessen voor het maken van jam en sap; een kind kan de was doen en het resultaat is overheerlijk. Op het internet staan diverse eenvoudige recepten. Je kunt natuurlijk ook kant-en-klare appelbessap kopen.

Bijwerkingen en veiligheid

Algemeen

Het drinken van appelbessap of het nemen van appelbesextract als supplement zijn hoogstwaarschijnlijk veilig voor de meeste volwassenen. Bijwerkingen van appelbes zijn zeldzaam, maar kunnen bestaan uit obstipatie of diarree.

Zwangere en zogende vrouwen

Het is anno 2024 nog niet bekend of appelbes veilig is om te gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding. Blijf aan de veilige kant en vermijd het gebruik als je zwanger bent of een kind zoogt.

Diabetes

Appelbes kan de bloedsuikerspiegel verlagen. Let op tekenen van een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie) en controleer je bloedsuikerspiegel zorgvuldig als je diabetes hebt en appelbes gebruikt.

Noten:

1. Jurikova, T.; Mlcek, J.; Skrovankova, S.; Sumczynski, D.; Sochor, J.; Hlavacova, I.; Snopek, L.; Orsavova, J. Fruits of Black Chokeberry Aronia melanocarpa in the Prevention of Chronic Diseases. Molecules 2017, 22, 944.
2. Handeland M, Grude N, Torp T, Slimestad R. Black chokeberry juice (Aronia melanocarpa) reduces incidences of urinary tract infection among nursing home residents in the long term--a pilot study. Nutr Res. 2014;34(6):518-525. doi:10.1016/j.nutres.2014.05.005
3. Istas G, Wood E, Le Sayec M, et al. Effects of aronia berry (poly)phenols on vascular function and gut microbiota: a double-blind randomized controlled trial in adult men. Am J Clin Nutr. 2019;110(2):316-329. doi:10.1093/ajcn/nqz075
4. Park S, Kim JI, Lee I, et al. Aronia melanocarpa and its components demonstrate antiviral activity against influenza viruses. Biochem Biophys Res Commun. 2013;440(1):14-19. doi:10.1016/j.bbrc.2013.08.090
5. Banjari I, Misir A, Šavikin K, et al. Antidiabetic Effects of Aronia melanocarpa and Its Other Therapeutic Properties. Front Nutr. 2017;4:53. Published 2017 Nov 6. doi:10.3389/fnut.2017.00053
6. Loo BM, Erlund I, Koli R, et al. Consumption of chokeberry (Aronia mitschurinii) products modestly lowered blood pressure and reduced low-grade inflammation in patients with mildly elevated blood pressure. Nutr Res. 2016;36(11):1222-1230. doi:10.1016/j.nutres.2016.09.005
7. Gao, N.; Wang, Y.; Jiao, X.; Chou, S.; Li, E.; Li, B. Preparative Purification of Polyphenols from Aronia melanocarpa (Chokeberry) with Cellular Antioxidant and Antiproliferative Activity. Molecules 2018, 23, 139.
8. Bhaswant M, Shafie SR, Mathai ML, Mouatt P, Brown L. Anthocyanins in chokeberry and purple maize attenuate diet-induced metabolic syndrome in rats. Nutrition. 2017;41:24-31. doi:10.1016/j.nut.2016.12.009
9. Jie Wei, Guokun Zhang, Xiao Zhang, Dexin Xu, Jun Gao, Jungang Fan, and Zhiquan Zhou. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2017 65 (29), 5973-5984. DOI: 10.1021/acs.jafc.7b02136

Lees verder

• Bramen: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde van de braam
• Aalbessen: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen aalbes
• Frambozen: gezondheidsvoordelen en voedingsstoffen framboos
• Vlierbessen: gezondheidsvoordelen & voedingsstoffen vlierbes
• Vlierbessensiroop: gezonde werking bij griep en verkoudheid