Ziekte van Hailey-Hailey: symptomen, oorzaak en behandeling

De ziekte van Hailey-Hailey is een erfelijke blaarvormende huidaandoening die op elke leeftijd kan ontstaan, maar meestal treedt het voor het eerst op bij personen tussen de 20 en 40 jaar oud. De ziekte van Hailey-Hailey begint meestal met rode vlekken met kleine oppervlakkige wondjes, welke vooral optreden in de lichaamsplooien, zoals de oksels, de liezen, de bilplooi en onder de borsten. In de beginfase van de aandoening kan lokale behandeling met een corticosteroidcrème voldoende zijn.

• Wat is de ziekte van Hailey-Hailey?
• Epidemiologie
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme
• De oorzaak: een foutje in het ATP2C1-gen
• Waarom ontstaan blaren en wondjes?
• Hoe werkt het lichaam tegen?
• Waarom is genetica belangrijk?
• Hoe ziet het er onder de microscoop uit?
• Oorzaak
• Symptomen van de ziekte van Hailey-Hailey
• Plekken van de huidafwijkingen
• Blaasjes en plakkaten
• Onderzoek en diagnose
• Differentiële diagnose
• Huidbiopsie
• Ziekte van Hailey-Hailey behandeling
• Omgevingstemperatuur
• Lokale behandeling
• Systemische behandeling
• Zweten tegengaan
• Laserbehandeling
• Prognose

Wat is de ziekte van Hailey-Hailey?

Anna, een actieve vrouw van 35, merkte al een tijdje pijnlijke, rode plekken op in haar oksels en liesstreek, vooral na een lange dag werken. Ze dacht eerst aan een gewone huidirritatie door warmte of wrijving, maar toen de plekken barstjes vertoonden en steeds terugkeerden, besloot ze een dermatoloog te raadplegen. De diagnose: de ziekte van Hailey-Hailey, een zeldzame genetische huidaandoening die de hechting tussen huidcellen verzwakt. Met aanpassingen in haar dagelijkse routine en de juiste behandeling kreeg ze de uitbraken onder controle. Anna ontdekte dat zelfzorg en goede begeleiding haar hielpen om weer met vertrouwen haar actieve leven op te pakken.

De ziekte van Hailey-Hailey is een zeldzame erfelijke blaarvormende huidziekte. De gebroeders Hailey beschreven de ziekte voor het eerst in 1939. Het wordt ook wel 'familiaire benigne chronische pemphigus' genoemd. Deze benaming geeft aan dat het hier gaat om een in principe goedaardige (= benignus) aandoening, die langdurig blijft bestaan (chronisch). Meestal komt deze huidaandoening familiair voor; er zijn vaak nog andere mensen in de familie met dezelfde klachten. Maar de ziekte kan ook spontaan optreden. De ziekte openbaart zich meestal tussen het 20e en 40e levensjaar, maar het kan op elke leeftijd ontstaan.

Epidemiologie

De ziekte van Hailey-Hailey, of familiaire goedaardige chronische pemphigus, is een zeldzame genetische huidaandoening die wordt gekenmerkt door pijnlijke, terugkerende huidafwijkingen in gebieden met veel wrijving. Hoewel de aandoening wereldwijd voorkomt, zijn er opmerkelijke verschillen in prevalentie en presentatie die samenhangen met genetica, omgevingsfactoren en leefstijl.

Geslacht en leeftijd: mannen versus vrouwen, kinderen versus volwassenen
De ziekte van Hailey-Hailey treft mannen en vrouwen in gelijke mate, met een prevalentie van ongeveer 1 op 50.000 mensen. De aandoening manifesteert zich meestal na de puberteit, vaak tussen de leeftijd van 20 en 40 jaar. Kinderen worden zelden getroffen omdat de symptomen meestal pas ontstaan door hormonale en fysieke veranderingen tijdens of na de adolescentie.

• Een voorbeeld: een 28-jarige man die last krijgt van pijnlijke blaasjes en barstjes in zijn liesstreek, ervaart mogelijk zijn eerste uitbraak na intensieve fysieke activiteit in de zomermaanden.

