Wat is een ontsteking?

Een ontsteking wordt vaak verward met een infectie. Niet zo gek eigenlijk, want vaak gaan deze twee hand in hand. Toch hoeft een infectie niet direct te betekenen dat er ook een ontsteking zal optreden. Een ontsteking kan verschillende oorzaken hebben. Naast een infectie (besmetting) kan het ook om een allergische reactie of om door chemische stoffen. Bij een ontsteking treedt er altijd weefselschade op. Het lichaam reageert hierop met een ontstekingsproces. Hierbij treden er een aantal symptomen op die kenmerkend zijn zoals roodheid en zwelling. Er is een verschil tussen een chronische en een acute ontsteking. De behandeling vindt vaak plaats met ontstekingsremmers of door het doden van micro-organismen

Wat is een infectie?

Bij een ontsteking denken we vaak aan een infectie. Die twee begrippen worden dan ook vaak door elkaar gebruikt. Een infectie is het binnendringen van een ziekteverwekker. Denk hierbij aan een parasiet (bijvoorbeeld worm), een bacterie of een virus. Maar ook een schimmel of een prion kan voor een infectie zorgen. Maar dan nog is het begrip infectie soms moeilijk te begrijpen. Want ons lichaam bevat van nature al veel bacteriën. In de mondholte, in de darmen, op de huid etc. Hier worden we niet ziek van en we spreken dan niet van een infectie. Er is pas sprake van een infectie als we besmet raken met een ziekteverwekker, en hier ook ziek van worden of symptomen krijgen. Denk bijvoorbeeld aan buikgriep door een bacterie, verkoudheid door een virus of zwemmerseczeem door een schimmel.

Een ontsteking door een infectie

Soms treedt er een ontsteking op door een infectie. Dit zien we bijvoorbeeld bij een keelontsteking. Er is sprake van een infectie (besmetting) met een bacterie of virus. Het gevolg is een ontsteking van de luchtwegen. Bij een infectie is het van belang om de ziekteverwekker te doden of onschadelijk te maken. Soms doet het lichaam dit zelf, soms is hier medische hulp bij nodig.

Wat is een ontsteking?

Een ontsteking kan als gevolg van een infectie optreden zoals we eerder al aangaven. Maar ook kan een ontsteking door iets heel anders ontstaan. Een ontsteking is een reactie van het lichaam of beschadiging van weefsel. Dit is een breed begrip, want nagenoeg alles kan beschadigd worden. Beschadiging van weefsel kan in een aantal groepen worden ingedeeld:

Fysische schade

Hiermee bedoelen we weefselschade dat door direct of indirect geweld optreedt. Bij het snijden aan een mes ontstaat er een snijwond: dit is fysische schade. Maar ook het inwerken van straling zorgt soms voor weefselschade. Zonnebrand is hier een bekend voorbeeld van. Maar ook kan er bewust schade worden toegebracht om medische redenen. Denk bijvoorbeeld aan lasertherapie. Ook bevriezing valt onder fysische schade.

Chemische schade

Bij chemische schade denken we aan chemische middelen. Dit is ook een veel voorkomende oorzaak. Vaak gaat het hier om zuren of basen. Zo wordt er soms iemand ernstig beschadigd door contact met zoutzuur. Maar ook vergiftiging zorgt voor schade. De vergiftiging komt van buitenaf maar zorgt voor weefselschade binnen in het lichaam. Dit kan het inademen van giftige dampen zijn (longbeschadiging) of het drinken van chemische middelen (maagbeschadiging, slokdarmbeschadiging, leverbeschadiging). Onder chemische schade valt ook een tekort of teveel aan bepaalde belangrijke voedingsstoffen. Zo kan een tekort aan vitamine D zorgen voor schade aan de botten: osteoporose. Maar een teveel aan vitamine D kan juist voor schade aan bloedvaten, hart en nieren zorgen.

