Proctoscopie: Inwendig kijkonderzoek van endeldarm en anus

Een proctoscopie is een inwendig kijkonderzoek van de anus en het slijmvlies van de endeldarm. Dit onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van een proctoscoop, een dunne, flexibele buis met een lichtbron aan het uiteinde. Hiermee kan de Maag-Darm-Lever-arts (MDL-arts) of internist de binnenkant van de endeldarm inspecteren, afwijkingen opsporen en indien nodig direct een behandeling starten. Hoewel veel patiënten vrezen voor een proctoscopie, is deze procedure over het algemeen goed te verdragen en vaak zonder verdoving of pijnstilling mogelijk, hoewel enige mate van ongemak kan optreden.

• Proctoscopie
• Toepassingen van een proctoscopie
• Indicaties voor een inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus
• Voordelen van een proctoscopie
• Voorbereiding op een proctoscopie
• Praktische informatie
• Het onderzoek
• Na het onderzoek
• Complicaties en bijwerkingen
• Wanneer contact opnemen met de arts
• Uitslag en vervolgafspraken
• Alternatieven voor een proctoscopie
• Nazorg na een proctoscopie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met proctoscopie
• Bereid je goed voor op het onderzoek
• Wees voorbereid op een kort ongemak
• Volg de nazorginstructies
• Communiceer openlijk met je arts
• Zorg voor comfort tijdens het herstel
• Wees alert op veranderingen in je symptomen
• Volg de controleafspraken op
• Bereid je voor op mogelijke aanvullende onderzoeken
• Misvattingen rond proctoscopie
• Een proctoscopie is een pijnlijke procedure
• De proctoscopie is alleen voor oudere mensen
• Er is geen voorbereiding nodig voor een proctoscopie
• De proctoscopie kan alle darmziekten detecteren
• De proctoscopie is niet geschikt voor mensen met een hoge pijngevoeligheid
• Het is moeilijk om te zeggen of er iets mis is na de proctoscopie
• Een proctoscopie is alleen nodig als je specifieke symptomen hebt

Proctoscopie

Een proctoscopie is een medische procedure die wordt uitgevoerd om de binnenkant van het rectum en de anus te inspecteren. Dit wordt gedaan met behulp van een proctoscoop, een holle buis met een lichtbron en camera die artsen in staat stelt om visueel de conditie van het slijmvlies van het rectum en de anus te beoordelen. Het is een diagnostisch hulpmiddel dat vaak wordt gebruikt om aandoeningen zoals aambeien, tumoren, ontstekingen en andere afwijkingen vast te stellen.

Wat is een proctoscopie?
Een proctoscopie is een minimaal invasieve procedure die het mogelijk maakt voor artsen om het onderste deel van het spijsverteringsstelsel te inspecteren. De proctoscoop wordt voorzichtig in de anus ingebracht en biedt de arts direct zicht op het slijmvlies van het rectum. Dit instrument bevat vaak een camera en een lichtbron, waardoor artsen afwijkingen snel kunnen detecteren en vaststellen of er verdere onderzoeken of behandelingen nodig zijn.

Hoe wordt een proctoscopie uitgevoerd?
Een proctoscopie wordt meestal uitgevoerd in een poliklinische setting. Patiënten wordt gevraagd zich op een onderzoekstafel te positioneren, meestal liggend op de zij met gebogen benen. De arts brengt voorzichtig de proctoscoop in de anus, wat meestal geen pijn veroorzaakt, maar enige druk of ongemak kan veroorzaken. Bij sommige patiënten kan lichte sedatie of lokale verdoving worden toegepast om ongemakken te minimaliseren. De procedure duurt meestal tussen de 10 en 15 minuten.

Toepassingen van een proctoscopie

Een proctoscopie wordt toegepast bij de diagnose van verschillende anorectale aandoeningen. De techniek stelt artsen in staat om afwijkingen in het rectum en de anus snel te identificeren, waardoor tijdige behandeling mogelijk is. Daarnaast kan de proctoscopie ook gebruikt worden voor het nemen van weefselmonsters (biopsieën), wat belangrijk kan zijn bij het vaststellen van kwaadaardige tumoren of andere pathologieën.

