Nastaar in het oog: Behandeling met YAG laser capsulotomie

• Synoniemen van nastaar
• Epidemiologie
• Prevalentie en incidentie
• Leeftijdsgebonden verschillen
• Relatie met andere oogaandoeningen
• Mechanisme
• Cellulaire veranderingen
• Achterste lenskapsel
• Oorzaken: Complicatie van staaroperatie
• Risicofactoren
• Leeftijd
• Diabetes
• Gebruik van medicijnen
• Risicogroepen
• Ouderen
• Mensen met diabetes
• Patiënten die corticosteroïden gebruiken
• Symptomen: Verminderd gezichtsvermogen
• Alarmsymptomen
• Verminderd zicht
• Vervorming van beelden
• Toename van lichtgevoeligheid
• Diagnose en onderzoeken
• Klinisch onderzoek
• Spleetlampmicroscopie
• OCT (Optical Coherence Tomography)
• Visusmetingen
• Fluorescentie-angiografie
• Behandeling via YAG laser capsulotomie
• Langetermijn prognose
• Zicht verbetering na behandeling
• Mogelijke complicaties
• Complicaties van de behandeling
• Preventie en nazorg

Synoniemen van nastaar

• Posterieure capsule opaciteit (PCO)
• Secundaire cataract



Epidemiologie

Nastaar, ook wel cataracta secundaria genoemd, is een veelvoorkomende aandoening die optreedt na een eerdere oogoperatie, vaak na een staaroperatie (faco-emulsificatie). Het wordt gekarakteriseerd door troebeling van het achterste deel van de lenskapsel, wat leidt tot verminderd gezichtsvermogen. De epidemiologie van nastaar wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de leeftijd van de patiënt, de onderliggende aandoeningen, en de behandelingsmethoden die worden toegepast bij de oorspronkelijke cataractoperatie.



Prevalentie en incidentie

Nastaar komt voor bij een aanzienlijk percentage van de patiënten die een staaroperatie ondergaan. Ongeveer 20-30% van de patiënten zal in de loop van de tijd een nastaar ontwikkelen. De incidentie neemt toe met de leeftijd, met oudere patiënten die een verhoogd risico lopen, vooral als ze een staaroperatie ondergaan hebben.



Leeftijdsgebonden verschillen

De prevalentie van nastaar neemt aanzienlijk toe bij ouderen, wat nauw verband houdt met de veroudering van het oog en de veranderingen die optreden in de lens en het lenskapsel na de staaroperatie.



Relatie met andere oogaandoeningen

Patiënten met bepaalde oogaandoeningen, zoals glaucoom of diabetes, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van nastaar. Dit kan te maken hebben met de manier waarop deze aandoeningen de lens beïnvloeden of de postoperatieve genezing na staaroperaties verstoren.



Mechanisme

Het mechanisme van nastaar heeft te maken met de vorming van troebelingen in het achterste deel van de lenskapsel, meestal als gevolg van veranderingen in de cellen van de lens. Het vormt zich nadat de natuurlijke lens tijdens een staaroperatie wordt verwijderd. De achterste lenskapsel blijft intact, maar kan na verloop van tijd vertroebelen door de proliferatie van lenscellen die achterblijven in het kapsel.



Cellulaire veranderingen

Nastaar wordt veroorzaakt door de groei en proliferatie van lensepitheelcellen die na de cataractoperatie overblijven in het achterste kapsel van de lens. Deze cellen beginnen zich te vermeerderen, wat leidt tot de vorming van troebelingen die het zicht verstoren.



Achterste lenskapsel

De achterste lenskapsel speelt een cruciale rol in het ontwikkelen van nastaar. Na de staaroperatie wordt de natuurlijke lens verwijderd, maar het achterste kapsel blijft aanwezig. De proliferatie van cellen binnen dit kapsel leidt tot een verhoogde dichtheid en troebeling, wat resulteert in verminderd gezichtsvermogen.



Oorzaken: Complicatie van staaroperatie

De kristallijne lens van het oog is omhuld door een helder membraan, het lenskapsel. Tijdens de staaroperatie verwijdert de oogarts het troebele deel van de lens en vervangt deze door een heldere intra-oculaire lens (IOL). Het achterste gedeelte van het lenskapsel blijft intact. Bij een klein percentage van de patiënten kan dit achterste deel van het lenskapsel na verloop van tijd vertroebelen door lensdeeltjes die na de operatie zijn achtergebleven. Deze vertroebeling wordt nastaar genoemd.


