Nagelpsoriasis: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Nagelpsoriasis is psoriasis aan de nagels. Psoriasis is een veelvoorkomende chronische, niet-besmettelijke huidaandoening. Mensen met psoriasis kunnen soms ook last krijgen van psoriasis aan de nagels. Dit noemt men 'psoriasis unguium' of gewoon 'nagelpsoriasis'. Symptomen zijn onder andere: dwarse groeven of lijnen in de nagels; kleine putjes in de nagels; een geel-bruine verkleuring van de nagelplaat; een witte verkleuring die verschijnt op de nagels; een verdikking van de huid onder de nagel; het afbrokkelen van de nagel; of soms zelfs afvallen van de nagel. Slechts 5% van de patiënten met nagelpsoriasis heeft dit als een geïsoleerde aandoening, dus zonder dat ze psoriasis op de huid hebben. De meeste mensen met nagelpsoriasis hebben psoriasis vulgaris, ook wel plaque psoriasis of gewone psoriasis genoemd. Ongeveer 50-80% heeft artritis psoriatica (een auto-immuunziekte waarbij de gewrichten chronisch zijn ontstoken bij mensen met de huidziekte huid- en/of nagelpsoriasis).

• Nagelpsoriasis
• Hoe vaak komt psoriasis aan de nagels voor?
• Oorzaken van (nagel)psoriasis
• Genetische factoren
• Immunologische factoren
• Omgevingsfactoren
• Invloed van levensstijl en voeding
• Samenspel van factoren
• Symptomen van nagelpsoriasis: putjes en groeven
• Dwarse groeven of lijnen in de nagel
• Putjes in de nagel
• Geelbruine verkleuring van de nagels
• Witte verkleuring
• Dikkere nagels
• Loslaten van de nagel
• Afbrokkelen van de nagel
• Infecties
• Onderzoek en diagnose
• Biopsie
• Differentiële diagnose
• Behandeling van nagelpsoriasis
• Verminderen van de symptomen
• Zalf en lokale injecties
• Systemische behandeling
• Verwijderen van de nagel
• Lichttherapie
• Nieuwe behandelvormen
• Zelfzorg
• Nagels beschermen en verzorgen
• Nagelstyliste
• Preventie
• Prognose en vooruitzichten
• Complicaties van nagelpsoriasis

Nagelpsoriasis

Toen Marieke, een fanatieke tuinierster, merkte dat haar nagels begonnen te splijten, kleine putjes vertoonden en een vreemde verkleuring kregen ondanks al haar zorgvuldige nagelverzorging, besloot ze een dermatoloog te raadplegen. Tot haar verrassing ontdekte ze dat het geen kwestie was van zware tuinwerkzaamheden, maar dat ze te maken had met nagelpsoriasis, een aandoening die haar kijk op de gezondheid van haar nagels voorgoed zou veranderen.

Psoriasis is een veelvoorkomende chronische, niet-besmettelijke huidaandoening. Mensen met psoriasis kunnen soms ook last krijgen van psoriasis aan de nagels. De medische benaming daarvan is 'psoriasis unguium'. Een (ernstige) aantasting van de nagels kan als psychisch en sociaal belastend worden ervaren, vanwege schaamte voor het cosmetische aspect. Het blijkt dat mensen met psoriasis van de nagels een grotere kans hebben om artritis psoriatica - een pijnlijke ontstekingsreactie in de gewrichten - te ontwikkelen.

Hoe vaak komt psoriasis aan de nagels voor?

Nagelpsoriasis en de prevalentie van huidpsoriasis
Nagelpsoriasis is een aandoening die vaker voorkomt dan men op het eerste gezicht zou denken en nauw verweven is met de prevalentie van huidpsoriasis. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat tussen de 10% en 55% van de mensen met huidpsoriasis ook nagelpsoriasis heeft. Dit suggereert dat de nagels een kwetsbaar doelwit vormen voor psoriatische symptomen, die de kwaliteit van leven aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Verrassend genoeg heeft ongeveer 5% van de mensen met nagelpsoriasis geen zichtbare huidpsoriasis. Dit maakt nagelpsoriasis tot een minder opvallende, maar niet minder significante manifestatie van de ziekte.

