Mastitis: Ontsteking van borstweefsel, vaak bij borstvoeding

Mastitis is de medische term voor een ontsteking van het borstweefsel, vaak ook foutief aangeduid als 'borstontsteking'. Vooral vrouwen die borstvoeding geven, worden getroffen door deze aandoening waarbij het borstweefsel ontstoken raakt. Soms kan mastitis echter ook samenhangen met zeldzamere vormen van borstkanker. Symptomen zoals zwelling, knobbeltjes en pijn zijn kenmerkend. Ondanks de ontsteking kan een vrouw doorgaans borstvoeding blijven geven. Een snelle behandeling met antibiotica en zelfzorgmaatregelen helpt de vrouw om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen, zoals abcesvorming of herhaling van de ontsteking.

Epidemiologie
Oorzaken
Risicofactoren
Symptomen
Diagnose en onderzoeken
Behandeling
Prognose
Complicaties
Preventie
Praktische tips voor het leven / omgaan met mastitis
Vroege herkenning en behandeling
Ondersteuning bij borstvoeding
Verlichting van symptomen
Misvattingen rond mastitis
Mastitis komt alleen voor bij vrouwen die borstvoeding geven
Mastitis wordt altijd veroorzaakt door een infectie
Borstvoeding moet worden gestopt bij mastitis
Mastitis geneest vanzelf zonder behandeling
Mastitis verhoogt altijd het risico op borstkanker
Mastitis is een teken van slechte hygiëne

Epidemiologie

Mastitis komt vaak voor bij vrouwen die borstvoeding geven. Het treft vooral moeders tijdens de eerste maanden van de lactatieperiode, hoewel het ook later kan optreden. Wereldwijd variëren de incidentiecijfers, maar studies geven aan dat ongeveer 10% tot 33% van de vrouwen die borstvoeding geven, mastitis ontwikkelen.

Oorzaken

Borstvoeding
Bij borstvoeding is de belangrijkste oorzaak van mastitis een infectie door bacteriën, meestal Staphylococcus aureus of Streptococcus agalactiae, die via beschadigde tepels in het borstweefsel binnendringen. Gebarsten tepels door borstvoeding vormen hierbij een belangrijke ingang voor bacteriën.

Een andere veelvoorkomende oorzaak is een verstopping van het melkkanaal (melkstase), wat optreedt wanneer de borst niet volledig wordt geleegd na het voeden.

Niet gerelateerd aan borstvoeding
Mastitis kan ook voorkomen bij vrouwen die geen borstvoeding geven, hoewel dit minder vaak voorkomt. Dit kan het gevolg zijn van een verzwakt immuunsysteem, eerdere borstoperaties, of in zeldzame gevallen een symptoom van inflammatoire borstkanker.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor mastitis zijn:

borstvoeding tijdens de eerste paar weken na de bevalling
een eerdere aanval van mastitis tijdens borstvoeding
het dragen van een nauwsluitende bh
stress en oververmoeidheid
beschadigde tepels, zoals tepelkloven

Symptomen

Mastitis gaat gepaard met de volgende symptomen:

pijnlijke, gezwollen borsten
een knobbeltje in de borst
griepachtige symptomen, zoals koorts en rillingen
roodheid van de huid in de vorm van een wig
pijn tijdens het voeden
uitvloed van pus uit de tepel

Bij inflammatoire borstkanker kunnen vergelijkbare symptomen optreden, zoals zwelling en roodheid, maar knobbeltjes zijn meestal afwezig.

Diagnose en onderzoeken

Een arts kan mastitis diagnosticeren op basis van lichamelijk onderzoek en klinische symptomen. Bij aanhoudende of terugkerende mastitis wordt soms een analyse van de moedermelk uitgevoerd om de specifieke bacteriën te identificeren. Bij niet-lacterende vrouwen kan een mammografie of biopsie nodig zijn om borstkanker uit te sluiten.

Behandeling

Zelfzorg
Enkele zelfzorgmaatregelen die helpen bij mastitis zijn:

borstvoeding blijven geven in verschillende houdingen
regelmatig voeden om stuwing te voorkomen
de borst verwarmen voor het voeden
rust nemen en voldoende vocht drinken
het dragen van een ondersteunende bh

Medische behandeling
De arts zal meestal een antibioticakuur van 10 tot 14 dagen voorschrijven. In ernstige gevallen, zoals bij de vorming van een abces, kan drainage van de borst nodig zijn.