Schitteringen en lichtverblinding kunnen symptomen zijn van nastaar / Bron: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van nastaar na een staaroperatie. Deze factoren kunnen zowel genetisch als omgevingsgebonden zijn, en de aanwezigheid van bepaalde medische aandoeningen kan het risico verhogen.



Leeftijd

Zoals eerder genoemd, is leeftijd een belangrijke risicofactor. Oudere patiënten lopen een hoger risico, gezien de afname van de helderheid van de lens en de verhoogde kans op veranderingen in het lenskapsel na een staaroperatie.



Diabetes

Diabetes kan de kans op nastaar verhogen door de invloed die het heeft op de lens en het netvlies. Diabetes patiënten hebben vaak ook een hogere incidentie van complicaties na de cataractoperatie, wat het risico op nastaar vergroot.



Gebruik van medicijnen

Patiënten die corticosteroïden gebruiken, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nastaar. Deze medicijnen kunnen de lens beïnvloeden en bijdragen aan de vorming van troebelingen in het achterste kapsel.



Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico om nastaar te ontwikkelen na een staaroperatie. Het is belangrijk om deze groepen goed te monitoren en geschikte maatregelen te nemen om de progressie van nastaar te voorkomen of te vertragen.



Ouderen

Ouderen vormen de grootste risicogroep, gezien de toenemende leeftijdsgebonden veranderingen in het oog. Bij deze patiënten is de kans op het ontwikkelen van nastaar aanzienlijk groter.



Mensen met diabetes

Diabetes verhoogt het risico op nastaar, omdat het de stofwisseling en de bloedtoevoer naar de lens beïnvloedt. Patiënten met diabetes moeten nauwlettend worden gevolgd na een staaroperatie.



Patiënten die corticosteroïden gebruiken

Langdurig gebruik van corticosteroïden kan de kans op nastaar verhogen. Het is belangrijk om patiënten die deze medicatie gebruiken, zorgvuldig te volgen en de noodzaak voor een mogelijke operatie te overwegen.



Symptomen: Verminderd gezichtsvermogen

Nastaar kan zich ontwikkelen na een staaroperatie en manifesteert zich door een vermindering van de gezichtsscherpte, wazig zicht, en verhoogde lichtgevoeligheid (lichtverblinding). Patiënten kunnen ook last hebben van dubbelzien en overgevoeligheid voor licht. Deze symptomen ontwikkelen zich meestal geleidelijk. Hoewel de symptomen vergelijkbaar zijn met die van cataract, is nastaar een aparte aandoening.



Alarmsymptomen

De symptomen van nastaar zijn vaak subtiel en ontwikkelen zich langzaam, maar er zijn enkele alarmsymptomen die duiden op de aanwezigheid van deze aandoening.



Verminderd zicht

Het meest voorkomende symptoom is een geleidelijke verslechtering van het gezichtsvermogen. Dit kan beginnen met wazig zien of het niet goed kunnen zien van objecten in de verte.



Vervorming van beelden

Sommige patiënten ervaren vervorming van beelden, wat kan bijdragen aan moeilijkheden bij het lezen of het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals autorijden.



Toename van lichtgevoeligheid

Patiënten met nastaar kunnen een verhoogde gevoeligheid voor licht ervaren, vooral 's nachts. Dit kan leiden tot verblinding bij autorijden in het donker.



Diagnose en onderzoeken

De diagnose van nastaar wordt meestal gesteld op basis van symptomen, oogonderzoek en medische geschiedenis. Er zijn verschillende technieken die artsen gebruiken om de aanwezigheid van nastaar vast te stellen en de ernst ervan te beoordelen.



Klinisch onderzoek

De eerste stap bij de diagnose van nastaar is een grondig klinisch oogonderzoek. Dit wordt vaak uitgevoerd door een oogarts, die de visuele scherpte van de patiënt beoordeelt. Patiënten met een vermoeden van nastaar zullen doorgaans een verslechtering van hun gezichtsvermogen ervaren, zoals wazig zien of verminderde helderheid van het zicht, wat het belangrijkste symptoom is. Het onderzoek kan ook gericht zijn op het controleren van de algehele gezondheid van het oog, inclusief het netvlies en de hoornvliesconditie.



Spleetlampmicroscopie

Spleetlamppmicroscopie is een van de meest gebruikte diagnostische technieken om de aanwezigheid van nastaar vast te stellen. Dit apparaat biedt een gedetailleerd, vergroot beeld van de lens en de omliggende structuren in het oog. De arts kan hiermee de troebelingen in de lenskapsel visueel inspecteren, die kenmerkend zijn voor nastaar.



