De naderende dood - een palliatieve zorg

De dood is onvermijdelijk en iedereen wordt er in zijn leven vroeg of laat mee geconfronteerd. Voor sommigen staat de dood gelijk aan het einde en boezemt het hen angst in als ze eraan denken. Anderen zien de dood als een nieuw begin en geloven dan ook in een leven na de dood. Hoe de persoon tegenover de dood staat, bepaald eveneens veel hoe hij met zijn stervensproces omgaat. Ondanks de waarden en normen tegenover het leven van ieder mens, heeft hij recht op palliatieve zorg.

Wat is palliatieve zorg?

Palliatie komt van het Latijnse woord Pallium en betekend ‘mantel van zorg’. Het is het omringen of ommantelen van de zieke persoon met liefde en goede zorgen. Hierbij mag er niet enkel gedacht worden aan de fysieke aspecten, maar omvat het ook de psychische, sociale en spirituele noden van de persoon.

Geschiedenis

De palliatieve zorg is ontstaan vanaf de jaren ’60 in Engeland door Cicely Saunders. Cicely Saunders kwam in contact met terminaal zieke patiënten als verpleegkundige, maatschappelijk werkster en later als arts. Ze was tevens de grondlegster van het basisconcept van de terminale of palliatieve zorg. Het basisconcept omvat vier beginselen:

• Sterven is een natuurlijk proces. De terminale fase is een belangrijke fase van het leven.
• Als de zieke niet meer kan genezen heeft hij minstens recht op zorgen op psychisch, fysiek, spiritueel en sociaal vlak.
• Er wordt in een interdisciplinair team interprofessioneel gewerkt.
• Men zal zich onthouden van zowel levensverkortende maar ook levensverlengende behandelingen.

Er wordt gestreefd naar een holistische benadering van de mens in zijn geheel. Nadat men goede resultaten boekte in Engeland, kwam ook de palliatieve zorg naar Europa. Heden ten dage wordt er overal in Europa goede palliatieve zorg nagestreefd.

Definitieve van palliatieve zorg

Palliatieve zorg kent verscheidene definities. Onderstaande definities zijn afkomstig van de grondlegster Cicely Saunders en WGO (Wereldgezondheidsorganisatie).

“Palliatieve zorg is alles wat nog dient gedaan te worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden” C.Saunders

"Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard."
WHO (2002)

Wat omvat palliatieve zorg?

Palliatieve zorg is zeer ruim en gaat over onder andere volgende domeinen:

• Symptoom - en pijnbestrijding (kan gaan van medicatiegebruik tot palliatieve radio - en chemotherapie)
• Palliatieve sedatie
• Emotionele ondersteuning voor zowel de patiënt als zijn omgeving
• Werken in een interdisciplinair team van verpleegkundigen, artsen, diëtisten, fysiotherapeuten, maatschappelijke werkers, psychologen,...om een optimale zorg na te streven
• Ligt de nadruk niet meer op genezing maar op comfort van de patiënt
• Praktische facetten zoals wilsverklaring, euthanasieverklaring, hulp bij zelfdoding, wettelijke vertegenwoordiger en vertrouwenspersoon,...
• Stopt niet bij het overlijden van de patiënt maar gaat verder bij de nabestaanden
• ...

Zoals er hierboven te lezen is, is palliatieve zorg een ruim begrip. Er staat een multidisciplinair team klaar om de zorg zo optimaal mogelijk te krijgen. Een voorbeeld hiervan is de symptoom - en pijnbestrijding.

Wat is symptoom - en pijnbestrijding?

De symptoom - en pijnbestrijding omvat twee belangrijke aspecten: symptomen en pijn.

Symptomen zijn een gevolg van het lichamelijk dysfunctioneren en komen niet alleen voor op fysisch vlak, maar ook op psychosociaal en spiritueel vlak. Men moet dus naar de totale mens kijken. In een palliatieve zorgsituatie kan men niet meer in de mogelijkheid zijn om de patiënt te genezen en verandert de zorg van care (behandelen met oog op genezing) naar cure (behandelen met oog op comfort). Als men op dit niveau terechtkomt, is het grootste doel om de patiënt zoveel mogelijk zorg te bieden en kan men overgaan op bijvoorbeeld palliatieve radiotherapie om tumoren te verkleinen en zo de symptomen (gedeeltelijk) weg te nemen. Men moet, als hulpverlener, aandacht hebben voor de (non -) verbale signalen van de patiënt opdat de behandeling kan aangepast worden naargelang de aard van de symptomen.

Pijn is een zeer ruim begrip en dus niet alleen van toepassing op de palliatieve zorgeenheid. Pijn is een onaangename gewaarwording op zowel fysiek als op psychosociaal en spiritueel gebied. Om de pijn te bestrijden moet er dus een multidisciplinair team op een interprofessionele wijze werken opdat de pijn zo adequaat mogelijk aangepakt wordt.

Tot slot

Palliatieve zorg is een zwaar onderwerp maar mag nooit vermeden worden. Het is belangrijk dat de patiënt en de familie zo goed mogelijk opgevangen wordt in dit proces. Als hulpverlener moet men waakzaam zijn voor de (non - ) verbale signalen van de patiënt, op eender welk gebied dit ook is. Een palliatieve zorg stopt niet bij het overlijden van de patiënt, maar gaat verder met het opvangen en begeleiden van de nabestaanden. Vergeet hier de kinderen niet en begeleidt hen zo goed mogelijk in het rouwproces. Laat ze de overledene groeten als ze dat wensen en antwoord eerlijk op hun vragen.

Hulpverleners komen regelmatig in contact met het einde en kunnen het hier ook moeilijk mee hebben. Vaak durven ze er niet over te praten met de collega's omdat ze bang zijn om als 'onprofessioneel' te worden aanzien. In deze fase is het juist erg belangrijk om erover te praten en steun te zoeken bij elkaar. Als men goed voor zichzelf zorgt, kan men ook goed voor de ander zorgen.

Lees verder

• Palliatieve zorg: wilsverklaring