Witte plek op penis/witte plekjes voorhuid: lichen sclerosus

Een witte plek op de penis of meerdere witte plekjes op de voorhuid kan wijzen op lichen sclerosus. Dit is een weinig voorkomende goedaardige huidziekte, die vooral bij vrouwen voorkomt en meestal begint op een leeftijd tussen 45 en 60 jaar. De aandoening is te herkennen aan duidelijk zichtbare witte, soms glanzende plekken op de schaamlippen en anus. Lichen sclerosus kan ook worden gezien bij volwassen mannen. Bij mannen ontstaan er grijsachtige witte vlekken of vlekjes op het einde van de penis (de eikel of glanspenis) of de voorhuid. Hieronder gaan we in op lichen sclerosus bij mannen.

Lichen sclerosus bij mannen

• Wat is lichen sclerosus?
• Wie krijgt het?
• Symptomen (bij mannen): witte plek penis of voorhuid
• Oorzaak van lichen sclerosus
• Behandeling
• Huid met rust laten
• Hormoonzalf
• Besnijdenis
• Complicaties
• Meest voorkomende complicaties
• Huidkanker / peniskanker

Wat is lichen sclerosus?

Lichen sclerosus is een huidaandoening die niet vaak voorkomt en bij vrouwen vaker voorkomt dan bij mannen. In het verleden werd deze huidaandoening ook wel leukoplakie, kraurosis vulvae, white spot disease, lichen albus en lichen sclerosus et atrophicus genoemd, en bij mannen werd het ook wel aangeduid als 'balanitis xerotica obliterans'. Doch tegenwoordig wordt de aandoening alom aangeduid als 'lichen sclerosus'. Bij mannen treft de aandoening de voorhuid (preputium) en de eikel (glanspenis). In een enkel geval treft het andere delen van de huid. Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar bij kinderen wordt het nauwelijks gezien.

Wie krijgt het?

Lichen sclerosus kan bij mannen van elke leeftijd optreden. Mannen van 45 jaar en ouder lopen echter meer risico dan jongeren.

Bij mannen van wie de voorhuid is verwijderd in verband met fimosis of voorhuidsvernauwing, blijkt 14-95% lichen sclerosus te hebben. Lichen sclerosus kan worden geassocieerd met de onbesneden staat, obesitas, anatomische afwijkingen (zoals hypospadie, waarbij het plasgaatje niet op de eikel van de penis is aangelegd maar aan de onderzijde van de penis) en trauma (operatie, piercings).

Symptomen (bij mannen): witte plek penis of voorhuid

Bij mannen doet lichen sclerosus zich meestal voor op de voorhuid of aan de eikel, waarbij grijsachtige witte glanzende vlekken ontstaan die kunnen gaan jeuken (soms een branderig gevoel) en pijnlijk zijn. Er kan hierdoor vernauwing van de voorhuid (fimosis) optreden, wat tot pijn bij vrijen kan leiden en pijn bij een erectie. Door te krabben (vanwege de jeuk) kunnen kleine wondjes of verruwing van de huid ontstaan. In tegenstelling tot vrouwen wordt bij mannen de huid rond de anus bijna nooit getroffen. Als lichen sclerosus niet behandeld wordt, kunnen littekens op de huid ontstaan en voelt de huid strak aan. Soms ontstaan er hinderlijke kloofjes op de penis.

Oorzaak van lichen sclerosus

Lichen sclerosus is een niet-besmettelijke, chronische ontsteking van de huid is, waarvan de oorzaak anno 2024 niet precies bekend is. Er is een ontsteking onder de getroffen huid, welke veranderingen in de structuur van van de aangedane huid veroorzaakt. Het is (nog) niet opgehelderd waarom dit gebeurt. Mogelijk dat dit het gevolg is van het langetermijneffect van occlusie van urine, wat irritatie en ontsteking van de eikel en de voorhuid veroorzaakt.

Mogelijk moet de oorzaak ook gezocht worden in een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem van het lichaam een deel van het eigen lichaam aanvalt, met ontsteking en beschadiging van het getroffen deel tot gevolg. Dit is echter niet bewezen. Ook is niet duidelijk wat de ontwikkeling van de lichen sclerosus triggert. De reden dat men vermoedt dat lichen sclerosus een auto-immuunziekte is, ligt gelegen in het feit dat ongeveer een kwart van de patiënten een andere auto-immuunziekte heeft.

Behandeling

Huid met rust laten

Op beschadigde huid kan een nieuwe lichen sclerosus plek ontstaan. Daarom doe je er verstandig aan om ervoor te zorgen dat je de huid zo min mogelijk beschadigd door niet te krabben en te wrijven.

Hormoonzalf

Lichen sclerosus kan helaas niet blijvend genezen worden, maar met de juiste behandeling kunnen de symptomen van de aandoening wel onder controle gehouden worden. Door op de aangedane plekken een corticosteroïd-zalf te smeren, kunnen jeuk- en pijnklachten tegengegaan worden. Als je er in een vroeg stadium bij bent, is de kans groot dat de huid weer zijn normale structuur en uiterlijk krijgt. Wanneer de huidveranderingen niet meer kunnen worden teruggedraaid, kan adequate behandeling de jeuk- en pijnklachten vaak wel verminderen. Na zo'n twee weken smeren neemt de irritatie vaak al af, maar het kan wel meerdere maanden duren voordat de huid er beter uitziet en beter aanvoelt. Na de eerste behandeling van ongeveer drie maanden, is het soms niet meer nodig om dagelijks te smeren en kan het zijn dat je nog maar één of twee keer per 1-2 weken de plekken hoeft in te smeren om de symptomen onder controle te houden.

Besnijdenis

Wanneer ondanks behandeling met corticosteroïd-zalf de voorhuid van de penis te krap blijft, kan besnijdenis (circumcisie) overwogen worden.

Complicaties

Meest voorkomende complicaties

De meest voorkomende complicaties van lichen sclerosus treden op als gevolg van voortschrijdende sclerose:

• fimosis, door hechting van de voorhuid aan de eikel
• Spaanse kraag of parafimose (tijdelijk vernauwde voorhuid)
• urineretentie (het onvermogen om (volledig) te kunnen plassen)
• urethrastenose / plasbuisvernauwing en veranderde urinestroom
• retrograde schade aan de blaas en nieren
• peniskanker (op de lange termijn)

Huidkanker / peniskanker

Mensen met lichen sclerosus, vooral zij die de lichen sclerosus al langer dan tien jaar hebben, hebben een licht verhoogde kans op het krijgen van huidkanker (peniskanker) in het aangedane gebied. Periodieke controle door een arts is in deze gevallen aan te bevelen.

Lees verder

• Lichen sclerosus: symptomen, oorzaken en behandeling
• Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen
• Peniskanker: symptomen en behandeling kanker aan de penis
• Afscheiding uit de penis of plasbuis bij de man: oorzaken
• Ontsteking van de eikel of glans-penis, voorhuid (balanitis)