Diagnose van aambeien
Een van de meest voorkomende toepassingen van een proctoscopie is het diagnosticeren van aambeien. Aambeien zijn gezwollen bloedvaten in het rectum of de anus die vaak leiden tot symptomen zoals pijn, jeuk, of bloed in de ontlasting. Een proctoscopie maakt het mogelijk om de grootte, het type en de locatie van de aambeien vast te stellen. Dit helpt artsen om een geschikte behandeling voor te stellen, die kan variëren van conservatieve zorg tot chirurgische ingrepen, afhankelijk van de ernst van de aandoening.

Detectie van anale fissuren en infecties
Naast aambeien wordt een proctoscopie ook vaak gebruikt om anale fissuren te detecteren. Anale fissuren zijn kleine scheurtjes in het slijmvlies van de anus die vaak gepaard gaan met hevige pijn tijdens of na de stoelgang. Een proctoscopie biedt artsen de mogelijkheid om de scheurtjes visueel te inspecteren en een passende behandeling aan te bevelen. Infecties zoals anale fistels of abcessen kunnen ook snel worden geïdentificeerd, wat essentieel is voor de juiste behandeling.

Screening voor tumoren en poliepen
Een proctoscopie wordt ook gebruikt voor het screenen van tumoren en poliepen in het rectum en de anus. Hoewel het niet de eerste keuze is voor het screenen op colorectale kanker, kan het helpen bij de vroege opsporing van verdachte afwijkingen. Als de arts tijdens de proctoscopie verdachte gebieden ontdekt, kan er een biopsie worden genomen voor verder onderzoek. Dit maakt het mogelijk om tumoren in een vroeg stadium te identificeren, wat de behandelingskansen aanzienlijk verhoogt.

Indicaties voor een inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus

Een proctoscopie wordt uitgevoerd bij de volgende aandoeningen of symptomen:

• Aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen): De patiënt kan jeuk, pijn en bloed (bloed in de ontlasting) of slijm (slijmerige ontlasting) bij de ontlasting ervaren.
• Anaal fissuur: Een scheurtje in de anus dat hevige pijn veroorzaakt na de stoelgang, vaak vergezeld van bloed in de ontlasting.
• Anale prolaps: Verzakking van de anus waarbij de anus uit de normale positie naar buiten komt.
• Endeldarmkanker: Kanker in de endeldarm, vaak met symptomen zoals bloed in de ontlasting, pijn en gewichtsverlies.
• Megacolon: Een aanzienlijke uitzetting van de dikke darm, vaak veroorzaakt door een vertraagde darmfunctie.
• Poliepen: Kleine, goedaardige gezwellen op een steel die eruitzien als champignons en zich aan de binnenkant van de endeldarm bevinden.
• Proctitis - Ontsteking van de endeldarm: Symptomen zijn onder andere plotselinge aandrang om naar het toilet te gaan, en aanwezigheid van bloed, slijm en pus bij de ontlasting.
• Rectokèle: Een uitpuiling van de endeldarm in de vaginawand bij vrouwen.
• Rectale prolaps (endeldarmverzakking met verlies van stoelgang): Uitstulping van de endeldarm waardoor de patiënt het gevoel heeft dat er een massa in de endeldarm zit, vaak vergezeld van pijn, jeuk en bloedverlies.

Voordelen van een proctoscopie

Er zijn verschillende voordelen verbonden aan het gebruik van een proctoscopie als diagnostisch hulpmiddel. Het is een snelle en eenvoudige procedure die artsen helpt om snel belangrijke informatie te verkrijgen over de gezondheid van het rectum en de anus. Bovendien kan het directe visuele resultaat artsen in staat stellen om snel een behandelingsplan voor te stellen.

