Hersenabces: groeiende holte met bacteriën en pus hersenen

Indien bacteriën in de hersenen terechtkomen, kan het aanleiding zijn voor hersenabces. Daarbij vult een holte met pus, etter, dood materiaal en bacteriën, waardoor hersenweefsel in de verdrukking komt. Het geeft hoofdpijn, misselijkheid, neurologische problemen en kan onbehandeld tot de dood leiden. Wat houdt een hersenabces in, wat zijn de gevolgen ervan en hoe kan het succesvol worden behandeld?

Hersenabces

• Abces met pus en bacteriën
• Waardoor wordt hersenabces veroorzaakt?
• Hersenzwelling
• Symptomen
• Hersenkanker of –abces
• Behandeling abces in de hersenen
• Nazorg

Abces met pus en bacteriën

Het hebben van abces betekent dat er een holte is ontstaan, waarin pus met dood weefsel accumuleert (lit.1). Deze nieuwe holte heeft nog niet eerder bestaan en zorgt ervoor dat omringend materiaal onder druk komt te staan. Dit kan in principe in ieder orgaan of lichaamsweefsel voordoen. Komt het in de hersenen voor dan zal geleidelijk aan de druk op de hersenen toenemen, waardoor motorische en geestelijke problemen ontstaan. Wat zijn de gevolgen van een hersenabces?

Waardoor wordt hersenabces veroorzaakt?

Een abces wordt veroorzaakt door een woekering van bacteriën, waarbij weefsel wordt aangetast en ontstekingen ontstaan. Aangetast weefsel zal daarbij afsterven en in de ruimte gaan ophopen. De ontsteking zorgt er aanvullend voor dat etter en pus worden aangemaakt, waarmee de abces wordt gevuld. De bacteriën kunnen op twee manieren in de hersenen tot ontwikkeling komen (lit.2).

Aanvoer van elders via bloed

Het kan zijn dat ergens anders in het lichaam een infectiehaard is, danwel dat er sprake is van een bloedinfectie. Denk aan tandabces of longabces waarbij de bacteriën in het bloed terechtkomen. Ondanks dat er sprake is van de bloed-hersenbarrière kunnen bacteriën de hersenen infecteren. Strikt genomen kunnen bacteriën via het bloed van elke positie in het lichaam naar de hersenen worden vervoerd, echter meest logische is dat de bacteriën van een nabije ontstekingshaard zijn gekomen.

Lokale infectiebron

Er kan ook sprake zijn van een infectie direct naast de hersenen. Denk aan een heftige middenoorontsteking of neusholte-ontsteking welke naar binnen slaat. In zeldzame gevallen is er een ongewone verbinding geheten een fistel ontstaan, waardoor bacteriën de hersenen hebben weten binnen te dringen. Aanvullend kan het gaan om een voorwerp dat het hoofd is binnengedrongen, waarbij een infectie is geïntroduceerd.

Hersenzwelling

Indien er sprake is van een hersenabces dan kan op twee manieren een hersenoedeem ontstaan. Enerzijds is er sprake van toenemende groei van de abces, waardoor direct omringend hersenweefsel onder druk komt te staan. Dit principe is praktisch altijd van toepassing. Anderzijds kan door de abcesvergroeiing een hersenvocht-afvoerkanaal worden dichtgedrukt. Daardoor kan hersenvocht niet meer wegvloeien en zullen de hersenen aanvullend onder druk komen te staan. Hersenzwelling zorgt ervoor dat hersencellen worden aangetast en minder goed tot niet meer kunnen functioneren.

Symptomen

Indien een hersenabces aanwezig is, dan komt hersenmateriaal in de verdrukking. De symptomen zullen daarbij vergelijkbaar zijn met als men hersenkanker of hersenzwelling heeft. De hersenen kunnen bepaalde functies niet meer goed uitvoeren, waarbij geestelijke problemen ontstaan en bewegingen moeilijk verlopen. Meestal gaat het gepaard met veel hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, overgeven, flauwvallen en epilepsie. Omdat in toenemende mate hersenweefsel onder druk komt te staan, wordt de afvoer van hersenvocht structureel belemmerd waardoor men een waterhoofd krijgt. Houdt deze omstandigheid te lang aan dan kan het potentieel tot hersendood leiden.

Hersenkanker of –abces

Wordt de omstandigheid onderzocht, dan is in eerste instantie nog niet helder of het om hersenabces of hersenkanker gaat. Er zijn vele hersentumoren die op een CT-scan hetzelfde eruitzien (zwarte vlek met witte rand). Oftewel er bestaat kans dat het om een tumor gaat. De feitelijke diagnose kan pas worden gesteld, indien eraan wordt geopereerd mits bloedonderzoek geen uitsluitsel heeft geven.

Behandeling abces in de hersenen

Indien na bloedonderzoek ook ontstekingsindicatoren zijn aangetroffen, dan is de kans groot dat het om een hersenabces gaat. In dat geval kan het soms middels antibiotica worden behandeld. Omdat er sprake is van de bloed-hersenbarrière wordt antibiotica tegengehouden, waardoor het feitelijk niet snel kan worden behandeld. Dit traject van langer dan een maand wordt slechts toegepast, als de hersenabces in een vroeg traject is geïdentificeerd. Gaat het om een grote enkele hersenabces, dan wordt het operatief uit de hersenen gehaald. Daarbij wordt de abces uitgespoeld en aangetast overgangsweefsel verwijderd. Meestal blijft de abceskamer of –kapsel achter en zal door de druk van de hersenen worden dichtgedrukt. Betreft het echter meerdere ontstekingshaarden of een diep in de hersenen gelegen haard, dan wordt het leeggezogen. Daartoe wordt een gaatje in de schedel gemaakt en de abces leeggezogen en uitgespoeld. In beide gevallen wordt men nog langdurig met antibiotica behandeld. In de meeste gevallen kan men er volledig van genezen mits de initiële veroorzaker van de infectie eveneens is hersteld (oorontsteking, slechte tandhygiëne). Let wel dat bij de operatie kans bestaat op het barsten van de abces, waardoor de complete hersenkamer wordt aangetast.

Nazorg

Hoeveel overlast of complicaties men eraan overhoudt, hangt af van het formaat, het aantal abcessen en hoe diep het in de hersenen ligt. Soms heeft men weinig overlast, echter er bestaat kans op geestelijke of neurologische nadelen. Blijft men last houden van aanvallen dan zullen anti-epileptica noodzakelijk zijn.

Lees verder

• Hersenziekte: een kwart krijgt het, wat zijn de gevolgen?