mijn kijk op

Dementie voorkomen, uitstellen, vertragen door bewegen: tips

Dementie kan misschien voorkomen worden door preventief bewegen. Of in elk geval het dementeringsproces ten gevolge van bijvoorbeeld Alzheimer uitstellen of vertragen door sport, zo wordt wel beweerd. Meer bewegen betekent in elk geval: een lagere bloeddruk, minder obesitas en minder hart- en vaatziektes. In het boek 'Handig bij Dementie', stellen De Zeeuw en Preller in hun gastartikel dat er steeds meer wetenschappelijk bewijs is dat bewegen een middel kan zijn in de preventie tegen dementie. Misschien wel omdat sport ook gunstig is voor de bloeddruk, obesitas, hart- en vaatzieken. Maar een vraag is wel hoe men ouderen met dementie overhaalt om te sporten of in elk geval meer te bewegen.

Beweging en dementie

In het boek 'Handig bij dementie' wordt in het gastartikel 'Blijf in beweging' van Jolanda de Zeeuw en Liesbeth Preller geschreven over de samenhang tussen dementie en sport. Zij vertellen dat er steeds meer wetenschappelijk bewijs is dat bewegen helpt bij het voorkomen van (de symptomen) van dementie t.g.van ziektes als Alzheimer of Parkinson. Niet alleen zou bewegen voorkomen dat iemand gaat dementeren, maar ook zou het een ophanden zijnde dementie kunnen vertragen en de negatieve effecten van dementie, als die eenmaal heeft toegeslagen, verminderen.

Sport en gezondheid i.h.a.

Nu heeft bewegen, zoals we nu zo zachtjes aan allemaal wel weten, altijd een gunstige invloed op ons lichamelijk welzijn. Ook als een vorm van preventie. Minimaal 30 minuten per dag 'matig intensief bewegen', zo is de stelling. Dat zou iedereen minimaal moeten doen ten behoeve van onze gezondheid. En dat geldt dan natuurlijk ook voor ouderen met dementie. Bovendien heeft bewegen een positieve invloed op de stemming. Ook mooi voor mensen met bijvoorbeeld Parkinson of Alzheimer. Want deze ziektes kunnen gepaard gaan met depressies!

Beweging en invloed op specifieke lichamelijke factoren

Bewegen heeft in elk geval, zo halen de schrijvers aan, een positieve invloed op:

• bloeddruk
• obesitas (overgewicht)
• diabetes (suikerziekte / 'suiker')
• hart- en vaataandoeningen
• ontstekingen

Beweging beïnvloedt dementie ook nog op andere manieren

De schrijvers stellen dat bovengenoemde factoren (lagere bloeddruk, minder overgewicht, minder 'suikerziekte' of beter gezegd diabetes, minder hart- en vaatklachten, minder ontstekingen) zorgen voor een kleinere kans op dementie. Hoe die vork in de steel steekt, lichten zij verder helaas niet toe. Maar misschien gaat dat ook te ver voor een gastartikel in een boek over de toename van emoties bij mensen met dementie. Ook schrijven zij dat bewegen ook op andere manieren er voor zorgt dat dementie niet of later optreedt. En ook dat wordt tot mijn spijt niet uitgelegd.

Op welke aspecten van dementie oefent bewegen een positieve invloed uit?

Bewegen heeft volgens dit boek een gunstige invloed op:

• ADL: Activiteiten van het Dagelijkse Leven (denk aan aankleden, wassen, tafel dekken...)
• Cognitieve achteruitgang: de achteruitgang van het begrip
• Stemming (snel boos worden, angstig zijn)
• Gedragsproblemen (ontremd zijn, bijvoorbeeld er van alles uit flappen)
• Incontinentie (verlies van urine en vaste ontlasting)
• Botontkalking en vallen
• Levenskwaliteit

Bewegen en incontinentie

Volgens de auteurs van het artikel 'Blijf in beweging' in het boek 'Handig bij dementie' heeft bewegen een positieve invloed op incontinentie. Want: iemand kan zelfstandig tijdig naar het toilet. Natuurlijk is dat heel waardevol. Maar zo gesteld, lijkt het dat bewegen alleen zorgt voor minder incontinentie doordat mensen met een ziekte die dementie veroorzaakt mobiel blijven, omdat zij op tijd arriveren op de wc en niet hoeven wachten op een verzorgende of mantelzorger of de thuiszorg. Maar zo wordt het begrip incontinentie wel erg versmald. Heeft bewegen ook een positieve invloed op urineverlies die veroorzaakt wordt door een lichamelijk probleem? En wat als je niet meer weet doordat je hersenschade hebt t.b.v. Alzheimer waar de wc is? Dan heb je aan dat beter kunnen bewegen niets.