Minimale invasiviteit
Een proctoscopie is een minimaal invasieve procedure, wat betekent dat er geen grote incisies of chirurgische ingrepen nodig zijn. Dit betekent dat de procedure sneller hersteltijd vereist en patiënten vaak geen langdurige ziekenhuisopname nodig hebben. Hoewel sommige ongemakken kunnen optreden, zoals een gevoel van druk of lichte pijn, is het doorgaans een goed verdragen procedure.

Directe resultaten
Een van de grootste voordelen van een proctoscopie is dat het artsen directe visuele resultaten biedt. Dit betekent dat artsen onmiddellijk kunnen bepalen of er sprake is van afwijkingen zoals tumoren, poliepen of andere pathologieën. Het gebruik van een camera aan het uiteinde van de proctoscoop maakt het mogelijk om gedetailleerde beelden te verkrijgen, wat helpt bij het stellen van een nauwkeurige diagnose.

Voorbereiding op een proctoscopie

Voorafgaand aan het onderzoek vraagt de arts naar de aanwezigheid van kunstmateriaal in het lichaam en bespreekt de medische voorgeschiedenis van de patiënt, inclusief eventuele afwijkingen en gezondheidsproblemen. De patiënt moet ook eventuele allergieën melden. Verder is het belangrijk dat de patiënt de arts informeert over de medicatie, kruiden, vitaminen en supplementen die hij gebruikt. Dit is cruciaal omdat de arts mogelijk aanpassingen in de medicatie moet maken of tijdelijke onderbrekingen moet adviseren.

Verloop
Over het algemeen hoeft de patiënt zich niet specifiek voor te bereiden en kan hij normaal eten en drinken. In sommige gevallen kan een klysma (lavement) worden gegeven om de darm te reinigen voordat het onderzoek begint, zodat het laatste deel van de dikke darm volledig leeg is.

Meenemen naar het ziekenhuis
De patiënt wordt geadviseerd om een lijst van zijn medicatie en eventueel reserveondergoed mee te nemen.

Praktische informatie

Een proctoscopie duurt doorgaans tussen de vijf en tien minuten. Indien tijdens het onderzoek een behandeling wordt gestart, kan de duur variëren. Het onderzoek vindt poliklinisch plaats op de endoscopieafdeling, en de patiënt kan meestal direct na afloop naar huis.

Het onderzoek

Tijdens het onderzoek ligt de patiënt op de linkerzijde of in geknielde houding op de onderzoektafel. De arts bedekt het onderlichaam van de patiënt met een doek en brengt verdovende zalf aan in de anus. Vervolgens voert de arts een rectaal toucher uit om de anus te onderzoeken. De arts introduceert de met glijmiddel ingesmeerde proctoscoop voorzichtig via de anus naar de endeldarm. Door de proctoscoop langzaam terug te trekken, kan de arts het slijmvlies goed bekijken. Indien er afwijkingen worden gezien, kan de arts besluiten een biopt (weefselmonster) te nemen. Dit kan leiden tot enige bloeding, maar veroorzaakt doorgaans geen pijn. Bij aambeien of poliepen kan de arts direct een behandeling uitvoeren:

• Aambeien: De arts gebruikt een zuigertje om de aambei op te trekken en plaatst vervolgens een plastic bandje (rubberbandligatie) om de aambei, wat na één tot twee weken leidt tot spontane afstoting. Alternatief kan infraroodlicht worden gebruikt voor fotocoagulatie, waarbij de aambei verschrompelt.
• Poliepen: Deze worden verwijderd met een lasso die om de poliep wordt geplaatst en vervolgens met een elektrisch stroompje wordt afgesneden.

Na het onderzoek

Verwijderde poliepen worden grondig onderzocht. Indien er weefsel is weggehaald, krijgt de patiënt een antibioticakuur voorgeschreven, vooral als er kunstmateriaal in het lichaam aanwezig is of bij afwijkingen zoals hartklepproblemen, om mogelijke infecties te voorkomen. De elastiekjes van een rubberbandligatie verdwijnen meestal spontaan in de ontlasting binnen vijf tot zeven dagen na de behandeling. Indien nodig kunnen meerdere behandelingen noodzakelijk zijn, waarbij een volgende behandeling meestal pas na vier tot acht weken wordt uitgevoerd.

