Proctoscopie: Inwendig kijkonderzoek van endeldarm en anus

Een proctoscopie is een inwendig kijkonderzoek van de anus en het slijmvlies van de endeldarm. Het onderzoek gebeurt door middel van een proctoscoop. Dit is een dunne buigzame slang met op het eind een lampje. Hiermee is het voor de Maag-Darm-Lever-arts of internist mogelijk in de endeldarm te kijken. De arts spoort eventuele afwijkingen op of sluit deze juist uit via een proctoscopie. Tijdens onderzoek is het zelfs mogelijk om reeds de behandeling te starten voor het oplossen van het probleem. Vele patiënten zijn bang van een proctoscopie maar dat is nergens voor nodig. De meeste patiënten verdragen dit veilig onderzoek perfect zonder verdoving of pijnstilling, al voelt het soms wel ongemakkelijk aan.

• Indicatie inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus
• Voorbereiding proctoscopie
• Praktisch
• Onderzoek bij de patiënt
• Na het onderzoek
• Complicaties bij de patiënt
• Contact opnemen met arts
• Uitslag

Indicatie inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus

Volgende aandoeningen of symptomen leiden tot een proctoscopie.

• Aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen): De patiënt ervaart jeuk, pijn, en bij de ontlasting zit mogelijk bloed (bloed in de ontlasting) en slijm (slijmerige ontlasting).
• Anaal fissuur: Scheurtje in de anus - De patiënt voelt hevige pijn na de stoelgang en bij de ontlasting zit bloed.
• Anale prolaps: Verzakking van de anus
• Endeldarmkanker
• Megacolon: Grote, uitgezette dikke darm
• Poliepen: Dit is een klein, goedaardig, steelvormig slijmvliesgezwel dat er uitziet als een champignon. Ze bevinden zich mogelijk aan de binnenkant van de endeldarm.
• Proctitis - Ontsteking endeldarm: De patiënt heeft een plotselinge aandrang om naar het toilet te gaan, en bij de ontlasting treft hij bloed, slijm en pus aan.
• Rectokèle: Uitpuiling van de endeldarm in de vaginawand
• Rectale prolaps (endeldarmverzakking met verlies van stoelgang): Uitstulpende darm - De patiënt heeft het gevoel dat er een prop in de endeldarm zit, en verder heeft hij pijn, jeuk en bloedverlies.

Voorbereiding proctoscopie

De arts bevraagt de patiënt over de aanwezigheid van kunstmateriaal in het lichaam. Hij wil ook gaarne de medische situatie en voorgeschiedenis kennen van de patiënt (afwijkingen en gezondheidsproblemen). De patiënt meldt tevens of hij bepaalde allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) heeft. Tot slot meldt de patiënt welke medicatie, kruiden, vitaminen en supplementen hij inneemt. Mogelijk moet hij namelijk met bepaalde middelen (tijdelijk) stoppen, wijzigt de arts de dosis of krijgt de patiënt een vervangend middel voorgeschreven.

Verloop

Normaliter dient de patiënt niets speciaal te doen dus hij mag normaal eten en drinken. In sommige ziekenhuizen krijgt de patiënt een klysma (lavement) toegediend. Zo ontlast de patiënt zich voordat het onderzoek start, en is het laatste deel van de dikke darm volledig leeg.

Meenemen naar het ziekenhuis

De patiënt neemt een eventuele medicatielijst en reserveondergoed mee.

Praktisch

Een proctoscopie kent een duurtijd van vijf tot tien minuten. Indien de arts tijdens een onderzoek meteen een behandeling start, duurt dit mogelijk wel langer. Het onderzoek gebeurt poliklinisch op de endoscopieafdeling; de patiënt mag na het onderzoek direct naar huis.

