MERS, het gevaarlijke virus uit Saoedi-Arabië

Gezondheidsdeskundigen over de hele wereld slaan met bezorgdheid het met SARS verwante MERS-virus gade, dat zich vooral verspreidt in Saoedi-Arabië. Hoe gevaarlijk is het? En kan de ziekteverwekker leiden tot een pandemie?

Onbekende ziekteverwekker waartegen geen vaccin bestaat

Er is één scenario dat alle gezondheidsdeskundigen wereldwijd vrezen: een onbekende ziekteverwekker die opduikt en waartegen geen vaccin of therapie bestaat. Een virus dat gemakkelijk overdraagbaar en dodelijk is en zich razendsnel verspreidt. De ideale kandidaat voor een wereldwijde epidemie.

Het MERS-virus, dat zich in 2012 voor het eerst openbaarde, bezit gelukkig nog niet al deze kenmerken. Maar wetenschappers vrezen dat het virus alles in zich heeft om in deze richting te ontwikkelen. Maar wat steekt er achter deze ziekteverwekker? Waar verspreidt zich het virus? En hoe groot is het risico van een pandemie? Hieronder worden de belangrijkste vragen over dit thema beantwoord.

Wat is MERS?

De term MERS staat voor Middle East Respiratory Syndrome. Het is een nieuw virus dat voor het eerst in september 2012 in Saoedi-Arabië bij een patiënt werd ontdekt. Inmiddels is echter duidelijk dat de ziekteverwekker al eerder, namelijk al in april 2012, mensen heeft besmet en gedood. MERS wordt gekenmerkt door ziektebeelden als hoestbuien, koorts, diarree en longontsteking.

Kamelen waarschijnlijke bron van besmetting

Sindsdien duikt het virus steeds opnieuw weer op, met name op het Arabische schiereiland. Ondertussen is ook bekend dat kamelen in dit gebied een natuurlijke thuisbasis voor het virus vormen. Het virus is in de beesten teruggevonden maar toch vertoonden de dieren geen symptomen van de ziekte. Vermoedelijk besmetten mensen elkaar doordat ze het vlees van kamelen eten of drinken van rauwe melk. De exacte wijze van overdracht is nog onduidelijk, evenals de exacte bron van het virus. Ook andere dieren zoals varkens of wilde vogels kunnen als thuisbasis in aanmerking komen, schrijft de WHO. Ook vleermuizen worden ervan verdacht het virus te verspreiden. Tot medio 2014 was het virus echter niet daadwerkelijk aangetoond bij deze dieren. Ook van mens tot mens heeft het virus zich al verspreid, ofschoon dat volgens de WHO niet erg gemakkelijk gebeurt. Daarvoor is in ieder geval zeer nauw lichamelijk contact vereist.

FAO: besmetting van mens op mens

Ons eigen Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de VN-organisatie FAO, houden er overigens een verschillende mening op na als het gaat over de wijze van overdracht van het virus. Volgens het RIVM is er vrijwel alleen sprake van besmetting van dier op mens. De FAO daarentegen beweert dat het gros van de besmettingen van mens op mens is overgebracht. Het CDA vroeg in dit verband op 17 mei 2014 aan minister Schippers van Volksgezondheid om een nadere toelichting.

MERS variant van het Coronavirus

MERS behoort tot de zogenaamde Coronavirussen. De minder schadelijke varianten daaronder, leiden alleen tot een verkoudheid. Maar de nieuwe ziekteverwekker heeft ook gevaarlijke verwanten: zo behoort ook Sars, dat zich pakweg tien jaar geleden vanuit China verspreidde en wereldwijd ongeveer 8.000 mensen besmette en één op de tien ervan doodde, tot de coronavirussen.

De omvang van MERS medio 2014

Op het moment van schrijven van dit bericht, mei 2014, had de VS juist hun tweede MERS-patiënt gemeld. Na een geval in Indiana werd er een andere infectie in Florida bevestigd door de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC. In beide gevallen betrof het mensen die in Saoedi-Arabië in de gezondheidszorg hadden gewerkt en die het virus in de Verenigde Staten hadden ingevoerd.

Twee gevallen van besmetting in Nederland

In totaal had de WHO sinds april 2012 meer dan 500 besmettingen met het virus in 17 landen geregistreerd. 145 Mensen overleden eraan. Met name Saoedi-Arabië werd sterk door de infecties getroffen. Behalve het Midden-Oosten is MERS ook in Afrika, in Europa (Duitsland, Frankrijk, Italië, het Verenigd Koninkrijk en Griekenland), in Azië en in Noord-Amerika opgetreden. En op 14 mei 2014 meldde dagblad De Telegraaf een eerste MERS-geval in ons land. Nauwelijks een dag later werd in Zwolle een tweede geval van besmetting gemeld. Het zou gaan om een familielid van de de eerste patiënt. Bijna al deze patiënten zijn in het Midden-Oosten geïnfecteerd met het virus.

Wat zijn de symptomen van MERS?

MERS kan griepachtige verschijnselen veroorzaken, maar kan ook leiden tot een ernstige longontsteking en nierfalen. Bijna 30 procent van degenen die besmet zijn met het virus, sterft eraan. Bij sommige mensen leidt infectie niet tot waarneembare symptomen. Deze gevallen werden alleen ontdekt omdat ze met MERS-patiënten in contact waren geweest en daarom routinematig werden getest. Het probleem is dat niemand weet hoe groot het aantal besmette mensen is dat de ziekteverwekker onopgemerkt kan doorgeven. Tot dusver bestaat er geen vaccin of therapie tegen MERS.

Dreigt er een pandemie?

Ondanks de recente toename van infecties, was het aantal gevallen wereldwijd in mei 2014 nog relatief laag. Geen reden tot paniek dus volgens de gezondheidsdeskundigen van de WHO. De WHO toont zich weliswaar altijd bezorgd over het potentiële gevaar van nieuwe onbekende ziekteverwekkers, maar MERS heeft zich tot nu toe nog niet ontwikkeld tot een noodsituatie van internationaal belang ("Public Health Emergency of International Concern"). Of het dat wel zal worden gezien het actuele aantal besmettingen, valt nog te bezien.

Wat betekent de Ramadan in dit verband?

Men moet uiteraard alles in het werk stellen om te verhinderen dat het virus zodanig muteert dat het tussen mensen verder gegeven wordt. Vermeldenswaard in dat verband is dat eind juni 2014 de Ramadan begint. Dan zullen miljoenen pelgrims uit de hele wereld een bedevaart naar Mekka en Medina maken, de regio waar het MERS-virus bijzonder actief is.

Lees verder

• Bacteriën en virussen, de verschillen
• Epidemie of pandemie, kenmerken virusuitbraken
• Wat zegt een bloedtest over je gezondheid?
• Hoeveel hygiëne is nog gezond?