Infectieziekten bij zwangerschap voorkomen

Zwangere vrouwen doen er goed aan om bepaalde - vaak relatief simpele - leefstijlmaatregelen in te voeren ter voorkoming van infectieziekten. We denken dan al snel aan het niet zelf verschonen van de kattenbak, en het vermijden van kazen die van rauwe melk zijn gemaakt. Echter, uit onderzoek van promovenda Monique Pereboom vanuit de onderzoeksgroep 'Midwifery Science' van VUmc, blijkt dat een aantal mogelijke infectieziekten én maatregelen hiertegen regelmatig onbekend zijn bij de zwangeren. Verloskundigen noemen nog niet altijd man en paard. Wat, hoe en hoe beter? Lees verder. Bij zwangerschap zijn infectieziekten een mogelijk gevaar. Maar wat voor infecties zijn dat dan? Ten eerste gaat het om listeriose en toxoplasmose. Dit zijn de meest bekende mogelijke infecties, en het blijkt dat zwangere vrouwen hier aardig wat aandacht aan besteden via voorzorgsmaatregelen. Maar veel minder aandacht is er voor het minder bekende cytomegalo-virus.

Toxoplasmose komt onder andere voort uit het eten van vlees dat besmet is met de toxoplasma-parasiet. Die wordt aangetroffen in de ontlasting van, meestal jonge, katten, én in vlees dat onvoldoende gegaard is.

Infectieziekten tijdens de zwangerschap, wat zijn de risico's?

Er zijn twee specifieke risico's verbonden aan het oplopen van infectieziekten wanneer je zwanger bent. De eerste is dat de zwangerschap of een bevalling niet goed verloopt. Er is onder andere een - kleine - kans op een miskraam of doodgeboorte. Het tweede risico is dat van ziekten en afwijkingen bij het pasgeboren kind. Bijvoorbeeld bij toxoplasmose, komen vooral oogafwijkingen voor.

Besmetting met de Listeria monocytogenes-bacterie leidt tot listeriose. Rauwe voedingswaren kunnen met de bacterie besmet zijn, waarbij kazen gemaakt van ongepasteuriseerde melk de bekendste besmettingsbron vormen

Voorkomen is beter dan...

Een van de manieren om infectieziekten rondom de zwangerschap te voorkomen, is het geven van voorlichting door de verloskundige. Maar volgens onderzoeker Monique Pereboom, die op dit onderzoek promoveerde aan het VUmc binnen de onderzoeksgroep 'Midwifery Science', slaagt die voorlichting maar deels. Het blijkt dat zwangere vrouwen vanwege gebrek aan kennis selectief risicomijdend gedrag kunnen vertonen via hun gedrag en manier van leven. Ze werken er via deze maatregelen doorgaans wel aan om toxoplasmose en listeriose te vermijden, maar dat geldt niet voor het cytomegalo-virus. Bovendien is er onvoldoende aandacht voor het opsporen van zwangeren met een mogelijke chlamydia-infectie. Het is namelijk belangrijk dat zwangere vrouwen die een zeker risico lopen op zogenaamde chlamydia trachomatis-infecties hierop worden getest.

Besmetting met het Cytomegalo virus ontstaat via contact met besmette lichaamsvloeistoffen, waaronder bloed, moedermelk, seksuele lichaamsvloeistoffen en urine

Minder voorlichting, minder adequate maatregelen

Volgens Pereboom krijgen zwangere vrouwen helaas doorgaans niet genoeg informatie over de infectieziekten waarop zij kans kunnen lopen, en de maatregelen die ze hiertegen kunnen nemen. Als vuistregel gold: hoe minder vaak een bepaalde voorzorgsmaatregel aandacht kreeg van de verloskundige, des te kleiner de kans dat de zwangere vrouw adequate voorzorgsmaatregelen trof op dat gebied.

Geen kattenbak verschonen, maar mogelijk ook geen peuterbestek delen

Een vrij bekend advies om toxoplasmose te voorkomen, wordt dan ook relatief goed opgevolgd door zwangere vrouwen: dat is het advies om niet de eventuele kattenbak te verschonen. Ter voorkoming van listeriose, is een vrij bekende en relatief vaak opgevolgde maatregel onder andere, om geen rauwmelkse kaas te eten. Echter, rondom het minder bekende cytomegalo-virus is er het ook minder bekende advies om niet met hetzelfde bestek te eten als eventuele peuters uit de eigen leefomgeving gebruiken op hun kinderdagverblijf. Overigens bleek ook, dat de ziektes lang niet altijd genoemd worden door de verloskundigen, maar de adviezen om ze tegen te gaan wél.

Chlamydia, een beladen onderwerp?

Chlamydia is een geslachtsziekte en daarmee is testen op chlamydia een mogelijk beladen onderwerp. Maar er zijn toch echt risico's mogelijk voor moeder en kind, die screening noodzakelijk maken. Denk aan endometritis bij de moeder, vroeggeboorte of te laag gewicht van het kind bij geboorte. Met name zijn er bepaalde risicogroepen voor chlamydia, en van belang is om deze bij zwangerschap te testen (zie kader). Helaas merkte Pereboom dat verloskundigen zwangere vrouwen wél testen op basis van eventuele symptomen, maar niet zozeer als zij tot een risicogroep behoren. Daarmee kunnen zwangeren mogelijk door het 'net glippen' met alle risico's van dien.

Een aantal risicogroepen voor chlamydia

• Jonge vrouwen
• Vrouwen wiens partner chlamydia heeft
• Vrouwen die SOA-polli's bezoeken
• Vrouwen met een pasgeboren kind dat door chlamydia veroorzaakte conjunctivitis of pneumonitis heeft
• Vrouwen die seksueel risicogedrag vertonen of hebben vertoond

(bron: Gezondheidsraad)

Toch een positieve houding

Is het eventueel gescreend worden op chlamydia inderdaad een beladen onderwerp? Volgens Perebooms onderzoek valt dat erg mee. Niet alleen het merendeel van de onderzochte verloskundigen, maar ook de zwangere vrouwen en hun partners bleken een positief oordeel te hebben over deze screening, althans gaven aan dit zo te zien. Men had zelf niet het idee dat het eventueel getest worden op chlamydia, een stigma meebracht. Wellicht kan dit onderzoeksresultaat verloskundigen de drempel over helpen bij het besluiten om een eventuele test op chlamydia tijdens de zwangerschap onderwerp van gesprek te maken, als daartoe aanleiding is.

Lees verder

• Gezondheidsrisico's na zwangerschapsvergiftiging
• Slimmer Zwanger: online coaching als je zwanger bent
• Hart- en vaatziekten na zwangerschap