Klimaat en omgevingsfactoren
Klimaat speelt een belangrijke rol bij de ernst en frequentie van uitbraken. Warme en vochtige omgevingen verergeren de symptomen doordat zweet en wrijving de gevoelige huid irriteren. In Nederland zien patiënten meer klachten in de zomermaanden, terwijl mensen in tropische gebieden, zoals de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, vaker en ernstigere uitbraken rapporteren.

Daarnaast kunnen andere factoren zoals strakke kleding, overgewicht, en slechte ventilatie van de huid uitbraken bevorderen.

Nederland, overzeese gebieden en België
In Nederland is de prevalentie laag door de algemene zeldzaamheid van de aandoening, maar de aandoening is waarschijnlijk ondergerapporteerd. De toegang tot gespecialiseerde zorg betekent dat de meeste patiënten adequate behandeling krijgen zodra de diagnose is gesteld. In de overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, kan het warme klimaat leiden tot meer en ernstigere uitbraken, terwijl beperkte toegang tot dermatologische zorg de situatie kan compliceren.

In België is de situatie vergelijkbaar met Nederland, hoewel verschillen in meldingspraktijken en bevolkingsdichtheid invloed kunnen hebben op de zichtbaarheid van de aandoening.

Wereldwijde verschillen: genetica en populatie-invloeden
Wereldwijd komt de ziekte van Hailey-Hailey bij verschillende etnische groepen voor, maar de prevalentie lijkt hoger in families met Europese of Mediterrane afkomst. Dit wijst op een genetische component die vaker voorkomt in deze populaties. Landen met tropische klimaten melden doorgaans meer gevallen of ernstigere symptomen, wat waarschijnlijk te maken heeft met de impact van warmte en vochtigheid op de huid.

In sommige landen, zoals India en Zuid-Korea, wordt melding gemaakt van atypische vormen van de ziekte, mogelijk door genetische variaties of culturele factoren zoals gebruik van strakke kleding en huidproducten die irritatie veroorzaken.

Genetica: de kern van de aandoening
De ziekte van Hailey-Hailey wordt veroorzaakt door mutaties in het ATP2C1-gen, dat een rol speelt bij de calciumregulatie in huidcellen. Deze mutaties leiden tot verzwakte hechting tussen huidcellen, wat resulteert in het kenmerkende loslaten van de opperhuid (acantholyse). De aandoening volgt een autosomaal dominant overervingspatroon: een persoon met één aangedane kopie van het gen heeft 50% kans om de aandoening door te geven aan zijn kinderen.

Een fascinerend weetje: niet alle dragers van de mutatie ontwikkelen ernstige symptomen. Omgevingsfactoren, zoals stress of mechanische wrijving, kunnen een cruciale rol spelen bij het uitlokken van uitbraken.

Samenvattend: cijfers en trends

• Prevalentie: 1 op 50.000 mensen wereldwijd, met gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen.
• Leeftijd: Vaak eerste symptomen tussen 20-40 jaar, zelden bij kinderen.
• Klimaat: Meer klachten in warme, vochtige gebieden; ernstigere uitbraken in tropische klimaten.
• Genetica: Autosomaal dominante overerving; mutatie in het ATP2C1-gen.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme

De ziekte van Hailey-Hailey is een genetische huidaandoening die de normale samenhang tussen huidcellen verstoort. Hierdoor ontstaan pijnlijke blaren en beschadigingen, vooral op plekken waar de huid veel wrijving ondervindt. Het probleem begint diep in de huid, waar een klein genetisch defect een groot effect heeft op de manier waarop onze huid functioneert.

De oorzaak: een foutje in het ATP2C1-gen

Bij de ziekte van Hailey-Hailey zit er een probleem in het ATP2C1-gen. Dit gen zorgt normaal gesproken voor een goed werkend eiwit dat calcium binnen de huidcellen op de juiste plek houdt. Calcium is als een ‘projectleider’ voor de huidcellen: het helpt bij het organiseren en verstevigen van de verbindingen tussen de cellen.