Complicaties en bijwerkingen

In ongeveer 1% van de gevallen kan er tot veertien dagen na het verwijderen van poliepen of aambeien een bloeding optreden, die meestal vanzelf stopt. Bloedverlies kan ook optreden na het wegnemen van weefsel. Zeldzaam kan tijdens de proctoscopie een scheurtje in de huid van de anus ontstaan, wat kan leiden tot pijn en bloedverlies. Hiervoor is medicatie beschikbaar. Napijn kan enkele dagen aanhouden na de behandeling van aambeien; pijnstillers zoals Paracetamol kunnen helpen. Pijn varieert van mild tot aanzienlijk, maar extreme pijn komt zelden voor. Pijn en koorts kunnen wijzen op een scheurtje in de darmwand.

Wanneer contact opnemen met de arts

De patiënt moet contact opnemen met de MDL-arts in de volgende situaties:

• Aanhoudende napijn
• Verergerende nabloeding
• Pijnlijke zwelling rond de anus
• Pijn en koorts (wat kan wijzen op een scheurtje in de darmw

Uitslag en vervolgafspraken

De uitslag van de proctoscopie wordt meestal direct na het onderzoek besproken. Als er weefsel is weggenomen, kan het enkele dagen duren voordat de resultaten beschikbaar zijn.

Alternatieven voor een proctoscopie

Er zijn verschillende alternatieven voor een proctoscopie, afhankelijk van de symptomen en de behoeften van de patiënt. Deze alternatieven kunnen variëren van andere vormen van endoscopie tot meer invasieve procedures.

Anoscopie
Anoscopie is een procedure die lijkt op een proctoscopie, maar zich richt op het onderzoeken van de anus zelf, in plaats van het rectum. Deze techniek kan nuttig zijn bij het diagnosticeren van aandoeningen zoals aambeien of andere anale afwijkingen. Het biedt minder gedetailleerde informatie dan een proctoscopie, maar is nuttig voor het identificeren van oppervlakkige problemen in het anale gebied.

Coloscopie
Een coloscopie is een uitgebreidere techniek waarbij de arts het gehele colon onderzoekt, in plaats van alleen het rectum. Dit is vaak de voorkeursmethode bij het screenen voor colorectale kanker, vooral bij patiënten met een verhoogd risico. De coloscopie biedt een gedetailleerder zicht op de dikke darm, maar is invasiever en vereist vaak sedatie.

Nazorg na een proctoscopie

Over het algemeen vereist een proctoscopie weinig nazorg. De meeste patiënten kunnen hun dagelijkse activiteiten snel hervatten, hoewel enige tijdelijke ongemakken zoals een opgeblazen gevoel of lichte pijn kunnen optreden. Als de arts een biopsie heeft uitgevoerd, kunnen er instructies worden gegeven over hoe de patiënt de komende dagen voor zichzelf kan zorgen.

Pijnbeheersing
Na een proctoscopie kunnen sommige patiënten lichte pijn of ongemak ervaren. Dit is meestal van korte duur en kan worden verlicht met vrij verkrijgbare pijnstillers. Het is belangrijk dat patiënten, indien nodig, pijnmedicatie gebruiken en hun arts raadplegen als het ongemak langer aanhoudt dan verwacht.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met proctoscopie

Een proctoscopie is een medisch onderzoek waarbij de arts de binnenkant van het rectum en de lage delen van de dikke darm onderzoekt. Dit onderzoek kan nodig zijn om klachten zoals bloed in de ontlasting, pijn, of andere darmproblemen te evalueren. Hoewel het een relatief eenvoudige procedure is, kan het voor sommige mensen ongemakkelijk zijn. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn en te weten wat je kunt verwachten. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met een proctoscopie.

