Koorts: hoe kun je er het beste mee omgaan?

Bij koorts is de lichaamstemperatuur boven de 38 graden. Het is een signaal van het lichaam dat er iets mis is en het is een afweerreactie van het lichaam op bijvoorbeeld een virus dat het lichaam is binnengedrongen. Koorts op zichzelf is meestal geen reden om in te grijpen. Het zal in de meeste gevallen vanzelf weer overgaan. Wat kun je het beste doen als er sprake is van koorts en wanneer moet je naar de dokter gaan?

Wat koorts is

De normale lichaamstemperatuur van een mens is tussen de 36,5 en 37,5 graden. In de ochtend is de lichaamstemperatuur wat lager dan in de avond. Dat komt omdat het lichaam overdag actief is en daardoor opgewarmd is. Jonge kinderen hebben gemiddeld een wat hogere lichaamstemperatuur en ouderen meestal een iets lagere. Als de lichaamstemperatuur hoger is dan 38 graden, is er sprake van koorts. Het is een natuurlijke reactie van het lichaam en geeft aan dat er iets mis is. Het kan zelfs wel stijgen naar een temperatuur van 40 graden. Vaak zie je dat iemand met koorts gaat rillen, zweten, rusteloos wordt, een verminderde eetlust heeft en zich soms wat rusteloos voelt. In sommige gevallen gaat de patiënt ijlen.

Oorzaak

Koorts is een afweerreactie van het lichaam op virussen zoals griep of verkoudheid. In een kleiner aantal van de gevallen is er sprake van een bacteriële infectie. Het lichaam kan binnengedrongen virussen of bacteriën beter bestrijden bij een hogere lichaamstemperatuur. Koorts is op zichzelf geen reden voor ongerustheid en hoeft meestal niet behandeld te worden. Zo kunnen kinderen die geïnfecteerd zijn met een bekende kinderziekte of na het krijgen van een vaccinatie in korte tijd een temperatuur van 40 graden krijgen. Over het algemeen zakt het net zo snel weer als het gekomen is en is er geen reden tot grote zorgen. Volwassenen zijn veel zieker bij een vergelijkbare temperatuur.

De temperatuur meten

Het is belangrijk om de temperatuur op de juiste wijze te meten. Het is op verschillende wijzen te meten, zo kan het gemeten worden in de anus, in de mond, onder de oksel en in het oor. De betrouwbaarste meting is in de anus (rectaal). In de mond is de temperatuur een halve graad lager dan in de anus. De meting in het oor blijkt uit recent onderzoek niet zo betrouwbaar omdat het bij sommige mensen een lage temperatuur weergeeft. Vermoedelijk heeft dit te maken met het feit dat de oorthermometer precies op het trommelvlies gericht moet worden, hetgeen niet altijd lukt. Het voordeel van een oorthermometer is dat deze snel kan meten, wat bij kinderen nog wel eens handig kan zijn.

Hoe vaak meten?

Meestal hoef je niet meerdere malen op een dag te meten. Voor kleine kinderen is het ook vaak vervelend en is één keer meten meestal wel voldoende. Omdat de lichaamstemperatuur zo wisselend is, is het vaststellen van de aanwezigheid van koorts belangrijker dan het meten van de exacte temperatuur. In geval als iemand erg ziek is, dan kan het wel nuttig zijn om de meting enkele keren op een dag te herhalen.

Hoe te handelen bij koorts?

Omdat je door de hogere lichaamstemperatuur meer vocht verliest, moet er extra vocht worden gedronken. Een volwassene moet minimaal 2 liter vocht op een dag drinken, voor een kind hoeft dit geen 2 liter te zijn. Let erop dat ouderen en kleine kinderen een grotere kans lopen op uitdroging bij koorts. Bij hen moet er extra goed op de inname van vocht worden gelet. Als er sprake is van diarree of braken dan moet men nog alerter zijn op uitdroging omdat het dan erg snel kan gaan. Zorg dat het lichaam de warmte kwijt kan en pak jezelf of je kind niet te dik in. Je hoeft met koorts niet per se in bed te blijven. Maar de patiënt moet het wel even wat rustiger aan doen. Mocht er wel behoefte zijn aan bedrust, geef er dan aan toe. Dit komt alleen maar ten goede aan het genezingsproces.