Prevalentie in Nederland, België en de overzeese gebieden
In Nederland en België wordt de prevalentie van psoriasis, inclusief nagelpsoriasis, geschat op 2% tot 3% van de bevolking. Binnen deze groep variëren de percentages voor nagelpsoriasis afhankelijk van de ernst van de aandoening. In de Nederlandse overzeese gebieden zoals Aruba en Curaçao, waar het klimaat tropisch is, lijkt de prevalentie van psoriasis en nagelpsoriasis lager dan in gematigde streken. Dit verschil kan verband houden met verhoogde blootstelling aan zonlicht, dat bekendstaat om zijn gunstige effecten op psoriasis door de immunomodulerende werking van UV-straling.

Wereldwijde verschillen en genetische factoren
Wereldwijd variëren de cijfers aanzienlijk. In Noord-Europa komt psoriasis vaker voor dan in gebieden met een tropisch of subtropisch klimaat, zoals Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika. Deze variaties kunnen deels worden verklaard door genetische factoren. Psoriasis heeft een sterke genetische component; kinderen van ouders met psoriasis hebben een verhoogde kans om zelf de aandoening te ontwikkelen. Studies tonen aan dat bij mensen met een familielid met psoriasis de kans op het ontwikkelen van de aandoening tot wel 41% hoger ligt.

Nagelpsoriasis en artritis psoriatica
Een ander opvallend gegeven is dat nagelpsoriasis vaker voorkomt bij mensen met artritis psoriatica. Ongeveer 10% tot 20% van de mensen met cutane psoriasis ontwikkelt artritis psoriatica. Van deze groep ervaart maar liefst 53% tot 86% symptomen van nagelpsoriasis, vaak zichtbaar in de vorm van putjes, verkleuringen en het loslaten van de nagelplaat. Dit benadrukt de nauwe relatie tussen nagel- en gewrichtssymptomen bij mensen met een psoriatische achtergrond.

Verschillen in leeftijd en geslacht
Het voorkomen van nagelpsoriasis varieert ook tussen mannen en vrouwen, hoewel het verschil niet extreem groot is. Sommige studies suggereren een iets hogere prevalentie bij mannen, terwijl anderen geen significant verschil rapporteren. Nagelpsoriasis komt vaak voor bij volwassenen, maar kan ook kinderen treffen, vooral wanneer er een sterke genetische predispositie is. Bij kinderen kan de diagnose moeilijker zijn, omdat de nagels dunner en flexibeler zijn, waardoor de typische symptomen soms minder duidelijk zijn.

Invloed van voedingspatroon
Het voedingspatroon kan eveneens een rol spelen in het beheer van psoriasis en nagelpsoriasis. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan omega-3-vetzuren, zoals vette vis, en voedingsmiddelen met ontstekingsremmende eigenschappen, zoals groenten en fruit, kunnen helpen bij het beheersen van de symptomen. Daarentegen kunnen diëten die rijk zijn aan bewerkte voeding en suikers bijdragen aan een verergering van ontstekingsreacties. Onderzoek toont aan dat gewichtsverlies bij mensen met overgewicht of obesitas kan leiden tot een vermindering van psoriatische symptomen, inclusief nagelpsoriasis.

Stress en het verloop van nagelpsoriasis
Ten slotte wijzen onderzoeken op een verband tussen stress en het ontstaan of verergeren van nagelpsoriasis. Stressvolle situaties kunnen het immuunsysteem beïnvloeden en opflakkeringen van psoriasis uitlokken. Dit maakt het belangrijk om naast medische behandelingen ook aandacht te besteden aan leefstijlinterventies zoals stressmanagement en voldoende beweging om de aandoening beter te kunnen beheersen.

Oorzaken van (nagel)psoriasis

De precieze oorzaak van psoriasis (en nagelpsoriasis) is anno 2024 niet bekend, ofschoon er over het ziektemechanisme dat eraan ten grondslag ligt wel enig inzicht bestaat. Het lijkt voort te vloeien uit een combinatie van genetische, immunologische en omgevingsfactoren. Dit complexe samenspel van factoren maakt de aandoening veelzijdig en variabel, zowel in manifestatie als in ernst.

Genetische factoren

Psoriasis is voor een deel erfelijk bepaald. In sommige gezinnen komt het vaker voor, wat wijst op een duidelijke genetische component. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat genetische aanleg een belangrijke rol speelt. Als iemand een ouder of een broer of zus heeft met psoriasis, dan heeft hij 16%-25% kans om ook psoriasis te ontwikkelen. Bij een situatie waarin beide ouders psoriasis hebben, is het risico om de aandoening te ontwikkelen maar liefst 75%. Dit hoge percentage benadrukt het sterke erfelijke karakter van de ziekte. Onderzoekers hebben verschillende genen geïdentificeerd, zoals het PSORS1-gen op chromosoom 6, die verband houden met een verhoogd risico op het ontwikkelen van psoriasis.