Organismen (infectie)

Bij organismen komen we weer op een infectie uit. Het gaat hier om bacteriën, virussen, prionen, schimmels of parasieten. Deze kunnen soms ernstige schade aan het lichaam toebrengen. Zo maakt de EHEC (E. Colli) bacterie gifstoffen aan. Deze stoffen zorgen voor schade van de darmwand. Hepatitis B wordt veroorzaakt door een virus. Hierbij kan er blijvende schade aan de lever optreden. Bepaalde (lint)wormen zorgen voor schade aan de lever, de longen of de darmen.

Immunologische schade

Dit moet niet verward worden met immunologische reactie. Bij immunologische schade zal het afweersysteem niet meer voldoende werken. Dit zien we vooral bij HIV, dat door een virus veroorzaakt wordt (hiv-virus). Hiv zal uiteindelijk tot de ziekte aids leiden: het immuunsysteem wordt volledig platgelegd. Als gevolg hiervan kunnen er meerdere ontstekingen optreden.

Immunologische reactie

Een ontsteking kan ook het gevolg zijn van een immunologische reactie van het lichaam. Denk hierbij aan het afstoten van weefsel of een allergie. Het lichaam reageert bij een allergie eigenlijk overdreven op een stof (allergeen) dat normaal gesproken niet voor schade zou zorgen. maar het immuunsysteem is ervan overtuigd dat deze stof wel gevaarlijk is. Het gevolg is een ontstekingsreactie.

Hoe herken je een ontsteking?

Nu we weten hoe een ontsteking kan ontstaan, is het belangrijk om een ontsteking te herkennen. Dit noemen we ook wel de symptomen. Vaak ontstaat er roodheid aan de huid. Dit is het geval bij een ontstekingsproces aan de huid, maar ook vaak aan bijvoorbeeld gewrichten. Ook warmte en zwelling is kenmerkend voor een ontsteking. Dit wordt veroorzaakt door het verwijden van de kleine bloedvaatjes. Daardoor stroomt er meer bloed naar de huid toe. De afvoer van bloed wordt belemmerd waardoor het bloed langzamer gaat stromen. De witte bloedcellen, die een belangrijke rol spelen bij de afweer, gaan aan de wand van de bloedvaatjes kleven en dringen hier doorheen. Op deze manier komen ze op de plaats van de ontsteking aan. Daar gaan de witte bloedcellen actief aan het werk. De witte bloedcellen gaan hierbij snel verloren. Deze kunnen uiteindelijk het lichaam verlaten via pus of etter. Dit bevat niet alleen de afgestorven witte bloedcellen, maar ook afgebroken weefsel. Daarnaast bevat het ook vaak dode bacteriën wanneer de oorzaak een bacteriële infectie is.

Etter kan zich in een abces vormen. Dit is een niet-natuurlijke lichaamsholte dat ontstaat doordat weefsel verloren gaat. Soms wordt er een fistel gevormd: een gangetje tussen de ontsteking en de huid. Via deze fistel kan pus of etter naar buiten vloeien.
Vaak zal er bij een ontsteking ook koorts optreden. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat gifstoffen via de bloedbaan en de lymfebaan verspreid worden. Er zal ook een algemeen gevoel van ziekte optreden. Een ander kenmerk van een ontsteking is functieverlies. Hierbij kan het aangedane lichaamsdeel of het ontstoken orgaan of weefsel moeilijk of niet gebruikt worden of functioneert slecht.

Acute en chronische ontsteking

We onderscheiden een acute en een chronische ontsteking. Een acute ontsteking kenmerkt zich door plots optredende verschijnselen. Bij en chronische ontsteking verlopen de symptomen veel geleidelijker. Hierdoor kan iemand al langere tijd met een ontsteking rondlopen zonder dit zelf te merken. Vaak zijn de pijnklachten bij een chronische ontsteking ook vaag of niet direct herkenbaar of aanwijsbaar Ook kan der onverklaarbare vermoeidheid optreden. Een acute ontsteking is vaak duidelijk merkbaar en kan hevige pijnklachten veroorzaken.

Lees verder

• Oorontsteking bij volwassenen
• Ooglidrandontsteking: ontsteking van het ooglid
• Darmontsteking herkennen
• Rotsbeenontsteking