OCT (Optical Coherence Tomography)

OCT is een geavanceerde beeldvormingstechniek die gebruikt wordt om gedetailleerde afbeeldingen van het oog te maken. Het biedt nauwkeurige informatie over de structuur van de lens en het netvlies, en kan helpen bij het identificeren van eventuele veranderingen in de lenskapsel die duiden op nastaar. Deze techniek wordt vaak gebruikt voor patiënten met complicaties of als aanvullende test om de ernst van de aandoening te beoordelen.



Visusmetingen

De visusmetingen worden uitgevoerd om de mate van visuele beperking vast te stellen die door nastaar wordt veroorzaakt. Dit wordt gedaan met behulp van een standaard visuele scherpte test, waarin de patiënt letters of cijfers op verschillende afstanden moet lezen. Een significante vermindering van de visuele scherpte kan wijzen op de aanwezigheid van nastaar.



Fluorescentie-angiografie

In sommige gevallen, vooral bij patiënten met onderliggende oogaandoeningen zoals diabetes, kan een fluorescente angiografie nodig zijn om te controleren op bijkomende problemen in het netvlies of de bloedvaten van het oog. Deze test kan helpen bij het uitsluiten van andere aandoeningen die symptomen vertonen die lijken op nastaar.


Wazig gezichtsvermogen kan ook een symptoom van nastaar zijn / Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)

Behandeling via YAG laser capsulotomie

Voor en tijdens de behandeling
De behandeling voor nastaar is een poliklinische YAG-laser capsulotomie, wat letterlijk betekent: "het chirurgisch openen van het lenskapsel via een yttrium-aluminiumgranaat-laser". Deze snelle, pijnloze en effectieve behandeling maakt gebruik van een speciale laser om een helder "venster" in het achterste lenskapsel te creëren. Dit herstelt de gezichtsscherpte door licht weer goed door het membraan naar het netvlies te laten passeren. De oogarts gebruikt een contactlens om de laserstraal precies te richten. De procedure duurt meestal vijf tot vijftien minuten per oog.

Voorbereiding en verdoving
De oogarts begint met het toedienen van mydriatica (pupilverwijdende oogdruppels) die een halfuur nodig hebben om volledig in te werken. Vervolgens worden verdovende oogdruppels aangebracht om de behandeling pijnloos te maken.

Na de behandeling
Ongeveer één tot twee uur na de behandeling wordt de oogdruk gecontroleerd via tonometrie om te verzekeren dat deze niet verhoogd is. De patiënt dient met een begeleider naar huis te gaan omdat de pupilverwijdende druppels het zicht tijdelijk kunnen vertroebelen. Tevens ontvangt de patiënt oogdruppels om een ooginfectie te voorkomen en wordt geadviseerd hoe deze druppels correct in te brengen. De patiënt wordt enkele weken na de behandeling gecontroleerd om het resultaat te evalueren. Meestal is een herhalende behandeling niet nodig.



Langetermijn prognose

De prognose voor patiënten met nastaar is over het algemeen goed, vooral als de aandoening op tijd wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van nastaar kunnen effectief worden behandeld door middel van een operatie die de troebele lens vervangt door een kunstlens.



Zicht verbetering na behandeling

Na een succesvolle behandeling van nastaar kan het gezichtsvermogen vaak worden hersteld tot het niveau van voor de cataractoperatie. De meeste patiënten ervaren aanzienlijke verbetering van hun zicht.



Mogelijke complicaties

In sommige gevallen kunnen complicaties optreden na de behandeling van nastaar, zoals infecties of schade aan het netvlies, wat verdere medische zorg kan vereisen.



Complicaties van de behandeling

Mogelijke complicaties van YAG laser capsulotomie zijn onder andere:

• Bloedingen in de voorkant van het oog
• Beschadiging van de intra-oculaire lens
• Glasvochttroebeling
• Netvliesloslating (ablatio retinae)
• Verplaatsing (dislocatie) van de intra-oculaire lens
• Zwelling van het hoornvlies (corneaoedeem)
• Glaucoom (verhoogde oogboldruk)
• Maculaoedeem (zwelling van het centrale gedeelte van het netvlies)
• Uveïtis (ontsteking van het uvea)



Preventie en nazorg

Om het risico op nastaar te minimaliseren, is het belangrijk om de instructies van de oogarts strikt op te volgen en regelmatig controleafspraken te maken. Goede nazorg na de staaroperatie en tijdige behandeling bij de eerste tekenen van nastaar kunnen helpen om complicaties te voorkomen en het gezichtsvermogen te behouden.


Lees verder

• Leeftijdsgebonden cataract: Vertroebeling van de ooglens
• Staaroperaties: Kunstlens vervangt vertroebelde lens