Prognose

De prognose voor mastitis is over het algemeen goed. De meeste vrouwen ervaren binnen 48 tot 72 uur na het starten van antibiotica al een duidelijke verbetering van de symptomen.

Complicaties

Complicaties van onbehandelde mastitis kunnen onder andere abcesvorming en herhaalde infecties zijn.

Preventie

Preventieve maatregelen om mastitis te voorkomen zijn:

zorgvuldig voeden om volledige lediging van de borsten te garanderen
het vermijden van druk op de borsten door strakke kleding of tassen
het voorkomen van tepelkloven door correcte aanleghouding bij borstvoeding
het behandelen van gebarsten tepels om infecties te voorkomen
voldoende rust en hydratatie voor het behouden van een gezond immuunsysteem

Praktische tips voor het leven / omgaan met mastitis

Vroege herkenning en behandeling

Mastitis komt vaak voor bij vrouwen die borstvoeding geven. Het is belangrijk om symptomen zoals pijnlijke, gezwollen borsten en koorts snel te herkennen. Vroege behandeling met antibiotica kan infectie voorkomen. Het is ook nuttig om de borst regelmatig leeg te maken, bijvoorbeeld door te blijven voeden of af te kolven.

Ondersteuning bij borstvoeding

Zorg voor de juiste borstvoedingspositie en een goede latch om verdere schade of blokkades in de melkkanalen te voorkomen. Het dragen van een goed ondersteunende bh kan de pijn verlichten.

Verlichting van symptomen

Een warm kompres kan helpen om de melkstroom te bevorderen, terwijl koude kompressen de ontsteking kunnen verminderen. Rust en voldoende hydratatie zijn ook belangrijk voor herstel.

Misvattingen rond mastitis

Mastitis is een ontsteking van het borstweefsel, meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie. Het komt vaak voor bij vrouwen die borstvoeding geven, maar kan ook andere groepen treffen. Er bestaan veel misverstanden over de oorzaken, symptomen en behandeling van mastitis, wat kan leiden tot onnodige complicaties.

Mastitis komt alleen voor bij vrouwen die borstvoeding geven

Hoewel mastitis vaak voorkomt bij vrouwen die borstvoeding geven, kan de aandoening ook optreden bij vrouwen die geen borstvoeding geven en zelfs bij mannen. Factoren zoals tepelkloven, hormonale schommelingen en een verzwakt immuunsysteem kunnen bijdragen aan het ontstaan van mastitis.

Mastitis wordt altijd veroorzaakt door een infectie

Hoewel bacteriële infecties een veelvoorkomende oorzaak zijn, kan mastitis ook ontstaan door een verstopping van de melkkanaaltjes zonder dat er een infectie bij komt kijken. In sommige gevallen kunnen ook hormonale veranderingen of een reactie op bepaalde medicijnen bijdragen aan de ontsteking.

Borstvoeding moet worden gestopt bij mastitis

Het is een veelvoorkomende misvatting dat vrouwen met mastitis moeten stoppen met zwangerschap-gerelateerde borstvoeding. In werkelijkheid helpt het regelmatig legen van de borst juist om de verstopping op te lossen en verdere complicaties te voorkomen. Het is veilig om door te gaan met borstvoeding, zelfs als er een infectie aanwezig is.

Mastitis geneest vanzelf zonder behandeling

In sommige milde gevallen kan mastitis verbeteren met rust, warmtecompressen en voldoende hydratatie. Echter, als de symptomen aanhouden of verergeren, kan antibiotische behandeling noodzakelijk zijn om verdere verspreiding van de infectie en mogelijke abces-vorming te voorkomen.

Mastitis verhoogt altijd het risico op borstkanker

Hoewel mastitis een ontsteking van het borstweefsel veroorzaakt, leidt het niet direct tot kanker. Chronische of terugkerende mastitis kan in zeldzame gevallen leiden tot veranderingen in het borstweefsel die nader onderzoek vereisen, maar mastitis op zichzelf verhoogt niet significant het risico op borstkanker.

Mastitis is een teken van slechte hygiëne

Mastitis ontstaat niet uitsluitend door een gebrek aan hygiëne. Factoren zoals melkkanaalverstopping, overproductie van melk en een verzwakt immuunsysteem spelen een grotere rol. Hoewel een goede hygiëne rond de borst helpt om infecties te voorkomen, is het niet de enige bepalende factor bij het ontstaan van mastitis.