Onderzoek bij de patiënt

Tijdens het onderzoek ligt de patiënt in geknielde houding of op de linkerzijde op de onderzoektafel. Over het onderlichaam van de patiënt plaats de arts een doek. De patiënt krijgt vervolgens verdovende zalf in de anus. Daarna bekijkt de arts de anus en gebruikt hij zijn vinger om deze te onderzoeken (rectaal toucher). De arts introduceert de met glijmiddel ingesmeerde proctoscoop. Deze brengt hij voorzichtig via de anus naar de endeldarm. Hij trekt de proctoscoop langzaam terug zodat hij goed in staat is om het slijmvlies te bestuderen. De arts ziet mogelijk iets onbekend of afwijkend en besluit dan besluiten om een biopt te nemen (stuk weefsel wegnemen). De patiënt ervaart hierbij geen pijn maar soms treedt wel bloedverlies op. Soms is het noodzakelijk aambeien te behandelen en/of poliepen te verwijderen; dit gebeurt op een volkomen pijnloze manier.

• Aambeien: Hiervoor gebruikt de arts een zuigertje dat de aambei optrekt. Daarna plaatst hij een plastic bandje over de aambei (rubberbandligatie). Dit resulteert in een spontane loslating na één of twee weken. Eventueel gebruikt de MDL-arts infrarood licht waardoor de aambei verschrompelt (fotocoagulatie).
• Poliepen: De poliepen verwijdert hij met een lasso die hij om de poliep hangt. Vervolgens snijdt een elektrisch stroompje op de metaaldraad de poliep af.

Na het onderzoek

De arts onderzoekt verwijderde poliepen grondig. De patiënt krijgt een antibioticakuur wanneer weefsel of poliepen weggenomen zijn, en dit vooral wanneer de patiënt kunstmateriaal in het lichaam heeft of een afwijking heeft aan bijvoorbeeld een hartklep. Bij deze procedure komen namelijk mogelijk bacteriën in de bloedbaan terecht waardoor een antibioticakuur aangewezen is. Na een rubberbandligatie verdwijnen de elastiekjes spontaan in de ontlasting en dit gebeurt vijf tot zeven dagen na de behandeling. Soms zijn meerdere behandelingen nodig om aambeien te verwijderen; meestal vindt een volgende behandeling pas vier tot acht weken later plaats.

Complicaties bij de patiënt

In 1% van de gevallen treedt een bloeding op tot veertien dagen na het verwijderen van poliepen of aambeien. Deze lost zich meestal spontaan op. Daarnaast treedt bloedverlies vaak op na het wegnemen van stukje weefsel. In zeldzame gevallen scheurt tijdens een proctoscopie de huid van de anus een beetje. Hierdoor ontstaan pijnklachten en bloedverlies. Hiervoor is medicatie voorhanden. Napijn treedt tot een aantal dagen na behandeling van aambeien op; pijnstillers zoals Paracetamol bieden hierbij soelaas. Het pijngevoel verschilt van patiënt tot patiënt en gaat van mild tot vrij fors, doch extreme pijn komt slechts sporadisch voor. Pijn en koorts wijzen mogelijk op een scheurtje in de darmwand.

Contact opnemen met arts

De patiënt neemt in een aantal gevallen met de MDL-arts contact op: napijn die blijft aanhouden, nabloeding die steeds verergert, pijnlijke zwelling rond de anus en bij pijn en koorts (dit wijst mogelijk op een scheurtje in de darmwand).

Uitslag

De patiënt krijgt na het onderzoek direct de uitslag te horen van de arts. Als hij tijdens het onderzoek weefsel heeft weggenomen, duurt het enkele dagen voordat de uitslag bekend is.

Lees verder

• Colonoscopie: Tips om het onderzoek te vergemakkelijken
• Endoscopie: Inwendig kijkonderzoek van binnenkant lichaam
• ERCP: Procedure inwendig kijkonderzoek galwegen en pancreas
• Sigmoïdoscopie: Onderzoek van laatste gedeelte dikke darm
• Anale manometrie: Onderzoek met drukmeting van de anus