De middelen die je kunt gebruiken

Het is niet noodzakelijk dat de lichaamstemperatuur wordt verlaagd door het innemen van een geneesmiddel. Als de koorts gepaard gaat met hoofdpijn of andere klachten, dan wordt er nog wel eens een pijnstiller gebruikt. De pijnstillers die daarvoor gebruikt worden, hebben als bijkomend effect dat ze de koorts verlagen. Wees je er wel van bewust dat het lichaam niet voor niets koorts heeft, en dus in strijd is met een infectie. De eerste keus als pijnstiller is paracetamol en dit is ook de eerste keus in geval van koorts. Voor jonge kinderen zijn speciale zetpillen met paracetamol in verschillende sterkten verkrijgbaar.

Middelen die worden afgeraden

Acetylsalicylzuur, beter bekend onder de merknaam aspirine kan de koorts goed verlagen. Bovendien werkt het ook ontstekingsremmend. Voor de opkomst van de paracetamol werd dit middel veel gebruikt. Vanwege de bijwerkingen is het echter minder geschikt. Kinderen mogen in geen geval acetylsalicylzuur gebruiken omdat bij hen het syndroom van Reye kan optreden. Dit is een zeldzame aandoening die fatale schade kan aanbrengen aan de hersenen en lever. Het wordt in verband gebracht met het gebruik van aspirine door kinderen. Ook ibuprofen en naproxen verlagen de koorts, maar mogelijk minder goed dan paracetamol. Bovendien hebben ook deze middelen meer bijwerkingen dan paracetamol, zoals maagklachten.

Wanneer naar de dokter?

Meestal gaat de koorts vanzelf weer over. Als een volwassene langer dan 4 dagen 39,5 graden koorts heeft, kun je beter naar de huisarts gaan. Belangrijker dan de hoogte en de duur van de koorts zijn echter de bijkomende verschijnselen. Als er sprake is van hoge koorts in combinatie met een stijve nek die pijnlijk is bij buigen, of in combinatie met benauwdheid en sufheid, kun je ook beter naar de dokter gaan. Mensen met een chronische ziekte, hartfalen of hartritmestoornissen, astma of COPD, kunnen beter al na drie dagen koorts naar de dokter gaan, omdat ziektes door de koorts kunnen verergeren.

Bij kinderen

Ga zo snel mogelijk naar de huisarts als je kind ineens hoge koorts heeft en een zieke indruk maakt, ontroostbaar is, kreunt, versuft is, een stijve nek heeft of wanneer er puntvormige bloedinkjes in de huid te zien zijn. Ook als het kind minder wil drinken in combinatie met hoge koorts. Als een kind van jonger dan drie maanden koorts krijgt, moet je direct contact opnemen met de huisarts. Bij kleine kinderen moet je ook contact opnemen met de huisarts als de koorts langer dan drie dagen boven de 39,5 blijft.

Koortsstuip

Het kind gaat plotseling heftig trekken en schokken met de armen en benen. Soms stopt de ademhaling zelfs even. Het lijkt wat op een epileptische aanval, maar is het niet. Een koortsstuip komt alleen voor bij jonge kinderen en het ziet er ernstig uit. Het duurt meestal niet langer dan een paar minuten en het gaat vanzelf over. Het kind wil daarna slapen en is moeilijk wakker te maken. Na een uur is het kind weer goed aanspreekbaar. Als een kind een koortsstuip krijgt, blijf dan rustig en leg het kind op de zij of buik. Als het te lang aanhoudt of weer terugkeert, ga dan naar de huisarts. Het leidt niet tot een beschadiging van de hersenen. Meestal blijft het bij één keer. Het ontstaat als de temperatuur van het lichaam in een korte tijd erg snel oploopt, zoals in geval van koorts kan zijn.

Lees verder

• Wat kun je zelf doen in geval van keelpijn
• Hoofdpijn: wat kun je hier zelf aan doen?
• Koortslip: wat kun je er zelf tegen doen?