Immunologische factoren

Psoriasis is ook een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem overactief reageert en gezonde huid- of nagelcellen aanvalt. Dit resulteert in een ontstekingsreactie en een versnelde celvernieuwing. Bij nagelpsoriasis leidt deze verstoring tot een versneld en abnormaal keratinisatieproces, wat zorgt voor een versnelde groei van de nagels en specifieke nagelsymptomen zoals putjes, verkleuringen en loslating van de nagelplaat. Cytokines, zoals tumor necrosis factor-alpha (TNF-α) en interleukines, spelen een centrale rol in dit ontstekingsproces. Nieuwe inzichten in de immuunrespons hebben geleid tot de ontwikkeling van gerichte biologische therapieën die de werking van specifieke cytokines kunnen onderdrukken, wat een belangrijke doorbraak is in de behandeling van de aandoening.

Omgevingsfactoren

Hoewel de genetische en immunologische aspecten van psoriasis belangrijk zijn, kunnen omgevingsfactoren het begin en de ernst van de ziekte beïnvloeden. Factoren zoals stress, huidtrauma (het Koebner-fenomeen), infecties en bepaalde medicatie kunnen uitlokkende of verergerende triggers zijn. Stress, bijvoorbeeld, kan de immunologische respons versterken, waardoor opflakkeringen van psoriasis worden uitgelokt. Bij nagelpsoriasis kan trauma aan de nagels, zoals veelvuldig vijlen of stoten, een verergerende factor zijn die bijdraagt aan de ontwikkeling of verergering van de symptomen.

Invloed van levensstijl en voeding

Hoewel de rol van voeding in het ontstaan van psoriasis nog steeds wordt onderzocht, suggereren sommige studies dat een ongezonde levensstijl de symptomen kan verergeren. Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetten, suikers en bewerkte voedingsmiddelen kan ontstekingsreacties bevorderen, terwijl voedingsmiddelen met ontstekingsremmende eigenschappen, zoals vette vis, noten en groenten, mogelijk een positief effect hebben. Alcoholgebruik en roken zijn ook geïdentificeerd als factoren die psoriasis kunnen verergeren. Het handhaven van een gezond gewicht en een gevarieerd dieet kan daarom bijdragen aan het beheersen van de aandoening.

Samenspel van factoren

Het is de combinatie van deze genetische, immunologische en omgevingsfactoren die bepaalt hoe psoriasis, inclusief nagelpsoriasis, zich bij een individu ontwikkelt. Sommige mensen kunnen jarenlang asymptomatisch blijven, terwijl anderen regelmatig te maken hebben met opflakkeringen. Dit onderstreept de noodzaak van een persoonlijke benadering bij de behandeling en het management van psoriasis, waarbij zowel medische therapieën als leefstijlinterventies worden ingezet om de impact van de ziekte te verminderen.

Symptomen van nagelpsoriasis: putjes en groeven

De volgende symptomen en klachten kunnen zich voordoen bij nagelpsoriasis of psoriasis aan de nagels:

Dwarse groeven of lijnen in de nagel

Dwarse groeven of lijnen in de nagels kunnen optreden bij nagelpsoriasis. Dit worden ook wel 'Beau-lijnen' genoemd. Dit zijn diepgegroefde lijnen die horizontaal van de ene kant naar de andere kant over de nagelplaat lopen.

Putjes in de nagel

Kleine putjes in de nagels treden vaak op bij nagelpsoriasis.

Geelbruine verkleuring van de nagels

Een geelbruine verkleuring van de nagelplaat is een courante klacht bij nagelpsoriasis. Hierbij kan het lijken alsof er een druppel olie onder de nagel terecht is gekomen. Dit wordt daarom ook wel het 'olievlekfenomeen' genoemd.

Witte verkleuring

Bij nagelpsoriasis kan zich leukonychia voordoen, een witte verkleuring die verschijnt op de nagels.

Dikkere nagels

Subunguale hyperkeratose ofwel verhoorning onder de nagel, komt vaak voor bij nagelpsoriasis. Dit is een verdikking van de huid onder de nagel, hetgeen kan leiden tot het loslaten van de nagel.