Bij mensen met deze ziekte werkt dat eiwit niet goed, waardoor calcium niet op de juiste plaats terechtkomt. Dit gebrek aan calcium veroorzaakt chaos in de huidcellen: ze verliezen hun grip op elkaar en laten los, alsof een muur van bakstenen zonder cement in elkaar zakt. Dit proces wordt acantholyse genoemd – een term die simpelweg betekent dat de huidcellen loslaten van elkaar.

Waarom ontstaan blaren en wondjes?

De loslatende huidcellen maken de huid zwakker en kwetsbaarder. Dit gebeurt vooral op plekken waar de huid veel beweegt of tegen elkaar schuurt, zoals in de oksels, liezen, of onder de borsten. Onder invloed van wrijving en hitte ontstaan:

• Blaren: Vocht verzamelt zich tussen de losgelaten huidcellen.
• Wondjes en roodheid: De beschadigde huid wordt gevoelig en vatbaar voor irritatie.
• Infecties: Door de open huid kunnen bacteriën en schimmels binnendringen, wat het herstel bemoeilijkt.

Een voorbeeld: iemand die een warme dag doorbrengt in strakke kleding kan meer last krijgen van rode, pijnlijke plekken doordat warmte en wrijving de toch al kwetsbare huid extra belasten.

Hoe werkt het lichaam tegen?

Het lichaam probeert de schade te herstellen, maar dat leidt tot nieuwe uitdagingen:

Ontsteking: De huid activeert het immuunsysteem om te helpen bij herstel. Hierdoor ontstaat roodheid, zwelling en soms jeuk.
Extra huidproductie: De huid probeert zichzelf te beschermen door sneller nieuwe cellen aan te maken, maar deze zijn vaak niet stevig genoeg door het calciumtekort.

Waarom is genetica belangrijk?

De ziekte van Hailey-Hailey is erfelijk en wordt veroorzaakt door een foutje in een enkel gen. Dit foutje kan van een ouder worden doorgegeven en heeft een autosomaal dominant patroon, wat betekent dat één afwijkend gen genoeg is om de ziekte te veroorzaken. Toch krijgen niet alle dragers even ernstige klachten. Omgevingsfactoren, zoals warmte, stress of wrijving, bepalen vaak hoe erg de symptomen zijn.

Hoe ziet het er onder de microscoop uit?

Als we naar de huid kijken onder een microscoop, zien we:

• Loslatende cellen: De bovenste huidlaag, de opperhuid, vertoont gaten waar cellen los zijn gekomen.
• Verdikte huid: De huid probeert zichzelf te beschermen door extra lagen te vormen.
• Ontstekingscellen: Het immuunsysteem is hard aan het werk in de beschadigde huid.

Oorzaak

De ziekte van Hailey-Hailey wordt veroorzaakt door een defect of foutje in een bepaald stukje erfelijk materiaal, namelijk de ATP2C1 gen. Dit gen codeert voor een speciaal eiwit dat van belang is is voor de calciumhuishouding in de cel. Als gevolg van deze genetische afwijking kunnen de huidcellen zich minder goed aan elkaar hechten, waardoor de huid gemakkelijker loslaat en blaren, wonden en kloven vertoont. De huidziekte is erfelijk overdraagbaar. De ziekte van Hailey-Hailey is een autosomaal dominante ziekte wat inhoudt dat als één van je ouders de aandoening heeft, er een kans van 50% bestaat dat jij de aandoening krijgt.

Symptomen van de ziekte van Hailey-Hailey

Wat zijn de kenmerken van de ziekte van Hailey-Hailey?

Plekken van de huidafwijkingen

Vaak ontstaan de huidafwijkingen op plaatsen met veel wrijving en/of (overmatig) transpireren, zoals:

• de hals;
• de oksels;
• onder de borsten;
• de elleboogsplooien;
• de liezen;
• de schaamstreek; en
• rondom de anus, de bilplooi.

