Afkicken: Detoxificatie, terugvalpreventie, gedragstherapie

Een verslaving kan ervoor zorgen dat je in het dagelijkse leven niet meer kan functioneren of dat je dagelijks functioneren onder de verslaving lijdt. De vraag is, hoe kom je van de verslaving af? Het probleem is vaak niet zozeer het doorkomen van de onthoudingsziekte, waarbij vaak lichamelijke symptomen optreden door de onthouding van de verslaving, maar juist de terugvalpreventie. Hoe kun je afkicken aanpakken?

Detoxificatie

Vaak begint men met detoxificatie. Dit is het proces waarbij het lichaam onder medische begeleiding van het middel (alcohol en drugs zijn de meest bekende voorbeelden) wordt ontdaan. Het is belangrijk dat dit onder medische begeleiding gebeurt, zeker als de verslaving al langere tijd speelt of als er veel van het middel nodig is om ‘normaal’ te kunnen functioneren. Een plotselinge stop in het gebruik van het middel kan leiden tot ernstige lichamelijke complicaties.

Terugvalpreventie

Nadat de verslaafde door de onthoudingsziekte heen is, kan het proces beginnen om ook psychologisch van het middel af te komen. Hierbij speelt terugvalpreventie een belangrijke rol. Er zou een terugval kunnen plaatsvinden door bijvoorbeeld de omgeving die in eerste instantie het gebruik stimuleerde (zie oorzaken in Verslaving). Bij verschillende verslavingen worden verschillende methodes ingezet. Er worden bijvoorbeeld andere medicijnen ingezet. Daarnaast kunnen sociale steungroepen ingezet worden. Tot slot is gedragstherapie vaak een goede aanvulling om te leren omgaan met sociale druk of de hunkering naar het middel.

Medicijnen

Bij het afkicken worden medicijnen ingezet. Zo kan bij alcoholgebruik bijvoorbeeld het middel disulfiram worden ingezet. In combinatie met alcohol veroorzaakt dit medicijn een hevige lichamelijke reactie zoals misselijkheid, hoofdpijn, hartkloppingen en braken. Bij een rookverslaving (of nicotineverslaving) worden vaak pleisters met nicotinesupplementatie gebruikt. Dit kan in de vorm van kauwgom, pleisters, tabletten en zelfs als neusspray. In sommige gevallen worden andere middelen ingezet om de hunkering en onthoudingsverschijnselen te voorkomen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij heroïne: hier wordt soms het medicijn methadon gebruikt, maar dit is een opiaat en daarmee ook zeer verslavend. Belangrijk is dus dat dit onder medische begeleiding gebeurt. Alternatieven die hiervoor wel worden gebruikt zijn buprenorfine (verwant aan morfine) of levomethadyl. Dit werkt langer dan methadon en hoeft minder vaak ingenomen te worden.

Sociale steungroepen

Naast medische begeleiding kunnen sociale groepen helpen, zoals een zelfhulpgroep. Een goed voorbeeld hiervan is de AA. Steun van anderen en het praten met mensen die hetzelfde meemaken/ervaren kan een terugval voorkomen.

Gedragstherapie

Gedragstherapie is een goede aanvulling bij het bestrijden van een verslaving. Hierbij wordt de verslaafde geleerd zich te kunnen weren tegen het middel als ze met de verleiding worden geconfronteerd. Er wordt gericht op drie componenten: de prikkels die het misbruik veroorzaken of triggeren, het verslaafde gedrag zelf en de bekrachtigende of straffende consequenties waardoor het misbruik wordt gehandhaafd of geremd. Zo kan bijvoorbeeld gekeken worden naar situaties die ervoor zorgen dat iemand graag wil roken (bijvoorbeeld een stress-situatie) en degene andere manieren leren om hier mee om te kunnen gaan. In het contingency management model worden verslaafden beloond als zij bijvoorbeeld een urinemonster inleveren zonder sporen van middelen (beloonsysteem). Bij aversieve conditionering wordt het drugsgebruik geassocieerd met onaangename dingen, zoals een schok of pillen die misselijkheid en braken veroorzaken (zoals disulfiram doet bij alcohol). Ook assertiviteitstrainingen kunnen helpen om mensen weerbaarder te maken tegen sociale druk en zo het middel niet te nemen.

Lees verder

• Verslaving: beschrijving, kenmerken en oorzaken
• Meeroken, net zo gevaarlijk?