Bereid je goed voor op het onderzoek

Voor een proctoscopie moet je vaak je darmen leegmaken om ervoor te zorgen dat de arts een goed zicht heeft op de onderzochte gebieden. Dit betekent meestal dat je een laxeermiddel krijgt voorgeschreven of een bepaald dieet moet volgen om je darmen te reinigen. Zorg ervoor dat je deze instructies nauwkeurig opvolgt, zodat het onderzoek zo soepel mogelijk verloopt. Het is belangrijk om goed gehydrateerd te blijven, dus drink voldoende water zoals aanbevolen door je arts. Als je vragen hebt over de voorbereiding, aarzel dan niet om contact op te nemen met je arts.

Wees voorbereid op een kort ongemak

Tijdens de proctoscopie kan de arts een flexibele buis met een lichtje (proctoscoop) in je rectum inbrengen om het gebied te bekijken. Dit kan enige ongemak veroorzaken, maar het is meestal kort en goed te verdragen. Sommige mensen ervaren een licht gevoel van druk of een drang om te poepen. Het is normaal om je wat ongemakkelijk te voelen, maar het onderzoek duurt meestal maar een paar minuten. Het is belangrijk om tijdens het onderzoek zo ontspannen mogelijk te blijven, zodat de arts het onderzoek gemakkelijker kan uitvoeren.

Volg de nazorginstructies

Na het onderzoek kun je meestal gewoon je dagelijkse activiteiten hervatten, tenzij je arts anders adviseert. In sommige gevallen kun je wat lichte buikkrampen of een opgeblazen gevoel ervaren, maar dit zou snel moeten verdwijnen. Het is ook mogelijk dat je wat bloed in je ontlasting ziet, vooral als er een biopt (weefselmonster) is genomen tijdens het onderzoek. Dit is vaak tijdelijk, maar als het bloeden aanhoudt of als je andere verontrustende symptomen hebt, neem dan contact op met je arts.

Communiceer openlijk met je arts

Voordat het onderzoek plaatsvindt, is het belangrijk om met je arts te bespreken wat je symptomen zijn en of er specifieke zorgen zijn die je hebt over het onderzoek of de resultaten. De arts kan je ook uitleggen waarom de proctoscopie wordt uitgevoerd en wat er wordt verwacht. Als je angstig bent voor het onderzoek, bespreek dit dan met je arts. Soms kan de arts een kalmerend middel aanbieden om je te helpen ontspannen.

Zorg voor comfort tijdens het herstel

Na het onderzoek kun je wat ongemak ervaren, zoals lichte pijn of een gevoel van druk in je buik. Het is belangrijk om jezelf de tijd te geven om te herstellen. Als je arts je geen specifieke beperkingen heeft opgelegd, kun je je normale dagelijkse activiteiten hervatten. Zorg ervoor dat je jezelf goed verzorgt en let op je lichaamssignalen. Het is belangrijk om rustig te herstellen en voldoende water te drinken om gehydrateerd te blijven.

Wees alert op veranderingen in je symptomen

Na de proctoscopie is het belangrijk om je symptomen in de gaten te houden. Als je merkt dat je ernstigere pijn hebt, aanhoudend bloed in je ontlasting, of andere verontrustende symptomen ervaart, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Dit kan een teken zijn van een complicatie of een reactie op het onderzoek. Houd je arts goed op de hoogte van eventuele veranderingen.

Volg de controleafspraken op

Na de proctoscopie kunnen er vervolgafspraken nodig zijn, vooral als er tijdens het onderzoek afwijkingen zijn gevonden. Je arts zal je adviseren over de volgende stappen, afhankelijk van de resultaten van het onderzoek. Het is belangrijk om deze afspraken na te komen om ervoor te zorgen dat eventuele problemen tijdig worden opgespoord en behandeld.

Bereid je voor op mogelijke aanvullende onderzoeken

Afhankelijk van de bevindingen van de proctoscopie kan je arts besluiten om aanvullende onderzoeken te laten uitvoeren, zoals een colonoscopie of andere beeldvormende onderzoeken. Wees voorbereid op deze mogelijke vervolgonderzoeken en bespreek met je arts wat ze inhouden en hoe je je daarop kunt voorbereiden.