Tips om meer te bewegen bij dementie

De schrijfsters (de Zeeuw en Preller) geven een hele waslijst praktische tips om bewegen, verspreid over de dag, in te bouwen in de dagelijkse gang van het leven. En door te 'sporten' in groepsverband: meer bewegen voor ouderen (MBVO), zitdansen, en lid worden van een wandelclub.

Bewegen in het alledaagse leven

De genoemde tips waarmee bewegen gemakkelijk wordt ingepast in het dagelijks leven:

• huishoudelijke klusjes (tafel dekken)
• spelletjes
• wandelingetje na de koffie
• fietsen (tandem of duofiets of m.b.v. een programma als Fietslabyrint)
• boodschappen
• tuinieren (aangepast; in bakken, in de tuin of op het balkon of terras)
• knutselen
• bewegen op muziek
• opstaan en gaan zitten
• aan- en uitkleden

Beweging en motivatie

Ook wordt er door het artikel aangereikt hoe je ouderen met dementie kunt motiveren om te bewegen: aansluiten bij wat iemand kan
- lichamelijk en geestelijk - en wat iemand leuk vindt. Denk dan bijvoorbeeld aan het programma Fietslabyrint voor iemand die altijd graag fietstochten maakte. Fietslabyrint is een programma waarbij mensen tijdens het fietsen op een scherm een fietstocht kunnen zien. Er kan zelfs gekozen worden voor een fietstocht in de eigen omgeving!

Maar voor mij als professional is aansluiten op lichamelijke mogelijkheden en aansluiten op de belangstelling, nu niet bepaald een eye-opener. (Ook de beroepskrachten worden in het artikel apart aangesproken). Zelfs voor mantelzorgers waarschijnlijk niet. Bovendien, ook als je geen ziekte als bijvoorbeeld Alzheimer hebt, is motivatie om te sporten nodig!

Motiveren om te bewegen

Vaak is er meer nodig om iemand te motiveren om te bewegen. Zeker als je aan het dementeren bent, oud(er) bent en vaak daarom fysiek minder gezond, zo niet lichamelijk behoorlijk beperkt. Soms zijn mensen bijvoorbeeld zo moe dat ook al vinden/vonden ze vroeger een bepaalde sport leuk, ze nu toch echt geen zin meer hebben. Ik hoor het die ene dame nog zeggen: 'Ik heb mijn hele leven al bewogen..., moet ik dat nu dan weer?' Soms mist iemand met dementie eenvoudig weg de 'drive' om iets te doen, om te bewegen of wat dan ook. Apathie, gebrek aan initiatief, ook die symptomen, die bij dit ziekteproces horen, spelen een rol.

Lichamelijke beperkingen

En dan: wat als een oudere met dementie in een rolstoel zit? Die ene arm niet meer kan gebruiken? Dan wordt het nog moeilijker: zowel qua motivatie als qua fysieke mogelijkheden. Probeer maar eens in een rolstoel met voetsteunen tegen een bal te trappen. Zelfs als de voetsteunen omhoog geklapt zijn, kan het knap lastig zijn. Mensen kunnen bijvoorbeeld niet meer met hun voeten bij de vloer. En probeer mensen met dementie en fysieke beperkingen maar eens te motiveren: bal trappen vanuit een rolstoel, als je pijn hebt en in de war bent... Maatwerk is al snel nodig.

Mogelijkheden om aangepast te sporten

Daarmee is niet gezegd dat het niet kan, ouderen met dementie mogelijkheden aanbieden om te bewegen en ze daartoe motiveren. Maar het kan wel behoorlijk lastig zijn. Zoals de auteurs schrijven: creativiteit is zeker een vereiste. Vakkennis en tips van professionals zijn vaak nodig. Ook kan het coachen ('begeleiden met uw stem') van het bewegen behoorlijk intensief zijn en enige ervaring daarmee kan geen kwaad.

Verdiensten van het artikel 'Blijf in beweging' in 'Handig bij dementie'

Desalniettemin is het artikel 'Blijf in beweging' van de auteurs de Zeeuw en Preller wel de moeite waard. Het brengt het belang van bewegen voor mensen met dementie onder de aandacht, geeft een aantal concrete tips en verwijst naar meer digitale informatie.

Lees verder

• Dementerende ouderen: contact maken om te communiceren
• Dementie & communicatie: open, gesloten, suggestieve vragen
• Muziek en dementie: quiz, zingen, luisteren, musiceren
• Rollator kiezen en kopen: waar let u op? Tips!