Depressie bij ouderen vraagt om een zorgvuldige behandeling

Een depressie is een psychiatrische ziekte. Vooral bij ouderen wordt deze ziekte vaak niet of te laat herkend. De omgeving kan het zien het als een beetje somberheid wat wel voorbij zal gaan. Vroeger noemde men deze patiënten melancholiek. Mensen met een depressie lijden aan hun ziekte en hebben soms het gevoel niet goed begrepen te worden. Daarom is een juiste en zorgvuldige diagnose van het grootste belang. Er zijn verschillende vormen van behandeling maar over het algemeen zal deze bestaan uit medicijnen en begeleiding.

• Een klinische depressie
• Eenzaamheid kan mensen tot patiënt maken
• Oorzaken van depressie bij ouderen
• Gevoel van falen en onmacht
• Signalen van een depressie
• Psychotische depressie
• Vroegtijdige behandeling is belangrijk
• Wat kan men zelf doen om de klachten te verminderen?
• Omgaan met een partner die langdurig depressief is

Een klinische depressie

Een depressie is een psychiatrische ziekte die zich uit in langdurige periodes van somberheid. De patiënt verliest vooral de belangstelling voor mensen en dingen in zijn of haar omgeving en trekt zich in zichzelf terug. Een klinische depressie wordt vastgesteld als aan bepaalde criteria is voldaan. De kans dat men terugvalt na een eerste depressie is 30%. Er kunnen restsymptomen blijven en de kans op herhaling wordt groter bij het ouder worden. Voor deze patiënten lijkt het alsof er niks meer te genieten valt. De dagen lijken uitzichtloos. Hobby's en dingen waar men voorheen nog plezier aan beleven kon worden terzijde geschoven. Ook de concentratie vermindert waardoor het lijkt alsof de patiënt soms nauwelijks hoort wat er gezegd wordt.

Eenzaamheid kan mensen tot patiënt maken

Omdat de communicatie verstoord wordt door het in zichzelf terugtrekken van de patiënt ontstaat eenzaamheid. Deze eenzaamheid onder ouderen moeten we beslist niet onderschatten want mensen zullen het zelf niet zo gemakkelijk benoemen. Langzaam voelt de oudere zich niet meer prettig in gezelschap en trekt zich terug. Men voelt zich niet goed begrepen. Vaak wordt dit door de omgeving niet opgemerkt en gaat men uit van het idee dat iedereen vrij is om te doen en te laten wat men wil. Maar deze ouderen voelen onmacht en gaan contacten uit de weg.

Oorzaken van depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen komt veelvuldig voor bij mensen die in het verleden ook al eens te maken hebben gehad met korte of langere periodes van depressie en neerslachtigheid. De oudere mens gaat beseffen dat de levensduur beperkt is. Men wordt zich er meer van bewust van het feit dat het leven eindig is. Mensen kunnen last krijgen van schuldgevoelens over zaken waarvan men plotseling vindt deze in het verleden niet goed te hebben aangepakt.

Rouwverwerking

Familie en vrienden van oudere mensen in dezelfde leeftijdscategorie vallen weg. Het wegvallen van contacten met familieleden en vrienden geeft gevoelens van groot gemis. Er is sprake van rouwverwerking die soms nauwelijks te delen valt. In de samenleving lijkt het soms alsof hier weinig aandacht voor bestaat. Vooral jongeren kunnen al snel denken, och de overleden familieleden of bekenden van de patiënt waren toch al oud. Maar voor de ouder wordende mens is het verlies van je familieleden en vrienden zwaar. Er blijven steeds minder leeftijdsgenoten over en dan kan een depressie heel gemakkelijk ontstaan. Daarbij is het soms moeilijk om het leven weer in evenwicht te krijgen en het vraagt dan op bezinning op het eigen leven.

Lichamelijke beperkingen

Het kan ook zijn dat er lichamelijke beperkingen gaan optreden bij het ouder worden maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Soms dient men noodgedwongen te verhuizen en de aanpassing aan een nieuwe woonsituatie kan problemen geven. Men maakt de balans op van het leven en kan over de dingen een wat andere mening krijgen. Als voorbeeld van iemand met een depressie zien we een oudere die altijd plezier had in het tuinieren en nu plotseling naar de tuin kijkt en geen zin meer heeft om de klusjes aan te pakken. Hij ziet er als een berg tegenop.