Met de juiste voorbereiding en zorg kun je een proctoscopie beter begrijpen en gemakkelijker doorstaan. Het is een belangrijke procedure voor het vaststellen van aandoeningen in de onderste darmen en kan helpen bij het vinden van de oorzaak van symptomen zoals bloed in de ontlasting, buikpijn of veranderingen in je stoelgang.

Misvattingen rond proctoscopie

Een proctoscopie is een pijnlijke procedure

Hoewel de gedachte aan een proctoscopie vaak wordt geassocieerd met ongemak, is de procedure zelf meestal niet pijnlijk. De arts gebruikt een dunne buis, de proctoscoop, om de binnenkant van de anus en het rectum te onderzoeken. De meeste patiënten ervaren slechts een licht ongemak, vergelijkbaar met een drukgevoel. Bij sommige mensen kan de procedure wat meer ongemak veroorzaken, maar pijn is doorgaans niet het geval.

De proctoscopie is alleen voor oudere mensen

Een proctoscopie kan voor elke patiënt nodig zijn, ongeacht de leeftijd. Het wordt vaak uitgevoerd wanneer iemand klachten heeft zoals darmen die pijn, bloedingen of andere abnormale symptomen vertonen. De procedure is dus niet beperkt tot ouderen, hoewel het vaker voorkomt bij die leeftijdsgroep, vooral in verband met aandoeningen zoals kanker of leverproblemen.

Er is geen voorbereiding nodig voor een proctoscopie

In de meeste gevallen moet een patiënt zich voorbereiden op een proctoscopie, vaak door een klysma te gebruiken om de darmen leeg te maken voordat de procedure plaatsvindt. Dit is noodzakelijk om een helder beeld te krijgen van het gebied dat onderzocht wordt. Afhankelijk van de situatie kan de arts ook andere instructies geven, zoals het vermijden van eten of drinken voor de procedure.

De proctoscopie kan alle darmziekten detecteren

Hoewel de proctoscopie nuttig is voor het opsporen van bepaalde aandoeningen in het rectum en de onderste delen van de darmen, zoals ontstekingen, aambeien of tumoren, kan het niet alle darmziekten detecteren. Sommige aandoeningen die dieper in de darmen voorkomen, zoals colitis of ziekte van Crohn, vereisen uitgebreidere onderzoeken, zoals een coloscopie.

De proctoscopie is niet geschikt voor mensen met een hoge pijngevoeligheid

Voor mensen die gevoelig zijn voor pijn, is het belangrijk om met de arts te bespreken welke mogelijkheden er zijn om het ongemak te verlichten. In sommige gevallen kan een lokale verdoving worden toegepast om de pijn te verminderen. De procedure kan ook snel worden uitgevoerd, wat de tijd van ongemak minimaliseert.

Het is moeilijk om te zeggen of er iets mis is na de proctoscopie

De arts kan tijdens de proctoscopie meestal al een eerste inschatting maken van de gevonden afwijkingen. Als er verdachte bevindingen zijn, kan de arts onmiddellijk een biopsie uitvoeren of de patiënt doorverwijzen voor verder onderzoek, zoals een beeldvormend onderzoek of andere aanvullende tests.

Een proctoscopie is alleen nodig als je specifieke symptomen hebt

Hoewel de meeste proctoscopieën worden uitgevoerd wanneer iemand klachten heeft, zoals bloeden, pijn of onverklaarbare veranderingen in de stoelgang, kan de procedure ook worden aanbevolen als preventief onderzoek, vooral voor mensen met een verhoogd risico op aandoeningen zoals kanker of oxselproblemen.

Lees verder

• Colonoscopie: Tips om het onderzoek te vergemakkelijken
• Endoscopie: Inwendig kijkonderzoek van binnenkant lichaam
• ERCP: Procedure inwendig kijkonderzoek galwegen en pancreas
• Sigmoïdoscopie: Onderzoek van laatste gedeelte dikke darm
• Anale manometrie: Onderzoek met drukmeting van de anus