Waterhoofd: groot hoofd, motorieke en groeiproblemen kind

Voor of na de geboorte kan het hoofd ongewoon groot worden, waarbij het lichaam van de zuigeling verder relatief klein lijkt. Daarbij kan het voorkomen dat de motorieke werking van het kind slecht verloopt. Het kind kruipt, beweegt, loopt niet of op een te laat moment, waarnaast bewegingen mogelijk ongewoon zijn. Wat houdt een waterhoofd in, waardoor wordt hydrocefalus veroorzaakt en hoe kan een drain helpen?

Verversen van hersenvocht

De hersenen zijn relatief zacht en daarin zitten eveneens holle ruimtes. Het gaat om een viertal holten, welke via leidingen met elkaar in verbinding staan. In die hersenkamers zit geen lucht echter wordt vocht gedurende de dag erdoorheen geleid. Het wordt hersenvocht of cerebrospinale vloeistof genoemd. Het is helder en lijkt daarmee op water. Het vocht wordt vanuit het bloed aangevoerd en afgescheiden via de kamerwanden. Daarna vloeit het door de kamers, waarna het eveneens door een deel van het ruggenmerg stroomt. Het gaat daarbij om:

de linker- en rechterzijkamer in de grote hersenen. Dit zijn eveneens de grootste holten;
een kleine holte in het midden onder voorgaande twee holten. Deze holte verbindt voorgaande twee holten;
een klein ruitvormige holte tussen de kleine hersenen en hersenstam. Vanaf hier is er een verbinding met het beenmerg.

Kamers en leidingen hersenen
In een etmaal wordt het hersenvocht tot op viermaal ververst. Daarna wordt het via albumine weer door het bloed opgenomen en aan bloedcellen of bloedplasma gekoppeld. Dit is een relatief continu proces. Het doel van de kamers is om de beweeglijkheid van de hersenen te ondersteunen en de temperatuur te reguleren. Indien er in de leidingen obstakels zitten kan er een acuut waterhoofd ontstaan, daarnaast kan het ook een aangeboren aandoening zijn.

Oorzaken vochtopbouw, hydrocefalus

Zowel vanaf de geboorte als ook gedurende het leven kunnen problemen in de aan- en afvoer van hersenvocht ontstaan. Obstructies kunnen leiden tot overmatige hoeveelheid van vocht, waardoor de hersenen van binnenuit onder druk komen te staan. De aandoening wordt hydrocefalus genoemd en houdt een waterhoofd in. Meest kenmerkende daarbij is dat men een groter hoofd kan krijgen, danwel de hersenen teveel druk ondervindt. Dit kan worden veroorzaakt door:

een blokkade van bepaalde leidingen tussen de kamers, waardoor vocht niet wordt afgevoerd. Denk aan een blokkade van de leiding tussen de derde en vierde hersenkamer (Aquaduct van Sylvius);
het hebben van een tumor in de hersenen, waardoor een blokkade wordt veroorzaakt. De tumor kan de leiding dichtdrukken. Ook kan een tumor nabij de kamerwand overmatige vloeistofaanmaak stimuleren;
door toedoen van een open ruggetje waarbij neurale buisdefecten ontstaan. Vocht kan daarbij niet goed of helemaal niet uit de hersenen worden afgevoerd.

Syndroom van Dandy-Walker
Het kind heeft een kleine cerebellum, waarnaast er ook sprake is van cysten in de vierde hersenkamer. Daarbij neemt het formaat van alle hersenkamers toe. Het kind zal problemen hebben met de beweging, waarnaast de schedel geleidelijk aan een te groot formaat krijgt. Het formaat kan toenemen ook al zijn de fontanellen reeds hard geworden. Het zorgt er mede voor dat het kind op latere leeftijd eerder geprikkeld reageert en regelmatig braakt. Door overmatige hersenstimulering kan men het bewustzijn verliezen, epileptische aanvallen of ernstige verkrampingen hebben.

Naast aangeboren aandoeningen kan het ook worden veroorzaakt door verwondingen aan het hoofd. Denk aan een verkeersongeval met hoofdletsel, geboortetrauma of hersenvliesontsteking. Ook Alzheimer kan er aanleiding voor zijn.

Impact van verlies hersenformaat kind

Hoeveel last men ervan heeft, hangt van de oorzaak af en in welk levensstadium het optreedt. Vaak is het reeds voor de bevalling of tijdens de groei van de zuigeling herkenbaar. Wordt het vooraf herkend dan wordt het kind direct na de geboorte geholpen. Soms komt het pas voor tijdens het opgroeien van de baby, waarbij geleidelijk aan het hoofd groot wordt en de groei van het lichaam relatief achterblijft. Op latere leeftijd heeft men dus ook een groot hoofd, waarbij men meestal geen klachten heeft. Het kan wel leiden tot prikkelbaarheid en soms spierklachten of epileptische aanvallen. Vaak heeft een mindere hoeveelheid hersenen geen gevolgen voor het IQ. Treedt het als acute vorm op dan zal de persoon er veel overlast van hebben. De hersendruk zal ineens enorm wijzigen, waardoor men veel hoofdpijn heeft, duizelig is en moet overgeven. Ook kan het bewustzijn worden beïnvloed en kunnen basisfuncties worden aangetast. Denk aan de motoriek, plassen, ontlasting, geheugenverlies, ademhaling, bloedsomloop enzovoorts.

Aanleggen drain bij waterhoofd

Wordt de aandoening veroorzaakt door een ziekte dan moet dat uiteraard goed worden behandeld. Herstel levert minder druk op, waardoor het hersenvocht weer normaal kan stromen. In het geval van een aangeboren waterhoofd of acute blokkade van hersenvochtafvoer, dient een drain aangelegd te worden. Het zorgt ervoor dat het naar de buikholte wordt afgevoerd. Vaak wordt daartoe een leiding aangebracht in de rechter grote hersenholte. Daardoor kan de natuurlijke vloeistofdruk in stand worden gehouden. Let wel dat het formaat van het hoofd niet meer kleiner wordt, aangezien het reeds is vergroeid.