Hartonderzoek met behulp van een ECG

Hartonderzoek met behulp van een elektrocardiogram (ook wel ECG of hartfilm genoemd) en ook hartkatheterisatie, kan hartritmestoornissen en andere hart- en vaatziekten aan het licht brengen. Roken, hoge bloeddruk, overgewicht en ongezonde stress, zijn de meest voorkomende risicofactoren voor een hartaanval.

Waarom preventief hartonderzoek zinvol is

Wist u dat ons hart dagelijks meer dan 100.000 keer klopt? Elke dag opnieuw werkt het enorm krachtig en op volle toeren. Het pompt het bloed door onze aderen en voorziet ons lichaam van zuurstof. Maar het is ook een gevoelig orgaan. Een preventief hartonderzoek en een positieve kijk op het leven, kunnen het risico op hart- en vaatziekten of een hartaanval verminderen.

De sinusknoop als centrale gangmaker

Om de hartspier in staat te stellen jaar in, jaar uit regelmatig te laten pompen, worden elektrische impulsen uitgestraald door een "ritmeprikkelaar", een soort gangmaker. Deze elektrische activiteit kan worden opgetekend door middel van een elektrocardiogram. Dat grafisch patroon biedt informatie over de hartfunctie, het hartritme en eventueel opgetreden infarcten. Na pakweg 70 levensjaren heeft de hartspier zich ongeveer 3 miljard keer samengetrokken en weer ontspannen om dagelijks ongeveer 7000 liter bloed door het lichaam te pompen.

Om dit huzarenstukje probleemloos te volbrengen wordt bij gezonde mensen in rust 60 tot 70 maal per minuut door een zogenaamde sinusknoop een prikkel opgewekt. Die prikkel plant zich in de vorm van een elektrische stroom via bepaalde paden naar de hartspier voort en zet deze op die manier tot pompen aan. De sinusknoop is een netwerk van gespecialiseerde hartspiercellen in het rechter atrium van het hart dat de hartslag regelt, een natuurlijke pacemaker derhalve. Het hart zet zich dus constant zelf aan tot werken.

Een ECG, hoe functioneert die?

Aangezien het menselijk lichaam stroom geleidt, kan die prikkelactiviteit in het hart worden weergegeven in een grafiek. Daartoe wordt een aantal metalen plaatjes als elektrodes op bepaalde afstanden van elkaar op het lichaamsoppervlak bevestigd en de daartussen optredende spanningswisselingen (elektrische potentialen) geregistreerd. Ze worden in de ECG-apparatuur versterkt en op een monitor weergegeven of afgedrukt. Aangezien de elektrische stroompjes in hun verloop van richting veranderen, varieert ook het beeld van de curve (elektrocardiogram), afhankelijk van het tijdstip van de actie. De hele daaruit resulterende opeenvolging, wordt herhaald bij elke hartslag. Veranderingen in het weefsel, zoals die bijvoorbeeld optreden na een hartinfarct, resulteren in omleiding van de elektrische stroom en daarmee tot in het oog springende afwijkingen.

ECG biedt waardevolle informatie over de hartwerking

Wat er voor de leek in het beste geval uitziet als een lijntekening van bergen en dalen, biedt de specialist waardevolle informatie over de werking van het hart. Geregistreerd worden naast het ritme (dus de frequentie en regelmatigheid van de spanningsveranderingen) ook de grootte, richting en duur. Zo laten zich eventuele storingen in prikkelvorming en voortplanting van de stroompulsjes zien.

Wanneer wordt de ECG ingezet?

Aangezien een normale ECG bij een patiënt in rust zonder risico is, wordt deze bij de verdenking van hartziekten doorgaans als routine-onderzoek doorgevoerd. Daarmee laten zich de volgende aandoeningen herkennen:

• storingen in de bloedsomloop (ziekten van de kransslagaders, hartinfarct);
• hartritmestoornissen (te snelle, te trage of onregelmatige hartslag;
• atriumfibrilleren en ventrikelfibrilleren;
• overdosis aan medicijnen;
• gebrek of overschot van bepaalde mineralen zoals kalium;
• ontsteking van de hartspier of hartzakje.

Ook worden de resultaten van een elektrocardiogram gebruikt om het verloop en de behandeling van hartziekten te monitoren. Ook sommige longziektes zoals longembolie leiden tot veranderingen in het ECG. En vóór en tijdens een operatie is het een onmisbaar onderdeel van de diagnose om de hartfunctie van de patiënt te testen.

Hoe een ECG-onderzoek verloopt

Als de patiënt medicamenten neemt, moet hij dat vooraf aan de onderzoeker melden. Met name hartmedicatie kan het ECG veranderen en leiden tot een foute diagnose. Om bruikbare resultaten te verkrijgen, worden de elektroden steeds in een bepaalde volgorde op specifieke locaties op borstkas, polsen en enkels bevestigd. Om de geleidbaarheid te verhogen, kan bij elektroden met zuignapjes een gel worden gebruikt. Als er veel borsthaar aanwezig is, moet daar mogelijk een deel van weggeschoren worden. De elektroden zijn via kabels verbonden met het ECG-apparaat.

ECG in combinatie met inspanningstest

Bij een “ECG in rust”, de basisvorm, is de patiënt tijdens de meting kalm en ontspannen. Maar sommige veranderingen, zoals bij ritmestoornissen, laten zich eerst opmerken onder fysieke belasting. In dergelijke gevallen is een belastings-ECG op fiets of loopband gewenst. Daarbij wordt de belasting gecontroleerd en in meerdere stappen verhoogd tot de maximale inspanning (onder meer afhankelijk van leeftijd en geslacht) of tot het moment dat er ernstige klachten optreden. Overigens worden tegelijkertijd ook bloeddruk en hartslag gemeten. Omdat complicaties, zoals pijn op de borst of zelfs een hartaanval kan optreden, mag de inspanningstest alleen plaatsvinden onder medisch toezicht.

Lees verder

• ECG: met een gerust hart sporten