Loslaten van de nagel

Bij nagelpsoriasis kan onycholyse optreden; dat is het loslaten van de nagel van het nagelbed. In ernstige gevallen kan de nagel er na verloop van tijd zelfs afvallen. Dit is een geleidelijk en pijnloos proces.

Afbrokkelen van de nagel

Het afbrokkelen van de nagel. De nagelplaat kan afbrokkelen, omdat de nagel verzwakt is doordat de onderliggende structuren niet gezond zijn.

Infecties

Vanwege beschadigingen als gevolg van nagelpsoriasis kan de nagel gevoeliger zijn voor infecties.

Onderzoek en diagnose

Biopsie

Als iemand psoriasis heeft en karakteristieke veranderingen aan de nagels heeft, is de diagnose meestal gemakkelijk te stellen door de huisarts. In sommige situaties kan de arts een biopsie van de huid onder de nagel nemen om te bepalen of iemand nagelpsoriasis heeft.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnose van nagelpsoriasis omvat:
alopecia areata: een goedaardige ziekte van de haarwortels met als gevolg pleksgewijze kaalheid van

• de schedelhaar, kan geassocieerd zijn met nagelafwijkingen
• lichen planus: kan gepaard gaan met nagelafwijkingen bestaande uit in de lengterichting verlopende ribbeltjes, gleufjes en spleten
• schimmelnagelinfecties

Behandeling van nagelpsoriasis

Verminderen van de symptomen

Er is geen remedie voor nagelpsoriasis. Er zijn verschillende behandelmogelijkheden, doch geen enkele behandeling werkt snel of met blijvend resultaat. Het leren betrachten van geduld is belangrijk bij de behandeling van nagelpsoriasis. Bedenk dat een nagel dagelijks slechts ongeveer 0,1 mm groeit, zodat het lang duurt voordat de aangedane nagel is vervangen door een meer gezonde. De behandeling van nagelpsoriasis richt zich op het verminderen van de symptomen van deze ziekte. Lelijke, aangedane nagels kunnen veel leed veroorzaken bij de patiënt. Het vinden van een geschikte behandeling kan zowel fysiek als emotioneel een verschil maken.

Zalf en lokale injecties

Zalftherapie heeft vaak weinig effect. Lokale behandeling met een speciaal samengesteld geneesmiddel dat ciclosporine (cyclosporine) bevat, blijkt daarentegen wel regelmatig een gunstig effect te hebben. Dit krachtige immunosuppressivum helpt de overmatige immuunrespons die aan de basis ligt van de symptomen van nagelpsoriasis te verminderen. Lokale injectie van corticosteroïden kan ook helpen om ontstekingen te onderdrukken en de groei van abnormale nagelcellen te remmen. Het injecteren van corticosteroïden kan vooral effectief zijn bij nagels met ernstige symptomen zoals verdikking en onycholyse (loslaten van de nagel). Het regelmatig toepassen van dergelijke behandelingen onder begeleiding van een dermatoloog kan de algehele nagelconditie verbeteren.

Systemische behandeling

Bij ernstige klachten kan een systemische behandeling of lichttherapie uitkomst bieden. Systemische behandeling wordt doorgaans gereserveerd voor mensen met nagelpsoriasis die ook uitgebreide huidafwijkingen hebben of gewrichtsklachten, of wanneer de nagelpsoriasis zo ernstig is dat het de kwaliteit van leven aanzienlijk vermindert. Er zijn verschillende mogelijkheden om psoriasis te behandelen met medicijnen die oraal worden ingenomen of onder de huid worden gespoten, zoals methotrexaat, acitretine en cyclosporine. Biologische geneesmiddelen, waaronder TNF-α-remmers zoals adalimumab en interleukineremmers zoals secukinumab en ixekizumab, hebben de laatste jaren een revolutie teweeggebracht in de behandeling van psoriasis. Deze middelen richten zich specifiek op de immuunreactie die ten grondslag ligt aan de aandoening en kunnen zowel de huid- als de nagelsymptomen aanzienlijk verbeteren.

Systemische behandelingen onderdrukken het afweersysteem en remmen ontstekingsreacties, waardoor de ernst van nagelpsoriasis kan afnemen. Hoewel de overgrote meerderheid van mensen met psoriasis voldoende baat heeft bij lokale therapie, kunnen systemische behandelingen het verschil maken voor degenen die worstelen met ernstige vormen van de aandoening.