Blaasjes en plakkaten

Het begint meestal met kleine blaasjes, blaren of puskopjes die al snel indrogen of kapot gaan. Vervolgens ontstaan er korstende en nattende plekken. Als de aandoening voortduurt, kunnen de plekken verdikken (er ontstaan plakkaten) en kan verweking van de huid optreden waarbij pijnlijke kloven kunnen ontstaan. Dit vochtige gebied kan een goede voedingsbodem zijn voor bacteriële infecties. Secundaire bacteriële infecties kunnen leiden tot een onaangename geur. In de lengterichting kunnen de nagels witte strepen vertonen. Warmte, zweten en frictie verergert vaak de ziekte, en de meeste patiënten hebben gedurende de zomermaanden meer last van de ziekte. Bij sommige patiënten is één plaats aangedaan en bij anderen zijn de afwijkingen weer uitgebreider. Periodes waarbij het beter gaat, worden vaak afgewisseld met periodes waarbij de ziekte opvlamt.

Onderzoek en diagnose

Differentiële diagnose

Het is soms geen sinecure om de ziekte van Hailey-Hailey te onderscheiden van andere huidziekten die zich in de huidplooien manifesteren en die met ontstekingen gepaard gaan, tenzij de ziekte vaker voorkomt in de familie en de patiënt er om die reden reeds mee bekend is. De ziekte van Hailey-Hailey wordt aanvankelijk nog al eens aangezien voor een van de volgende aandoeningen:

• smetplekken;
• candida; of
• atopisch eczeem.

Huidbiopsie

Vaak is een biopsie —waarbij een stukje weefsel uit het lichaam verwijderd wordt voor weefselonderzoek— nodig om de uiteindelijke diagnose te stellen.

Ziekte van Hailey-Hailey behandeling

De ziekte van Hailey-Hailey is een genetische aandoening die (nog) niet te genezen is. De behandeling van deze ziekte is er op gericht om zo min mogelijk klachten te hebben.

Omgevingstemperatuur

Allereerst is het van belang om ruim zittende kledingstukken te dragen om frictie te verminderen. Ook is het van belang om de omgevingstemperatuur koel te houden en overmatig transpireren kan voorkomen worden door katoenen kleding te dragen.

Lokale behandeling

In de beginfase kan lokale behandeling met een corticosteroidcrème voldoende zijn. Omdat er regelmatig een secundaire bacteriële infectie optreedt in het aangedane huidgebied, kan het gebruik van een plaatselijk toegepast antibioticum nodig zijn, eventueel gecombineerd met een antischimmelcrème.

Systemische behandeling

Wanneer lokale behandeling onvoldoende soelaas biedt, kan gekozen worden voor systemische geneesmiddel, bijvoorbeeld acitretine, isotretinoïne of ciclosporine.

Zweten tegengaan

Overmatige zweten kan de klachten doen verergeren. Een goede antizweetbehandeling, eventueel met botulinetoxine (Botox), kan soms de klachten doen verminderen. MiraDry is een nieuwe en permanente behandeling van okselzweten. Deze apparatuur vernietigt de zweetklieren volgens het magnetronprincipe.

Laserbehandeling

Behandeling met CO2 laser is ook mogelijk. Hiermee wordt het aangedane gebied van haar opperhuid ontdaan. Er wordt een hele nieuwe opperhuid gevormd. Er worden soms goede en langdurige resultaten mee bereikt.

Prognose

Er zijn geen behandelingen die de ziekte van Hailey-Hailey kunnen laten verdwijnen, omdat het een genetische aandoening is. Het behandelen van de symptomen geeft patiënten verlichting en vermindert infecties. Het belangrijkste deel van de behandeling is om wrijving en zweten te voorkomen door lichte en luchtige kleding te dragen.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Vlekjes lies: rode vlekken, puntjes of bultjes in liesstreek
• Oksel: bruine of rode vlekken, bult, bultjes, jeuk & uitslag
• Jeuk en/of pijn onder oksel: met uitslag, plekjes en vlekken
• Rode vlekken op benen en voeten, zonder schilfering