Bof: infectieziekte veroorzaakt door een virus

Bof of parotitis epidemica (in de volksmond ook wel dikoor genoemd) is een infectieziekte die door een virus (een RNA-virus) wordt veroorzaakt. Je kunt de ziekte herkennen aan opgezwollen speekselklieren aan een of beide kanten van het gezicht. Sinds de bofvaccinatie is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma komt de ziekte niet vaak meer voor in Nederland. Is er een speciale behandeling voor de bof en kan de infectieziekte leiden tot complicaties?

Bof

Bof is een virusinfectie die veel kinderen kregen voordat de bofvaccinatie werd opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma in 1987. Een kenmerk van bof zijn ontstoken speekselklieren, dit veroorzaakt zwelling. Het gaat met name om de oorspeekselklier (glandula parotis). Bof komt met name voor in de winter en de lente en treft vooral niet-ingeënte kinderen en adolescenten.

BMR-inenting

Sinds 1987 krijgen kinderen als ze veertien maanden zijn en op de leeftijd van negen jaar een BMR-inenting. BMR staat voor: bof, mazelen, rodehond.

Wie kunnen bof krijgen?

Kinderen van zes tot veertien maanden die hun eerste BMR-vaccinatie nog niet hebben gekregen.
Kinderen die om bijvoorbeeld religieuze redenen niet zijn ingeënt.
Volwassen personen die geboren zijn voor 1987 en de bof niet hebben doorgemaakt.
Mensen die wel zijn ingeënt, maar bij wie de immuniteit sneller minder wordt dan gewenst.
Personen die niet of niet volledig zijn gevaccineerd kunnen ziek worden.
Heb je de bof gehad dan kun je deze niet opnieuw krijgen.

Oorzaak bof

Bof wordt veroorzaakt door het bofvirus (een RNA-virus). Het virus is zeer besmettelijk en kan overgebracht worden door hoesten en door druppeltjes uit de neusholte en de keelholte.

Incubatietijd en besmettelijkheid bof

De incubatietijd bij bof is twee tot drie weken. Iemand is besmettelijk van vijf dagen voordat de symptomen van de ziekte beginnen tot ruim een week erna. Iemand kan bof hebben zonder het door te hebben en zo zonder dat het opgemerkt wordt andere mensen besmetten.

Symptomen bof

Bij ongeveer eenderde van alle bofinfecties treden geen ziekteverschijnselen op. Bij hele jonge kinderen is dit percentage nog hoger.

Zijn er wel verschijnselen dan kan het gaan om:

Een paar dagen voordat de ziekte uitbreekt voelt iemand zich vaak al niet zo lekker;
Pijn in het hoofd;
Verhoogde lichaamstemperatuur;
Spierpijn;
Ontstoken speekselklieren (meestal aan één kant) en dit leidt tot zwelling bij de wang(en);
Speekselklieren in de mond kunen ook ontstoken en opgezwollen raken, dit kan leiden tot problemen bij slikken, eten of het openen van de mond;
Oorpijn kan optreden.

Complicaties bof

Complicaties die zelden voorkomen: ontstoken alvleesklier, doofheid aan een kant, reuma.
Teelballen en eierstokken kunnen ontstoken raken, dit leidt bijna nooit tot onvruchtbaarheid.
Bof kan soms leiden tot hersenvliesontsteking of ontsteking van het hersenweefsel, met name bij jonge kinderen. Meestal heeft het een goede afloop.

Diagnose en behandeling bof

Bezoek de huisarts als je het vermoeden hebt dat er sprake is van bof. De diagnose zal gesteld worden op de zwelling van de speekselklieren, kenmerkend voor bof. Behandeling van een virus is niet mogelijk, wel kunnen de klachten als koorts en pijn verlicht worden. Pijnstillers kunnen de pijn verminderen. Vloeibaar voedsel als het slikken moeilijk gaat, een koude lapje op de pijnlijke plaatsen. Voldoende vocht is zeer belangrijk! De meeste mensen herstellen zonder dat er behandeling nodig is. Is er sprake van complicaties dan moet je zeker een arts raadplegen!

Is bof te voorkomen?

Door inentingen te krijgen volgens schema: zie onder het kopje BMR-inenting.
Goede hoesthygiëne is belangrijk, dit houdt in dat je bij hoesten en niezen een papieren zakdoekje gebruikt. Na gebruik het zakdoekje weggooien en de handen wassen. Heb je geen doekje bij de hand met de hand de neus en de mond bedekken tijdens hoesten en niezen en daarna de handen wassen.

Bof en school, werk

Voelt iemand zich goed, terwijl hij of zij bof heeft dan kan school of werk gewoon bezocht worden. Je bent namelijk al besmettelijk voor je ziek bent, anderen kunnen dus al besmet zijn. De meeste kinderen zijn gevaccineerd tegen de bof, verspreiding op dagverblijven en scholen zal daarom niet snel gebeuren. Laat het wel weten bij de leiding als iemand de bof heeft, een besmettelijke ziekte. Symptomen van bof bij anderen zullen dan eerder herkend worden.

Bofepidemie 2009

Aan het einde van 2009 was er sprake van een uitbraak van bof, vooral studenten werden getroffen. Het ging om relatief veel mensen die als kind alle vaccinaties hadden ontvangen van het Rijksvaccinatieprogramma. Mogelijk dat de bescherming van het vaccin afneemt in de tijd en dat studenten, die nauw met elkaar in contact staan door bijvoorbeeld feesten, studentenhuizen, de bof toch kunnen krijgen. Onderzoek naar waarom de bescherming tegen bof afneemt, loopt nog.

Vliegreis en de bof

Op de website van Schiphol staat het volgende te lezen: is een kind besmet met een besmettelijke kinderziekte, zoals de bof, kinkhoest, mazelen of waterpokken? Dan mag het kind alleen vliegen met een medische verklaring waarin staat aangegeven dat het veilig is om te vliegen.