Gevoel van falen en onmacht

Gebrek aan initiatief en bezigheden kan weer gevoelens geven van falen. Spanning, gejaagdheid en onrust kunnen ertoe leiden dat men vermoeid raakt en slecht slaapt. Ook de eetlust kan verminderen met als gevolg dat er vitaminegebrek en ondervoeding kan ontstaan. Gevoelens van minderwaardigheid en onmacht kunnen het dagelijks leven gaan beïnvloeden. Soms kan een depressie ontstaan als gevolg van een tekort aan vitamine D. Dit zal altijd door een bloedonderzoek bekeken dienen te worden. De kans op zelfmoord kan groter worden bij ouderen als er niet tijdig behandeld wordt.

Signalen van een depressie

Bij een depressie zijn er wel signalen, maar deze treden niet allen tegelijk op. Toch zijn er patronen te herkennen zoals:

• Verlies van interesse en geen plezier beleven aan dagelijkse dingen
• Slecht slapen
• In de morgenuren niet op gang kunnen komen
• Hoofdpijn en gespannen spieren
• Stemmingsklachten
• Spanning en onrust
• Concentratieproblemen
• Niet kunnen genieten van kleine dingen
• Emotionele vervlakking en intensiteit van gevoelens vermindert

Psychotische depressie

Bij ouderen kan een psychotische depressie ontstaan waarbij er sprake is van wanen. Men kan van mening zijn dat er grote littekens op het gezicht zitten, terwijl er in werkelijkheid niets te zien is. Soms ook heeft de patiënt de gedachte dat iemand hem of haar achtervolgt. Deze gedachten vormen voor de patiënt een eigen werkelijkheid. Een snelle behandeling met anti-psychotische medicijnen gecombineerd met medicijnen tegen de depressie worden dan voorgeschreven door de psychiater.

Vroegtijdige behandeling is belangrijk

Veel mensen schamen zich als ze last hebben van een depressie en stappen niet zo snel naar de huisarts. Gebleken is dat in ongeveer de helft van de gevallen een depressie vanzelf verdwijnt. Maar bij ouderen ligt de situatie meestal anders. Deze zullen zonder behandeling veel moeilijker uit de depressie komen. Vroegtijdige opsporing en diagnose kan voorkomen dat mensen in een chronische depressie terecht komen wat zelfs kan leiden tot zelfmoord. Vaak kan de huisarts behulpzaam zijn en medicatie voorschrijven. Ook de omgeving van de patiënt is erg belangrijk. Partner, kinderen en familieleden kunnen helpen om de patiënt te bewegen hulp aan te vragen. De behandeling met medicijnen is belangrijk maar de ondersteuning door de omgeving is van het grootste belang. Rust en gevoelens van veiligheid zijn voor de patiënt belangrijk omdat deze zich onzeker voelt.

Wat kan men zelf doen om de klachten te verminderen?

Wanneer je voelt dat je langzaam depressief wordt dan kun je een aantal dingen doen zoals:

• Probeer schuldgevoelens te vermijden. Je kunt er zelf niks aan doen dat je depressief bent geworden
• Zoek iemand met wie je goed kunt praten en die het vermogen heeft om te luisteren
• Acceptatie is erg belangrijk
• Structuur is belangrijk
• Probeer een regelmatig dagritme te vinden
• Doe juist die dingen waar je wel plezier aan beleeft. Wandelen, fietsen of zwemmen zijn voorbeelden
• Ontspanningsoefeningen zijn belangrijk
• Probeer contacten vast te houden en vooral deze niet te mijden.

Omgaan met een partner die langdurig depressief is

Voor een partner is het een hele zware opgave om te leven met iemand met een langdurige depressie. Het is belangrijk om voor jezelf te weten dat de partner nog steeds dezelfde is. Je maakt samen bij het ouder worden ingrijpende gebeurtenissen mee en dat is onvermijdelijk. De ene persoon zal depressief worden en de andere persoon is geestelijk beter in staat tot verwerking. Belangrijk is dat je zelf ruimte schept om jezelf te kunnen zijn maar daarnaast een luisterend oor hebt voor de partner. Besef dat de partner echt ziek is en hulp nodig heeft. Dit vraagt veel geduld want een depressieve patiënt kan erg claimend zijn. Als gevolg van zijn of haar onzekerheid kan er verlatingsangst optreden waardoor de partner steeds in je nabijheid wil zijn. Dit kan verstikkend werken. Kies daarom voor vaste momenten waarop je wel en niet beschikbaar wilt zijn. Vraag hulp aan familie en vrienden om dit mogelijk te maken. Dit is moeilijk maar noodzakelijk om zelf staande te blijven. Schakel ook de hulpverlening in.

Lees verder

• Citalopram is een medicijn dat verstrekt wordt bij depressie
• Lorazepam of Temesta wordt verstrekt bij angst of paniek
• Olanzapine is een medicijn dat tot de antipsychotica hoort