Proctitis: symptomen, diagnose en behandeling

Bij een ontsteking van de endeldarm spreken we van ‘proctitis’. Het is een aandoening die eenmalig kan voorkomen, maar ook herhaaldelijk kan terugkeren. Proctitis brengt in sommige gevallen structurele klachten met zich mee. Zo kan het een pijnlijke exercitie worden op het toilet als er wel aandrang is, maar er geen ontlasting naar buitenkomt.

Endeldarm

De endeldarm slaat tijdelijk ontlasting op. Als de endeldarm vol is, volgt er een seintje naar de hersenen. Daardoor weten mensen dat ze naar het toilet moeten. Dat heet ‘aandrang voelen’. De endeldarm sluit aan op de anus die bestaat uit twee kringspieren. Dankzij deze spieren gaat de endeldarm open en dicht. Daardoor krijgen bacteriën en schimmels zo min mogelijk kans om de darm in te kruipen.

Symptomen

• Bloed in de ontlasting
• Slijm of pus in de uitwerpselen
• Pijn in anus en endeldarm (pijn kan erger worden bij poepen)
• Diarree
• Obstipatie
• Meer aandrang om naar toilet te gaan (aandrang is vaak loos)
• Anuskrampen

Diagnose

Bij een vermoeden van proctitis volgt eerst een lichamelijk onderzoek. Daarbij wordt eerst naar de anus gekeken. Via het prikken van bloed kan worden gekeken of er in het lichaam een ontsteking aan de gang is. Ook dient de patiënt ontlasting in te leveren. Op deze manier kunnen andere oorzaken, zoals een ontsteking met bacteriën of wormen worden uitgesloten.

Proctoscopie

Via een proctoscopie kan de dokter binnen in de endeldarm en de anus kijken. Dat gebeurt met een proctoscoop. Dit is een kijkinstrument dat bestaat uit een metalen pijpje dat de anus ingaat en naar de endeldarm wordt geleid. Op deze manier worden de anus en de endeldarm in beeld gebracht. Via de proctoscoop kunnen ook stukjes weefsel worden weggenomen voor verder onderzoek naar eventuele ontstekingen. In sommige gevallen onderzoeken artsen ook of de ontsteking in de dikke darm voorkomt. In dit geval volgt een sigmoïdoscopie of een coloscopie. Een sigmoïdoscopie brengt de endeldarm en het S-deel van de dikke darm in kaart. Bij een coloscopie wordt de hele dikke darm onderzocht tot aan de dunne darm.

Behandeling

Medicatie

Proctitis is een aandoening die goed behandelbaar is. De ziekte kan worden behandeld op verschillende manieren, afhankelijk van de oorzaak. Er zijn verschillende soorten medicijnen beschikbaar. Meest voorgeschreven zijn zetpillen, zoals mesalazine die een ontstekingsremmende werking hebben. Ook is medicatie beschikbaar die het afweersysteem ondermijnt. Deze middelen staan bekend als immunosuppressiva. De patiënt dient de voorgeschreven medicatie meestal een langere periode te gebruiken, omdat de ontsteking aan de endeldarm anders snel kan terugkeren. In sommige gevallen wordt de medicatie niet helemaal afgebouwd, maar blijft de cliënt een lage dosis gebruiken van het medicijn. Als de proctitis is ontstaan door een bacteriële soa, volgt ook een kuur met een antibioticum.

Klysma’s

Ook kan de patiënt klysma’s uitvoeren die een zelfde werking hebben als de zetpil. In de meeste gevallen worden klysma’s pas voorgeschreven bij een chronische vorm van proctitis. Een klysma is gebruikelijk bij personen die een endeldarmontsteking krijgen na een bestraling. Deze darmspoelingen bevatten 5-ASA of corticosteroïden.

Stoma

In zeldzame gevallen wordt een tijdelijke stoma aangelegd bij patiënten met proctitis. Dit is een nagebootste uitgang voor de ontlasting die naar buiten komt in een zakje in de buik. Na enige tijd kan de stoma meestal weer worden verwijderd. Op deze manier krijgt de endeldarm tijdelijk rust, waarna herstel optreedt. Wanneer dit niet het geval is, volgt een operatie waarbij de endeldarm wordt weggehaald. De stoma krijgt dan een blijvend karakter.

Oorzaak

In veel gevallen is de oorzaak van proctitis te achterhalen. De aandoening komt zelden onder de jeugd voor. Vaak ontstaat proctitis na een andere ziekte, zoals na een seksueel overdraagbare aandoening. Meestal gaat het hierbij om herpes simplex of gonorroe. Dit is meestal het geval bij homoseksuele mannen. Ook patiënten die lijden aan de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa kunnen te maken krijgen met een ontstoken endeldarm. Dit geldt ook na bestraling van ziektes als baarmoederhalskanker en prostaatkanker. Hierdoor verzwakt het slijmvlies bij de endeldarm. Andere oorzaken zijn het gebruik van laxeerpillen of het stoppen van voorwerpen in de anus.

Preventie

Patiënten kunnen zelf ook het nodige doen om de kans op de terugkeer van een endeldarmontsteking te voorkomen. Dat kan door het eten van vezels. Die komen voor in onder meer groente, fruit, peulvruchten en volkoren voedselwaren. Wie frequent diarree heeft, wordt aangeraden veel water te drinken. Via ORS kunnen ook de zouten worden aangevuld. ORS is verkrijgbaar in zakjes in drogisterij- en apotheekwinkels en voorkomt uitdroging.