Verwijderen van de nagel

In incidentele gevallen kan operatieve verwijdering van de nagel noodzakelijk zijn, vooral wanneer de nagel zo beschadigd is dat andere behandelingen niet effectief zijn. Het verwijderen van de nagel kan tijdelijke verlichting bieden en een nieuwe, gezondere nagel de kans geven om te groeien. Deze ingreep wordt uitgevoerd onder lokale verdoving en vereist zorgvuldige nazorg om infecties te voorkomen.

Lichttherapie

Behandeling van nagelpsoriasis met lichttherapie bestaat uit de regelmatige blootstelling van de huid aan ultraviolet licht onder medisch toezicht. PUVA-therapie (psoraleen en UVA-licht) en UVB-lichttherapie zijn de meest gangbare vormen van lichtbehandeling. Bij nagelpsoriasis kan lichttherapie helpen om ontstekingen te verminderen en de groei van abnormale nagelcellen te vertragen. Hoewel lichttherapie vaak effectief is bij huidpsoriasis, kan het lastig zijn om het licht op de nagels te richten. Innovatieve technieken, zoals het gebruik van speciale apparaten die licht direct op de nagelbedden richten, worden echter steeds vaker toegepast en kunnen tot significante verbeteringen leiden.

Nieuwe behandelvormen

In recente jaren is er veel vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van nieuwe behandelmethoden voor nagelpsoriasis. Lasertechnologie, zoals de Nd, wordt steeds meer gebruikt om de nagelspecifieke symptomen van psoriasis te behandelen. Deze lasertechnologie werkt door gerichte energie af te geven aan de nagelmatrix en het nagelbed, wat helpt om ontstekingen te verminderen en de groei van gezonde nagelcellen te bevorderen. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar nieuwe topische behandelingen met verbeterde penetratiecapaciteit, zoals micro-emulsies en nanotechnologische dragers die medicijnen effectiever naar de nagelplaat kunnen transporteren.

Zelfzorg

Nagels beschermen en verzorgen

Een goede verzorging van psoriasisnagels of nagelpsoriasis is van belang:

• knip en vijl de nagels voorzichtig kort.
• Vet eerst de nagelriemen in en duw ze daarna heel voorzichtig terug.
• Voorkom contact met scherpe, prikkelende stoffen, zoals wasbenzine of ammoniak. Doe bij werkzaamheden met deze stoffen altijd beschermende huishoudhandschoenen aan.
• Bescherm de nagels tegen beschadiging.
• Bij loszittende nagels is het raadzaam om bij werkzaamheden in de tuin werkhandschoenen aan te doen, zodat voorkomen wordt dat aarde diep onder de nagels terecht komt.

Nagelstyliste

Bij een nagelstyliste of nagelstudio die bekend is met deze problematiek, kan een psoriasisnagel adequaat en hygiënisch behandeld worden. De nagelstyliste kan de bovenkant van de aangedane nagel eraf vijlen of frasen, waarna nagellak aangebracht kan worden. Ook kunnen er desgewenst kunstnagels aangebracht worden, die niet van echt te onderscheiden zijn.

Preventie

Psoriasis wordt sterk genetisch bepaald. Preventie van psoriasis (en nagelpsoriasis) is daarom niet mogelijk. Om de klachten zo veel mogelijk te beperken en psoriasis van de nagels te voorkomen, moet je je nagels droog houden en ze beschermen tegen beschadiging.

Prognose en vooruitzichten

Nagelpsoriasis kan niet worden genezen, maar de hierboven genoemde behandelingen kunnen het uiterlijk en de functie van de nagels verbeteren.

Complicaties van nagelpsoriasis

Nagelpsoriasis wordt als cosmetisch storend ervaren. Het kan ook leiden tot:

• pijn en gevoeligheid
• functionele beperkingen
• psychologische klachten (verdriet, schaamte, depressie)
• secundaire bacteriële infectie (acute paronychia of omloop) of schimmelinfectie (chronische paronychia, onychomycose)

Lees verder

• Psoriasis guttata: symptomen, oorzaak, behandeling, prognose
• Psoriasis pustulosa: symptomen, oorzaken en behandeling
• Psoriasis vulgaris: symptomen, behandeling en voeding, dieet
• Eczeem (soorten eczeem): symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling